Komplementar invertorlar. Kmdya tranzistorlardan yasalgan invertor sxemasi

Komplementar invertorlar. KMDYa tranzistorlardan yasalgan invertor sxemasi.
KMDYa tranzistorlardan yasalgan invertor mantiqiy elementlar. Optronlar.
Optoelektron IMSlar. Optronika haqida tushuncha. Fotodiodlar. Nurlanuvchi diodlar.
Invertor (lotincha: inverto — agʻdaraman, oʻzgartiraman) — 1) elektrotexnikada — oʻzgarmas elektr tokini bir yoki koʻp fazali oʻzgaruvchan tokka oʻzgartiruvchi boshqariladigan elektr ventilli qurilma. Bogʻlik, (mustaqilmas) va mustaqil xillari bor. Bogʻliq I.da tok chastotasi elektr tarmogʻining tok chastotasi bilan aniqlanadi; musta-qil I.da tok chastotasi I. bilan nagruzkaning elektr zanjirlarini boshqarish rejimlari va parametrlariga boglits buladi (rasm). I. yuqori voltli oʻzgarmas tok elektr uzatish liniyalarida, induksion pechlarda, elektr bilan tortish qurilmalari va b.da qoʻllaniladi; 2)radiotexnikada — radioqurilma kirishidagi elektr signalining amplitudasi, qutbliligi va fazasi chiqishidagi shu parametrlarga Karaganda teskari oʻzgaradigan elektr zanjiri yoki elektron qurilma; 3) qisoblash texnikasida — elementar mantiqiy operatsiya — "yoʻq"ni aniqlaydigan elektron qurilma. Potensial va impulsli xillari bor. Potensial I. qurilma kirishida kuchlanish sathi yuqori boʻlganda chiqishida past boʻlishini taʼminlaydi va aksincha. Impulsli I. impulsli signallarni oʻzgartirib beradi. Analog hisoblash mashinalarida I. kirish signali qutbliligini teskari qutblikka oʻzgartirib beradi.Komplementar MDYa – tranzistorlarda yasalgan mantiqiy elementlar (KMDYaM). Ikki kirishli element sxemasi 10 – rasmda keltirilgan. Ikkaola kirishga mantiqiy nolga mos signal berilsa n – kanalli VT1 va VT2 tranzistorlar berkiladi, r – kanalli VT3 va VT4 tranzistorlar ochiladi.
Berk tranzistorlarning kanalidagi tok juda kichik (10-10A). Demak, manbadan tok deyarli iste’mol qilinmaydi va sxemaning chiqishida Yem ga yaqin potensial o‘rnatiladi (mantiqiy bir darajasi). Agar biror kirish yoki ikkala kirishga mantiqiy bir darajasi berilsa, VT1 va VT2 tranzistorlar ochiladi va element chiqishida potensial nolga yaqin bo‘ladi. Element 2YoKI-EMAS amalini bajaradi. Iste’mol quvvati 0,010,05 mVtni, tezkorligi esa 1020 ns ni tashkil etadi.
11-rasm. – rasm. Integral – injeksion mantiq elementi (I2M).
Kalit komplementar bipolyar tranzistorlar juftligidan tashkil topgan bo‘lib, n-p-n turli VT1 tranzistor ko‘pkollektorli bo‘lib, uning baza zanjiriga p-n-p turli VT2 ko‘pkollektorli tranzistor ulangan. Bu tranzistor injektor nomini olgan bo‘lib, barqaror tok generatori vazifasini bajaradi (12 a -rasm.)
12 – rasm. a) injector b) HAM amalini bajarish usuli ko‘rsatilgan.

VT1 tranzistor emitter – kollektor oralig‘i kalit vazifasini bajaradi. Signal manbai va yuklama sifatida xuddi shunday sxemalar ishlatiladi. Agar kirishga mantiqiy birga mos keluvchi yuqori potensial berilsa, VT1 tranzistor ochiladi va to‘yinish rejimida bo‘ladi. Uning chiqishidagi potensial nol potensialiga mos keladi. Kirishga mantiqiy nolga mos keluvchi potensial berilsa, VT1 tranzistorning emitter o‘tishi berkiladi. Kovaklar toki IQ (qayta ulanish toki) VT1 tranzistorning kollektor o‘tishini teskari yo‘nalishda ulaydi. Buning natijasida VT1 chiqish qarshiligi keskin ortadi va uning chiqishida mantiqiy bir potensiali hosil bo‘ladi. Ya’ni mazkur sxema yuqorida ko‘rilgan sxemalar kabi invertor vazifasini bajaradi. Mantiqiy amallarni bajarish invertor chiqishlarini metall simlar bilan birlashtirish natijasida amalga oshiriladi. 12 b – rasmda HAM amalini bajarish usuli ko‘rsatilgan. Haqiqatdan ham, agar X1 yoki X2 kirishlardan biriga yuqori potensial berilsa U1KIR, natijada birlashgan chiqishlarda (A nuqta) past potensial hosil bo‘ladi U0. Natijada va invers o‘zgaruvchilarning kon’yuksiyasi bajariladi. Ular VT1 va VT3 invertor chiqishlarida hosil bo‘ladi: . I2M elementining tezkorligi 10100 ns va iste’mol quvvati 0,010,1 mVt. Kristallda bitta I2M elementi KMDYa –elmentga nisbatan 34 marta kichik, TTM – elementiga nisbatan esa 510 marta kichik yuzani egallaydi.OPTRON
OPTRON — yorugʻlik signallarini kuchaytirib yoki oʻzgartirib beradigan asbob. Yoruglik nurlatgichi va foto qabul qilgichdan iborat. Optron elementlari oʻzaro optik, elektr yoki aralash usulda ulanadi. Yorugʻlik nurlatgichida kiruvchi elektr signallar yorugʻlik signallariga aylanadi va optik kanal orqali foto qabul qilgichga uzatilib, unda elektr signallariga aylanadi. Nurlatgich sifatida, odatda, yarim oʻtkazgichli yorugʻlik nurlatuvchi diodlardan; optik kanalining oraliq muhiti sifatida optik yelimlar, shishalar, tolali yorugʻlik oʻtkazgichlar, havodan; foto qabul qilgich sifatida fotodiod, fotorezistor, fototranzistor va b. dan foydalaniladi. Optron radioelektronika va hisoblash texnikasida ishlatiladi.Optoelektronika (optika va elektronika) — yorugʻlik va elektr usullaridan foydalanib axborotlarni ishlash, saklash hamda uzatish masalalari bilan shugʻullaniladigan elektronika boʻlimi. Radioelektronika va hisoblash texnikasinish taraqqiyot bosqichi sifatida yuzaga keldi.
O. yarimoʻtkazgich va vakuum elektronikadan optik zvenosi (fotonlar aloqasi) borligi bilan farq qiladi. Fotonlar elektr jihatdan neytral boʻlganligidan optik aloka kanalida elektr va magnit maydonlari uygʻotilmaydi. Bu esa axborotlarni buzmasdan tekis uzatish va qabul qilishni taʼminlaydi. Axborotlar yorugʻlik nuri yordamida uzatilganda aloqa liniyasida elektromagnit energiyasi toʻplanib qolmaydi va sochilmaydi, shuning uchun axborot kechikmay, buzilmay, oʻz vaqtida yetkaziladi. Optik tebranishlar chastotasining yukrriligi (10y—1015 Gs) axborotlarning koʻp va tez uzatilishini taʼminlaydi.
O.ning asosiy elementlari — yoruglik manbalari (lazerlar, yorugʻlik diodlari), optik muhitlar (faol va suyet) hamda fotopriyomniklar. Bu ele-mentlardan turli nisbatda va ayrim-ayrim foydalanish mumkin. O. 2 yoʻnalish — optik (kogerent O.) va elektrooptik (optronika) yoʻnalishda rivojlandi. Hisoblash texnikasi tizimini tuzishning yangi prinsipi va usullari, optik aloqa, axborotlarni eslab qolish va ishlash kogerent O. bilan bogʻliqdir. Optronikaning rivojlanishi yorugʻlik manbalari va fotopriyomniklardan toʻgʻri foydalanishga asoslangan. Optron sxemalar tuzilishi jihatidan yarimoʻtkazgichlarga nisbatan ixcham va oddiy boʻladi. Optronikaning asosiy elementi — optron. U elektr va optik signallarni kuchaytirish va oʻzgartirish, almashlab ulash, modutsilyasiyalash va boshqalarni bajaradi.A fotodiod konvertatsiya qiluvchi yarimo'tkazgichli qurilmadir yorug'lik ichiga elektr toki. Fotonlar fotodiodga singib ketganda oqim hosil bo'ladi. Fotodiodlar o'z ichiga olishi mumkin optik filtrlar, o'rnatilgan linzalar va katta yoki kichik sirt maydonlariga ega bo'lishi mumkin. Fotodiodlar, odatda, ularning sirt maydoni oshgani sayin sekinroq javob berish vaqtiga ega. Umumiy, an'anaviy quyosh xujayrasi elektr ishlab chiqarish uchun ishlatiladi quyosh energiyasi katta maydonli fotodioddir.
Modern LED retrofit with E27 screw in base
Lampochka shaklidagi zamonaviy jihoz LED chiroq alyuminiy bilan kuler, chiroq tarqoq gumbaz va E27 vint o'rnatilgan quvvat manbai yordamida ishlaydigan tayanch tarmoq kuchlanishi
A yorug'lik chiqaradigan diod (LED) a yarim o'tkazgich yorug'lik manbai qachon yorug'lik chiqaradi joriy u orqali oqadi. Elektronlar bilan yarim o'tkazgichda rekombinatsiya qilinadi elektron teshiklari, shaklida energiya chiqarish fotonlar. Yorug'likning rangi (fotonlarning energiyasiga mos keladigan) elektronlar o'tish uchun zarur bo'lgan energiya bilan belgilanadi tarmoqli oralig'i yarimo'tkazgichning[5] Oq yorug'lik bir nechta yarimo'tkazgichlar yoki yarimo'tkazgich moslamasida yorug'lik chiqaradigan fosfor qatlami yordamida olinadi.[6]
1962 yilda amaliy elektron komponentlar sifatida paydo bo'lgan dastlabki LEDlar past intensivlikni chiqargan infraqizil (IQ) yorug'lik.[7] Infraqizil LEDlar ishlatiladi masofaviy boshqarish sxemalar, masalan, turli xil maishiy elektronikalarda ishlatilgan. Birinchi ko'rinadigan yorug'lik LEDlari past zichlikda va qizil bilan cheklangan edi. Zamonaviy LEDlar bo'ylab mavjud ko'rinadigan, ultrabinafsha (UV) va infraqizil to'lqin uzunliklari, yuqori yorug'lik chiqishi bilan.
Dastlabki LEDlar ko'pincha indikator lampalar sifatida ishlatilgan, kichik akkor lampalarni almashtirgan va etti segmentli displeylar. So'nggi ishlanmalar xona va tashqi makon yoritilishiga mos keladigan yuqori oq rangli oq rangli LEDlarni ishlab chiqardi. LEDlar yangi displeylar va sensorlarga olib keldi, ularning yuqori o'tish tezligi ilg'or aloqa texnologiyalarida foydalidir.
LEDlar akkor yorug'lik manbalariga nisbatan juda ko'p afzalliklarga ega, jumladan, kam energiya sarfi, uzoq umr ko'rish, yaxshilangan jismoniy mustahkamlik, kichik o'lcham va tezroq almashtirish. LEDlar turli xil dasturlarda qo'llaniladi aviatsiya yoritgichi, avtomobil faralari, reklama, umumiy yoritish, transport signallari, kamera yonadi, yoritilgan fon rasmi, bog'dorchilik o'sadigan chiroqlarva tibbiy buyumlar.[8]


A dan farqli o'laroq lazer, LEDdan chiqadigan yorug'lik ham spektral emas izchil na yuqori monoxromatik. Biroq, uning spektr ko'rinadigan darajada tor inson ko'zi toza sifatida (to'yingan) rang.[9][10] Ko'pgina lazerlardan farqli o'laroq, uning radiatsiyasi ham emas fazoviy jihatdan izchil, shuning uchun u juda yuqori darajaga yaqinlasha olmaydi nashrida xarakterli lazerlar.