Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muso al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari

Dinamik turdagi ma’lumotlar tuzilmasi. 
Statik ma’lumotlar tuzilmasi vaqt o’tishi bilan o’z o’lchamini o’zgartirmaydi. Biz har doim dastur 
kodidagi statik ma’lumotlar tuzilmasiga qarab ularning o’lchamini bilishimiz mumkin. Bunday 
ma’lumotlarga teskari ravishda dinamik ma’lumotlar tuzilmasi mavjud bo’lib, bunda dastur 
bajarilishi davomida dinamik ma’lumotlar tuzilmasi o’lchamini o’zgartirishi mumkin. Dinamik 
ma’lumotlar tuzilmasi – bu qandaydir bir qonuniyatga asoslanib shakllangan, lekin elementlari 
soni, o’zaro joylashuvi va o’zaro aloqasi dastur bajarilishi davomida shu qonuniyat asosida 
dinamik o’zgaruvchan bo’lgan ma’lumotlar tuzilmasidir. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi 1-
rasmdagidek klassifikatsiyalanadi.
1-rasm. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi klassifikatsiyasi 
Dasturlarda dinamik ma’lumotlar tuzilmasidan ko’pincha chiziqli ro’yhatlar, steklar, navbatlar va 
binar daraxtlar ishlatiladi. Bu tuzilmalar bir-biridan elementlarning bog’lanish usuli va ular ustida 
bajarilishi mumkin bo’lgan amallari bilan farqlanadi. Dinamik tuzilmalar massiv va yozuvdan 
farqli ravishda operativ xotirada ketma-ket sohalarda joylashmaydi. Ixtiyoriy dinamik tuzilma 
elementi 2 ta maydondan tashkil topadi: tuzilma tashkil etilishiga sabab bo’layotgan informatsion 
maydon

---

va elementlarning o’zaro aloqasini ta’minlovchi ko‘rsatkichli maydon.
Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi klassifikatsiyasi
Ko'pincha jiddiy dasturlarda siz ish paytida hajmi va tuzilishi o'zgarishi kerak bo'lgan 
ma'lumotlardan foydalanishingiz kerak. Dinamik qatorlar bu erda yordam bermaydi, chunki 
qancha xotira ajratilishi kerakligini oldindan aytib bo'lmaydi - bu faqat ish paytida aniqlanadi. 
Masalan, biz matnni tahlil qilishingiz va unda qanday so'zlar va qancha miqdorda mavjudligini 
aniqlashimiz kerak va bu so'zlarni alifbo tartibida tartibga solish kerak.
Hammasi bo'lib, dinamik ma'lumotlar tuzilishining 6 ta asosiy turi mavjud: 
-Stek
-Navbat
-Ro’yhat
-Daraxt
-Graf
Ro'yxatning 3 turi mavjud:
-Bir bog’lamli (chiziqli)
-Ikki bog’lamli
-Siklik
Bir bog'lamli ro'yxat navbatga o'xshaydi, lekin undan farqli o'laroq, ro'yxat bilan ishlaganda, siz 
istalgan joyga biron bir narsani qo'shishingiz va ro'yxatning yuqori qismida faqat bitta 
ko'rsatgichdan foydalanishingiz mumkin. Ikkala bog'langan ro'yxat. Bir bog'lamli ro'yxat bilan 
ishlashda ko'plab muammolar ulardagi oldingi elementga o'tishning iloji yo'qligidan kelib chiqadi. 

---

2-rasm. Ro’yhat tuzilishi 
Navbat - bu elementlarning to'plamidir, unda yangi elementlarni qo'shishga ruxsat beriladi (u 
navbatning boshlanishi deb ataladi) va mavjud elementlarni faqat ikkinchi chetidan o'chirish, qaysi 
biri? chiziqning oxiri deb nomlangan. 
Stek - bu elementlarning to'plami bo'lib, unda yangi elementlarni qo'shish va mavjud elementlarni
faqat bitta uchidan olish mumkin bo'ladi. 
Zamonaviy kompyuterlarda stek quyidagi maqsadlarda ishlatiladi:
-mahalliy o'zgaruvchilarni aniqlash
-protsedura yoki funktsiya parametrlarini joylashtirish
-qaytish manzilini saqlash (protseduradan qaysi manzilga qaytishingiz kerak)
-vaqtincha ma'lumotlarni saqlash, ayniqsa Assembler-da dasturlash paytida