Kolloidlarning optic xossalari Tindal Faradey effekti Nefelometriya

Mavzu: Kollard Dispers sistemalarining optic xossalarini o’rganish usullari. Nefelometriya.
Mavzu: Kollard Dispers sistemalarining optic xossalarini o’rganish usullari. Nefelometriya.

Kolloidlarning optic xossalari

Tindal Faradey effekti

Nefelometriya

Keywords:
Kolloid eritmalarning rangi, kolloid eritmalarda yorug’likning yoyilishi, kolloid eritmalarni o‘rganishda nefelometr va ultramikroskopning ahamiyati, rentgenografiya, elektronografiya usullari
Abstract
Eritmalar ikki toifaga bo’linida. Bunday sistemalardan biri chin eritmalar (ko‘p komponentli va bir jinsli) bo‘lsa, ikkinchilari esa kolloid eritma¬larni tashkil etadi. Ba’zi shunday eritmalarda dispers faza (eritmada tarqal¬gan modda) zarrachalarini ko‘z yoki ultramikroskop yordamida ko‘rish mumkin.Ushbu maqolada kolloid dispers sistemalarning optic xossalari haqida mna’lumotlar berilgan.
Yorug’likni tarqalish intensiveliga. J. Relay tomonidan o’rganildi. 1871 yil
yil u bu formulani berdi
Kolloid sistemalarning optik hossalari chin va daual sistemarnikida
tubdan far-ladi. Kolloid sistemar barrar optik hossalarga
egadirlarki, ular yordamida eritma tabiati, uning konsentratsiyasi, kolloid
zarracha o’lchami va boshqalar anilanadi
Faraday-Tyndall effekti yorug'likning tarqalishi (diffraksiyasi) hodisasi bo'lib, opalessensiyaga mutlaqo o'xshash bo'lib, ikkinchisidan faqat kuzatilishi bilan farq qiladi; u yorug'lik (aniqrog'i, opal) konusning paydo bo'lishidan iborat. yorug'lik nuri suyuq va gazsimon muhitdan o'tadi, ularda boshqasining zarralari, zichroq "kolloid (yoki biroz pastroq) dispersiya darajasi, qorong'i bo'shliqdan kuzatilgan.
Tashqi ko‘rinishidan chin eritma yoki kolloid eritma ekanligini aniqlab bo‘lmaydi, lеkin Faradеy-Tindal effеkti orqali bilib olinsa bo‘ladi. Tindal-Faradеy effеkti kuchli yoki kuchsiz namoyon bo‘lishi dispеrs sistеmaning dispеrsligiga bog‘liq. Dispеrslik darajasi qancha ortsa Tindal-Faradеy effеkti shuncha kuchli namoyon bo‘ladi.
Kolloid zarrachalarining shaklini elektron mikroskop yordami bilangina aniq ko’rish mumkin.
1934 yilda elektron mikroskop kashf qilindi. Elektron mikroskopda yorug’lik nuri o’rnida elektronlar oqimidan foydalaniladi, chunki ularni elektromagnit yordamida boshqarish qulay. Bu mikroskopda katoddan chiqqan elektronlar oqimi elektromagnit g’altakning magnit maydoniga keladi. Bu maydon elektronlarni yig’ib, tekshirilayotgan jismga yuboradi. Elektronlar jismning zich qismlaridan kam, zich bo’lmagan qismlaridan ko’p o’tib, ikkinchi va uchinchi magnit maydonlariga boradi, natijada ekranda yoki fotoplastinkada jismning kattalashgan tasviri hosil bo’ladi.
Kolloid zarrachalarining ichki strukturasi va uning turli jarayonlar vaqtida o’zgarishi rentgenografiya va elektronografiya usullari yordamida aniqlanadi. Kolloid sistemalarni tekshirishda bu usullarning biri rentgen nurlarining, ikkinchisi esa elektronlar oqimining qo’llanilishiga asoslangan. Rentgenografiya usulidan foydalanib, kolloid zarrachalarning ichki tuzilishi haqida ma’lumot olish mumkin.
NEFELOMETRIYA
«Opalessensiya» hodisasiga asoslanib, kolloid eritmalarning konsentratsiyasini va kolloid zarrachaning o’rtacha katta-kichikligini aniqlaydigan asbob-nefelometr deb ataladi. Nefelometrik tekshirish uchun ikkita bir xil silindrik idish olib, ularning biriga konsentratsiyasi ma’lum (standart) kolloid eritma, ikkinchisiga tekshirish uchun berilgan kolloid eritma solinadi. Ikkala idish bitta yorug’lik manbaidan yoritiladi. Bu vaqtda ikkala idishda ham Tindal effekti vujudga keladi. Kolloid eritmalardan tarqalgan nur asbobning tepa qismidagi okulyarga tushadi. tekshiriladigan kolloid eritmaning konsentratsiyasi standart kolloid eritma konsentratsiyasiga teng bo’lmasa, ikkala kolloid eritmalardan tarqalgan yorug’likning intensivligi boshqa–boshqa bo’ladi; okulyardan ko’rinadigan ikkita yarim doiraning biri yorug’roq va ikkinchisi qorong’iroq bo’ladi. Kolloid eritmalardan tarqalgan yorug’likning intensivligi zolning konsentratsiyasiga proporsional bo’lgani uchun tekshiriladigan kolloid eritmaga va standart kolloid eritmaga tushgan nurlar bir xil son zarrachalardan tarqalgandagina okulyardagi ikkala yarim doira bir xilda yoritiladi. Silindrik shisha idishlardan birini (maxsus moslama yordami bilan) yuqoriga ko’tarish yoki pastga tushirish orqali idishdagi kolloid eritmalarning yoritilayotgan balandliklarni o’zgartirib ikkala yarim doirani birdek yoritishga erishish mumkin.
Foydalanilgan adabiyot va internet saytlar ro’yxati: SH.P.Nurullayev. Fizikaviy kimyo (chet el o'quv adabiyotlari ma’lumotlari asosida to'ldirilgan va qayta ishlangan nashri). Darslik. - T.: Iqtisod-moliya, 2016.-384 bet.
SH.P.Nurullayev, A.J.Xoliqov, J.S.Qayumov. Analitik, fizikaviy va kolloid kimyo (Fizikaviy kimyo qismi) Darslik. - T.: Iqtisod-moliya, 2014.-496 bet.
SH.P.Nurullayev. Fizikaviy kimyo. Darslik. - T.: Iqtisod- moliya, 2014. - 496 bet.
A.S.Sidikov, M.N.Mavlonova. Kolloid kimyo. Darslik. - T.: Fan va texnologiyalar, 2018.-446 bet.
K.S. Axmedov. Kolloid kimyo. Darslik. - T.: O'zbekiston, 1992. - 262 bet.

Etiboringiz uchun raxmat