Компьютернинг ишлаш принципи ва ташкил

Kompyuterning ishlash prinsipi va tashkil
etuvchilari

Kompyuterning ishlash prinsipini birinchi bulib inglyz olimi ''Charlz Bebich va uning goyasini mukammallashgan kurinishini Djon Fon Neyman taklif kilgan. Uning prinsipi dastur asosida boshkariladigan avtomatik ravishda ketma-ket ishlash goyasidan iborat. Xozirda kup rusumli kompyuterlar shu goya asosida ishlaydi. Lekin keyingi paytlarda kup protsessorli kompyuterlar, ya’ni bir vaktda dasturning bulaklarini ketma-ket emas, parallel bajaradigan kompyuterlar xam yaratilganligini eslatib utish joizdir. Shunday kilib, kompyuter avvaldan tuzilgan dastur asosida ishlaydi. O‘z navbatida, dastur qo‘yilgan masalani kompyuterda yechish uchun kandaydir dasturlash tilida yozilgan buyruklar (operatorlar) ketma-ketligidir. Dasturlash tilida tuzilgan dasturlar maxsus tarjimon dasturlar yordamida kompyuter tiliga o‘tkaziladi. Kompyuter tili O va 1 lardan tashkil topgan, ma’lum qoidalar asosida yoziladigan ketma-ketliklardan iborat. Djon Fon Neyman prinsipi buyicha avtomatik ravishda bajariladigan dastur avval Kompyuterning xotirasiga kiritiladi (yuklanadi). Xotirada turgan dastur asosida dasturni tashkil etuvchi xar bir operator ishni ketma-ket bajaradi. Boshkaruv kurilmasi deb ataluvchi maxsus kurilma xozir kanday operator bajarilishi va undan keyin kaysi operator bajarilishi ustidan nazorat o‘rnatadi va uning bajarilishini ta’minlaydi. Amal (arifmetik-mantiqiy) esa protsessor deb ataluvchi kurilmada bajariladi. Dastur ishlash natijasi tugridan-tugri ekranda yoki taiqi qurilma (chop kiluvchi mexanizm, grafik chizuvchi kurilma, video kurilma va boshk alar) deb ataluvchi kurilmada kurilishi mumkin. Odatda kompyuter ikki kismdan: Hardware (kompyuterni tashkil etuvchilari — Kompyuterning qattik, qismlari) va Software (kompyuterning dastur ta’minoti — Kompyuterning yumshok, kismlaridan) tashkil topgan deyiladi.

Kompyuter xaqida umumiy ma’lumot
Kompyuter — inglizcha suz bulib, u xisoblovchi demakdir. U x.ozirda fakat isoblovchi bulmasdan, matnlar, tovush, video va boshka ma’lumotlar ustida xam amallar bajaradi. Shunga karamasdan, xozirda uning eski nomi — kompyuter saklangan. Uning asosiy vazifasi turli ma’lumotlarni kayta
ishlashdan iborat. Avallo shuni aytish lozimki, kupchilikning tushunchasida guyoki biz kundalikda foydalanadigan fakat shaxsiy kompyuter bor, xolos. Bunta, albatta, sabablar kup. Shulardan biri xrzirgi zamon shaxsiy kompyuterlari, ilgari universal deb xisoblangan kompyuterlardan tezligi va xotira xajmi jixatidan ancha oshib ketganligida bulsa, ikkinchi tomondan, kup masalalarni yechish uchun bu kompyuterlar foydalanuvchsharni kanoatlantirishidadir. Xozirda kompyuter termini kup uchrasa-da, shu bilan birga EXM (elektron xisoblash mashinalari), XM (xisoblash mashinalari) terminlari xam xayotda kup ishlatib turiladi. Ammo biz soddalik uchun fakat kompyuter terminidan foydalanamiz. Kompyuterlarning amalda turli xillari mavjud: rakamli, analogli (uzluksiz), rakamli-analogli, maxsuslashtirilgan. Ammo, rakamli kompyuterlar foydalanshgishi, bajaradigan amallarning universalligi, xisoblash amallarining anikligi va boshka kursatkichlari yukori bulgani uchun ulardan kuprok foydalanilmokda. Amalda esa xozir rivojlangan mamlakatlarda kompyuterlarning besh guruxi keng kullanilmokda.