Кўллари ва сув омборлари

KIRISH


Mavzuning dolzarbligi. Kimyo fanini o‘rganishga kirishganda dastlab bu qanday Ian ckanligi, uning tabiati qandayligi hamda kimyogarlar nima bilan shug‘ullanishi haqida tasavvurlar paydo bo'ladi. Yana aniqroq aytadigan bo‘lsak, kimyo deganda oq xalat kiyib olgan, qo‘Iiga probirka olib narsalar ustida tajriba o‘tkazilayotgan vaziyat xayolga keladi. Bu holat, ma’lum bir vaqt davomidagina qiziqarli albatta. Haqiqatdan ham kimyo fani eksperimental fan bo‘lib, undagi asosiy bilimlar amaliy mashg‘ulotlar va laboratoriya tajribalari asosida vujudga keladi. Bundan tashqari, hozirgi vaqtda kimyogarlar kompyuterdan foydalanib moddalarning kimyoviy xossalari va mikroskopik tuzilishini o‘rganish uchun ishlatishlari mumkin yoki murakkab elektron uskunalar yordamida avtomobillardan chiqadigan zararli moddalar hamda tuproqdagi zaharli moddalarni aniqlashlari mumkin. Hozirgi vaqtda bir qancha xorijiy davlatlarda fizika, biologiya va tibbiyotda kimyoni o‘rganishda asos boiadigan atom va molekula darajasidagi struktura birliklari o'rganilmoqda. Kimyogarlar yangi dori-darmonlar hamda qishloq xo‘jaligida qo‘llaniladigan mahsulotlar olish bo‘yicha ham ish olib boradilar.
D.I.Mendeleyev davriy sistemasida bir elementdan ikkinchi elementga o'tilgan sari atom yadrosining musbat zaryadi va elektron soni ortib boradi. Bu o'z navbatida kimyoviy elementlarning xossalarini o'zgarishiga olib keladi. Demak, elementning tartib raqami shunchaki bir raqam bo'lmasdan, balki uning atom yadrosining musbat zaryadini va elektronlar sonini bildiradi. Shunga ko'ra, hozirgi vaqtda davriy qonun quyidagicha ta'riflanadi: "Elementlarning xossalari, hamda ular hosil qilgan oddiy va murakkab moddalarning xossalari elementlarning atom yadrolari zaryadlarini ortib borishiga davriy ravishda bog'liqdir".
Kimyoviy elementlar davriy sistemasi. Elementlar davriy sistemasi davriy qonunning grafik ifodasidir. Bu sistema davr va guruhlarga bo'linadi.
Hozir davriy sistemada 109 ta element bo'lib, ular yettita davr, o'nta qator va sakkizta guruhga joylashtirilgan. Davrlarning har biri katta va kichiq davrlarga bo'linadi. I,II,III davrlarning har biri faqat birqatordan tuzilgan bo'lib, ular kichiq davrlar, IV,V,VI davrlarning har biri ikki qatordan tuzilgan bo'lib, ular katta davrlar hisoblanadi. VII davr tugallanmagan davr hisoblanadi. Birinchi davrdan boshqa hamma davrlar ishqoriy metallar bilan boshlanib inert gazlar bilan tugaydi.