Klinik laboratoriya tashxisi

Gemopoez regulyatsiyasi 
Qon yaratish quyidagi omillar bilan boshqariladi: 
− o’sish omillari - eritropoetin, leykopoetin, trombopoetin; 
− mikroelementlar, vitaminlar, gormonlar (eritropoetin, tiroksin, androgen, 
kortikosteroidlar, o’sish gormonlari). 
O’sish faktorlariga koloniya stimullovchi omillar, interleykinlar va ingibirlovchi 
omillar kiradi. Deyarli barcha o’sish omillari o’zak hujayralar va kolloniya hosil 
qiluvchi hujayralarga ta'sir qiladi. Normal eritropoez uchun zarur: 
1. Oqsil almashinuvini boshqaruvchi gormonlar (gipofiz somatotrop gormoni, 
tiroksin va b.)
2. Kaltsiy almashinuvini boshqaruvchi gormonlar (paratgormon, tireokalsitonin) 
3. Androgenlar eritropoezni stimullaydi, estrogenlar esa tormozlaydi.
4. Eritropoetin. Eritropoetinning katta qismi buyraklarda hosil bo’ladi. Uning hosil 
bo’lishi buyrakdagi qon aylanishi va kislorod tanqisligi bilan bog’liq. Eritrotsitlar 
sonining kamayishi va kislorod parsial bosimining tushishi eritropoetin ishlab 
chiqarilishi oshishi uchun asosdir. Surunkali buyrak kasalliklarida eritropoetin ishlab 
chiqarilishi kamayadi. 
Trombopoetin jigarda sintezlanadi, kolloniya hosil qiluvchi megakariotsitar qator 
hujayralarining proliferatsiyasi va differensirovkasini, trombotsit hosil bo’lishini 
kuchaytiradi. 
5. Mikroelementlar (temir, mis, rux, selen va b.). Temir gem tarkibiga kirib, 
gemoglobin sintezi uchun zarur. Organizmda temir tanqisligi alimentar sabablar, 
oshqozon-ichak kasalliklarida so’rilish buzilishi, temirga ehtiyoj oshishi (homiladorlik, 
sportsmenlarda), qon ketganda rivojlanadi.Mis eritrotsitlar yyetilishida katta ahamiyatga 
ega. 

---

130 
6. Vitaminlar. Foliy kislotasi, B
12
, B
6
, B
2
va C vitaminlari qon yaratish uchun zarur. 
Vitamin B
12
va foliy kislotasi eritroblastlarda nuklein kislotalar sintezida ishtirok etadi 
va ularning proliferatsiyasini kuchaytiradi.
7. Sitokinlar (interleykin 1, 3, 6, 11 va 12, o’sma nekrozi omili) polipotent o’zak 
hujayralar differensirovkasida ishtirok etadi. Ingibirlovchi omillar gemopoetik 
hujayralar ishlab chiqarilishini susaytiradi.Bu omillarning yyetishmovchiligi natijasida 
leykemiya, qonda leykotsitlar oshishi rivojlanadi. Lyeykemiya ingibirlovchi omili 
monotsit - makrofaglar proliferatsiyasi va differensirovkasini tormozlaydi