Klinik terminalogiya bo`yicha yakuniy dars. Kollokvium

Klinik terminalogiya bo`yicha yakuniy dars. Kollokvium.

Kollokvium (lot. colloqium — suhbat) — 1) taʼlim tizimida talabalarning bilim darajasini aniqlash va oshirish maqsadida oʻtkaziladigan oʻquv mashgʻuloti shakllaridan biri, talabaning oʻqituvchi bilan suhbati. K.da oʻrganilayotgan kursning, odatda, seminar va boshqa amaliy oʻquv mashgʻulotlari tematikasiga kirmagan ayrim qism, boʻlim, mavzu, masalalari hamda taʼlim oluvchilarning referat, loyiha va boshqa ishlari muhokama qilinadi; 2) maʼruzalar tinglanib, muhokama qilinadigan ilmiy yigʻilish
Lotin tili (Lingua Latina) tillar hindiyevropa oilasining italyan
guruhiga taalluqlidir. U juda qadimda paydo bo‘lgan.
Avval bu tilda lotinlar - Italiya markazidagi Latsiya orolida
yashovchilar (qabila-urug4), shuningdek, qadimgi Rimda yashovchilar va miloddan avvalgi I asrda Appenin yarim orolida Rimning italiya qabilalari hukumronligi ostidagi urug‘lari so‘zlashgan. Miloddan avvalgi III asr o‘rtalaridan boshlab lotin tili rim regionlari bilan qadimgi madaniyat o‘choqlari bo'lmish - Yunoniston, Karfagen, Misr, Suriya va boshqalarga hamda Yevropaning o‘sha davrda madaniyati kam taraqqiy etgan qabilalariga kirib boradi. Asta-sekin Lotin tili territoriyasi hozirgi Ruminiya va Portugaliya yerlarini ham egallangan ulkan Rim
imperiyasining hukmron tiliga aylandi. Lekin, agar Yevropaning g‘arbiy qismida lotin tili hech qanday qabila tili qarchiligiga uchramay yetarli darajada tez tarqalgan bo‘lsa, O lrta Yer dengizi havzasida - Yunoniston, Kichik Osiyo, Misrda uzoqroq davr davomida yozma shakllangan, lotin tiliga nisbatan yuqori madaniyat darajasini o‘zida aks ettirgan tillar
qarshiligiga uchraydi. Bu regionlarda yunon va ellin yozuvi katta rol o‘ynagan. Yunonlar bilan bo‘lgan aloqaning bosglanishidayoq rimliklar Yunonistonning yuqori darajada rivojlangan madaniyatning ulkan ta’sirini sezganlar.
Yevropa tibbiyoti ’’otasi” Buqrot (taxm. miloddan avvalgi 460 -
370-yillarda) yashagan, ijod qilgan. Uning asarlarida ilmiy tibbiy
atamashunosiik boshlanishi aniqlangan.
Buqrot o‘z asarlarida qo‘llangan atamalaming katta qismi xalqaro
tibbiy lug'atga kiritilgan. Buqrotdan so‘ng qadimgi yunon tilidagi tibbiy atamashunoslikning shakillanishida Aleksandriya tibbiyot maktabidan (miloddan avvalgi IV asr) gerofil III (taxm.miloddan avvalgi 330-yilda tug‘ilgan), Erozistar (taxm.miloddan avvalgi 330-240-yillar), keyinroq Ruf Efesskiy (taxm.miloddan avvalgi I asr) va o'qimishli olim, faylasuf, vrach, anatom, farmatsevt Klavdiy Galen (taxm.miloddan avvalgi 129- yillar) eng ko‘p hissa qo‘shganlar. Ular Buqrot bilan birga bo‘lg‘usi ilmiy tibbiy atamashunoslikka asos solganlar va uning birinchi qavatini ko‘targanlar. Antik tib'biyotni, asosan yunonlar shakllantirganlar. Rim bino bo‘lgandan buyon uning madaniy hayotida Yunonistonning tabiiy.
Prefiksatsiyada suffiksatsiyadek o‘zakka qo‘shish orqali emas, balki so‘z yasashda prefiks butun bir
so‘zga qo‘shish orqali yangi so‘z yasaladi. Prefikslar yordamida bir xil so‘z turkumiga taalluqli bo‘lgan yangi
so‘zlar yasaladi: otlardan otlar (ученик-соученик), fe’llardan fe’llar (готовить - приготовить) yasaladi va hokazo.
Agar suffiksatsiya ot so‘z turkumiga tegishli bo‘lgan so‘zlarni yasashga xos bo‘lsa, prefiksatsiya ingliz
tilida ham, rus tilida ham fe’llarni yasashda mahsuldor vosita hisoblanadi. Pefiks yordamida yasalgan otlar va sifatlar soni juda kam.
Semantik belgisiga ko‘ra prefikslarni bir necha guruhga bo‘lish mumkin. Inkor va qarama-qarshilik
ma’nolarini o‘zida mujassamlashtirgan prefikslar son jihatdan ko‘pchilikni tashkil etadi. Ulardan keyin son jihatdan zamon va makon munosabatlarini hamda ish-harakatning takrorlanishini ifodalovchi prefikslar turadi.
Har bir til o‘z prefikslаriga hamda boshqa tildan o‘zlashtirgan prefikslariga ega. Kirib kelgan
prefikslarning bir qismi (roman va grek tillariga tegishli bo‘lgan) baynalminal xarakterlidir. Shuning uchun
ular ham rus tilida, ham ingliz tilida o‘z aksini topgan. Bular quyidagi ot yasobchi prefikslarlardir: anti –
(anticyclone, антифашист), ultra – (ultramodern, ультрафиалетовый), a – (anomalous, аморальный), inter – (internationak, интерполяция) va hokazo.
Ingliz tilidagi ko‘pgina ot yasovchi prefikslar leksik jihatdan rus tilidagi prefikslarga mos keladi: in-, un-, не – (unpleasant - неприятный), pre- , до- (prehistoric - доисторический), sub-, под- (subdivision -
подразделение), past-, после- (postwar - послевоенный), counter-, противо- (counterbalance -
противовес).
Fe’l prefikslari sistemasi har bir tilda o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Ingliz tilida fe’l yasovchi mahsuldor prefikslarga quyidagilarni kiritish mumkin: de- (deform, detune), dis- (dislike, disapprove), un- (unfasten, unfold), mis – (mistrust, misjudge), re- (rewrite, re-elect), up- (uplift, uprise), under – (underline, underrate), over- (overcloud, overdo) va hokazo.
Prefikslar yordamida fe’l yasash nafaqat ingliz tilida mahsuldor bo‘lmay, u rus tilida ham mahsuldor hisoblanadi. Ammo rus tilining farqli tomoni shundan iboratki, pefikslar yordamida biror old qo‘shimcha
ishlatilmagan fe’ldan leksik ma’nosida qo‘shimcha ma’no ottenkasi paydo bo‘ladigan yangi fe’l (ko‘pincha
bir qator fe’llar) yasash mumkin. Masalan: рус. бежать – вбежать, взбежать, выбежать, добежать,
забежать, отбежать, перебежать, побежать, прибежать пробежать, сбежать, убежать.
Umuman olganda, rus tilida prefiksatsiya so‘z yasash vositasi singari suffiksatsiyadek ingliz tilidan shaklining turli-tumanligi va ko‘pligi bilan farq qiladi.