Klassik iqtisodchilarning iqtisodiy muazanat nazariyasi xususiyatlari Reja: keynsning makroiqtisodiy muvozanat nazariyasi asoslari. Xaqiqiy va rejalashtirilgan xarajatlar. «Keyns xochi»

E ( rejalashtirilgan Y=E

xarajatlar)
Y1 E=C+I+G+Xn
E1 Zaxiralarning
E0 jamgarilishi

Zaxiralarning

E2 kamayishi

Y2 Y0 Y1 Y (daromad, real

xarajatlar)

Keyns xochi (Keynsning makroiktisodiy muvozanat modeli)
tebranishi mumkin. Ushbu tarkibdagi birorta omilning mikdorining o`sishi rejalashtirilgan xarajatlar egri chizigini yukoriga suradi va aksincha kamayishi pastga surilishga olib keladi.

1.3 Avtonom xarajatlar mul’tiplikatori. Retsession va inflyatsion uzilish.

Avtonom xarajatlarning xar kanday o`sishi, ya`ni ΔA = Δ (S+I+G+Xn)

mul`tiplikator samarasi xisobiga yalpi daromadlarning ko`prok mikdorga (ΔY) oshishiga olib keladi.
Avtonom xarajatlar mul`tiplikatori muvozanatli YAMM o`zgarishning avtonom xarajatlarning xar kanday komponenti o`zgarishiga nisbatini ko`rsatadi: m = ΔY /ΔA:
Bu erda: m - avtonom xarajatlar mul`tiplikatori;
ΔY – muvozanatli YAIMning o`zgarishi;
ΔA – avtonom xarajatlarning Y o`zgarishiga boglik bo`lmagan o`zgarishi.
Mul`tiplikator - yalpi daromadlar avtonom xarajatlarning dastlabki o`sishi (kamayishi)dan necha marta ortik o`sganligini (kamayganligi) ko`rsatadi.
Avtonom iste`mol ΔS_A mikdorga o`ssa, bu yalpi xarajatlar va daromadlar (U) ning o`sha mikdorda o`sishiga olib keladi. Bu esa, o`z navbatida iste`molning ikkinchi marta (daromadlar oshishi xisobiga) MRS x ΔS<sub>A</sub> mikdorda o`sishiga olib keladi. Keyinchalik yalpi xarajatlar va daromadlar MRSxΔS_A mikdorda yana o`sadi. SHunday kilib, «daromad-xarajat» ko`rinishidagi doiraviy aylanish bo`yicha jarayon davom etaveradi.
.
Avtonom xarajlar multiplikatori mikdorining katta yoki kichikligi byudjet solik siyosati samaradorligiga ta`sir ko`rsatadi. Davlat o`z xarajatlarini oshirayotganda, yoki investitsiya xarajatlarini oshirish choralarini ko`rayotganda, bu xarajatlar jami talabni kancha mikdorga oshirib yuborishi mumkinligini xisobga olishi zarur. Daromadlarni berilgan darajasida rejalashtirilayotgan jami xarajatlarni o’sib borishini bildiradi. Shunga muvofiq muvozanatli daromad ham o’sadi. Bunda daromadlarni qo’shimcha o’sishi davlat xarajatlarining qo’shimcha o’sishiga qaraganda ko’proq bo’ladi, ya’ni G nisbatni davlat xarajatlarining multiplikatori deb ataladi. U davlat xarajatlarini bir miqdorga ko’payishida muvozanatli daromad qancha oshganligini bildiradi. Davlat xarajatlari jami xarajatlarning bir qismi hisoblanar ekan, demak unday holatda davlat xarajatlari multiplikatori hamda jamg’arishga (MPS) va iste’molga (MPC) bo’lgan chekli moyig’llik o’rtasida aloqa mavjud bo’ladi. Daromadlarda jamg’arish ulushining o’zgarishi qanchalik kam bo’lsa, xarajat shunchalik ko’p va daromadlar miqdori (Y) yuqori bo’ladi. Shunga muvofiq mul’tiplikator ham yuqori bo’ladi. Boshqacha aytganda, multiplikator MPS ning teskari qiymatiga teng yoki 1/MPS. Biroq
MPC+MPS=1 bo’lgani uchun davlat xarajatlari multiplikatori miqdori 1/1-MPCga barobar bo’ladi. Misol uchun, iste’molga bo’lgan chekli moyig’llik 0,7ga teng bo’lsa, unda multiplikator 3,33 teng bo’ladi, Demak iste’molga bo’lgan chekli moyillik qancha katta bo’lsa, multiplikator
Investitsiyalar funktsiyasi va Keyns xochi asosida foiz stavkasi va daromad darajasi o’rtasidagi teskari bog’liqlik o’rnatiladi va bu bog’liqlik investisiyalar hamda jamg’armalar tengligi ayniyatini bajarilishin
Ta’minlovchi IS egri chizig’i yordamida aks ettiriladi.
Davlat xarajatlarini oshishi daromadlarni berilgan darajasida
Rejalashtirilayotgan jami xarajatlarni o’sib borishini bildiradi. Davlat xarajatlarini bir miqdorga ko’payishida muvozanatli daromad qancha oshganligini bildiruvchi koeffitsient davlat xarajatlarining multiplikatori deb ataladi.