Kommunal va mehnat gigiena kafedrasi O‟quv uslubiy majmua toshkent

Ishlab chiqarishda yoritilganlikni gigiyenik asoslari 
Ratsional ishlab chiqarishda yoritilganlikni gigiyenik asoslari, uni salomatlikka va 
ish qobilyatiga ta'siri. Yoritilganlikni biologik ta'siri. Asosiy ko„rish funksiyalari va ularni 
yoritilganlikka bog„liqligi, qorong„ulilikka va yorug„likka moslashish, ko„rish organini 
charchashga ta'siri. Asosiy yoritilganlik tushunchalari va o„lcham birliklari. Yaltirash va 
ko„rlik. 
Ishlab chiqarishda yoritilganlik turlari. Tabiiy va sun'iy, umumiy va maxalliy 
yoritilganlik tushunchalari. Avariya holatidagi yoritilganlik. Sun'iy yoritilganlik. 
Cho„g„lanma va gazorazryad lampalarga bo„lgan gigiyenik talablar: qulayliklari va 
kamchiliklari. Armatura, uning mohiyati, tasnifi. Yoritkichlar turlari. Ularni gigiyenik 
baholash va me'yorlash prinsiplari. Tabiiy va birgalikda yoritilganlik, yon tomonlama, 
yukoridan va kombinatsiyalashgan yoritilganlik. Gigiyenik me'yorlash Tabiiy yoritilganlik 
tushmaydigan ish sharoitlarda qo„llaniladigan choralar (fonarsiz va oynasiz ishlab 
chiqarish xonalari, shaxtada ishlovchilar). Ishlab chiqarish binolarida insolyasiya. Yuqori
insolyasiyani oldini olish usullari. 
Ayollar mehnat gigiyenasi 
Umumiy ishchilar sonini o„rtacha hisobda 50% ni ayollar tashkil etadi. Ishlab 
chiqarishda (yoki ayrim sexlarda) mehnat sharoiti yoki uning tarkibi ayollar organizmiga 
noqulay ta'sir ko„rsatishi mumkin (ginekologik kasalliklarni keltirib chiqarishi, repraduktiv 

---

faoliyatiga ta'sir etish mumkin). Zararli va havfli ishlab chiqarish omil turlari, og„ir 
jismoniy mehnat, o„ta zo„riqish, ko„krak qafas organlari va qorin bo„shlig„i boksa qon 
aylannishini buzuvchi majburiy ish holati, tebranish, ionlashtiruvchi nurlanish, embriogen, 
teratogen va gonadotoksik ta'siriga ega kimeviy moddalar ta'sir etadi Ayollar organizmiga 
spetsifik ta'sir etuvchi kasbiy omillar kriteriyasi. Ayollar mehnatini muxofaza qiluvchi 
qonuniy xujjatlar SanPiN №0115-01) yukni tashish va ko„chirishni ruxsat etilgan me'yor 
miqdorni reglamentatsiyasi, dam olish va mehnat kilish tartibi, tungi vaqtlarda ayollar 
mehnatini taqiqlash, tug„ishdan avvalgi va tug„ishdan keyiingi ta'til pul miqdorini oshirish, 
xomiladorlik davrida ayollarni yaxshi mehnat sharoitli ishga o„tkazish, ayollar gigiyenasi 
xonasini jihozlash, dastlabki va davriy tibbiy ko„riklarni o„tkazish.