Kompressorlar Aralashtirgichlar

Gidromexanik jarayonlar. Gidrodinamika asoslari.
Reja:

1. 
   Nasoslar haqida umumiy tushunchalar
   
2. 
   Nasoslar klassifikatsiyasi
   
3. 
   Kompressorlar
   
4. 
   Aralashtirgichlar
   
5. 
   Sochiluvchan materiallarni aralashtirish
   

Nasoslar haqida umumiy tushunchalar
Qurilmalarda va quvur ichidagi suyuqlik uning boshi va oxiridagi bosimlar farqi tufayli harakat qiladi. Suyuqlikning quyi sathidan yuqori sathiga uzatish uchun esa nasoslardan foydalaniladi. Bunda suyuqlikka bosimning potensial energiyasi ta’sir etadi.Nasos shunday gidravlik mashinaki, u elektr yuritkichning mexanik energiyasini suyuqlikning harakatlanish (uzatish) energiyasiga aylantirib beriladi.
Nasoslar klassifikatsiyasi
Harakatlanish turiga qarab hajmiy, kurakli (markazdan qochma), uyurmaviy va o‘qli nasoslarga bo‘linadi. Hajmiy nasoslarning ishlash prinsiрi yoрiq hajm ichida siqib chiqarish usuliga asoslangan bo‘lib, ilgarilanma-qaytma va aylanma harakatlar tufayli suyuqlik siqib chiqariladi. Hajmiy nasoslarga porshenli, rotatsion, vintli, shesternyali va plastinali gidravlik mashinalar kiradi. Markazdan qochma nasoslarda bosim markazdan qochma kuch ta’sirida, ya’ni nasos qobig‘i (asosi) ga joylashgan kurakli g‘ildirakning aylanishi tufayli sodir bo‘ladi.
Uyurmaviy nasoslarda uyurma energiya hisobiga uzatiladi. Bu ishchi g‘ildirakning aylanishida uyurmaning tezda hosil bo‘lishi va so‘nishi bilan amalga oshadi.
Aytib o‘tilgan nasoslardan tashqari yana oqimchali nasoslar hamda gazliftlar va montejyu deb nomlanadigan mashinalardan ham foydalaniladi. Bu nasoslarda gaz, suv va bug‘larning bosimlaridan foydalaniladi.
Kompressorlar
Kimyo, neft va gazni qayta ishlash sanoati korxonalarida ko‘p miqdorda gaz hamda gaz aralashmalarini qayta ishlashga to‘g‘ri keladi. Ko‘pgina kimyoviy jarayonlarning atmosfera bosimdan farqli bosim ostida olib borilishi jarayon tezligini oshiradi, qurilma o‘lchamlarining kichik bo‘lishiga va hokazolarga olib keladi.
Gazlarni siqish yordamida ularni quvurlar va qurilmalarda harakati ta’minlanadi hamda vakuum hosil qilinadi. Bundan tashqari havo va gazlarni siqish, ularni aralashtirish,
suyuqliklarni purkash uchun ishlatiladi. Kimyo sanoatida qo‘llaniladigan bosim miqdorlari 10-3 dan 108 N/m2 (10-8...103 atm) gacha bo‘ladi.
Gazlarni uzatish va siqish uchun mo‘ljallangan mashinalar kompressor mashinalari deyiladi. Kompressor mashinasi hosil qiladigan oxirgi bosim p₂ ning,gazni so‘rilish paytidagi bosim p ga nisbati siqish darajasi de

nomlanadi.

Siqish ko‘rsatkichining qiymati bo‘yicha compressor mashinalari quyidagi turlarga bo‘linadi:

1. Ventilyatorlar (p₂/p₁) < 1,1 – katta miqdordagi gazlarni uzatish uchun.
2. Gazoduvkalar 1,1 < (p₂/p₁) < 3 – nisbatan katta gidravlik qarshilikka ega quvurlardan gazlarni uzatish uchun.
3. Kompressorlar (p₂/p₁) > 3 yuqori bosim hosil qilish uchun.
4. Vakuum-nasos atmosfera bosimidan kichik bo‘lgan bosimlarda gazlarni so‘rib olish uchun.
Kompressor mashinalari ishlash usuli (prinsiрi) bo‘yicha porshenli, markazdan qochma, o‘qli va boshqa mashinalarga bo‘linadi.
Porshenli mashinalarda gazlarni siqish hajmining kamayishi hisobiga amalga oshadi. Bunda porshenning ilgarilama-qaytma harakati tufayli gazning bosimi oshiriladi.
Rotorli mashinalarda gazlarni siqish ekssentrik joylashgan rotorning aylanishi tufayli hajmning kamayishi oqibatida hosil bo‘ladi.

Markazdan qochma mashinalarda ishchi g‘ildirakning aylanishi hosil bo‘ladigan inersiya kuchlari yordamida gaz siqiladi. O‘qli mashinalarda ishchi g‘ildirak va yo‘naltiruvchi qurilma uzunligi bo‘ylab gaz harakatlanganda uning siqilishi sodir bo‘ladi.
Vakuum-nasos sifatida har qanday kompressordan foydalanish mumkin. Faqat vakuum-nasos bilan kompressor orasida farq shundaki, vakuum-nasosning so‘rish bosimi atmosfera bosimidan sezilarli kam bo‘lsa, uzatish esa atmosfera bosimidan ko‘proq bo‘ladi. Porshenli kompressorlar kam miqdordagi gazlarni kata bosimlargacha (0,5ј20,0 MPa va undan yuqori) siqishda ishlatiladi.Тurbokompressorlar esa katta miqdordagi gazlarni nisbatan past bosimlarda (0,15ј1,5 MPa) uzatib berishga mo‘ljallangan.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. A.Г. Kасаткин. Основные процессы и аппараты химической
технологии. – M.: Xимия, 1973.
2. С.A. Фарамазов. «Оборудование нефтеперерабатывающих
заводов». Учебное пособие. – M.: Xимия, 1984.
3. Г.Л. Вихман, С.A. Круглов. Основы конструирования
аппаратов и машин нефтеперерабатывающих заводов. – M.:
Гостоптехиздат, 1978.
4. A.С. Бобков. Основы строительства промышленных зданий и
сооружений химической промышленности. – M.: Высш. школа, 1965.
5. A.Н. Плановский, П.И. Николаев. Процессы и аппараты
химической и нефтехимической технологии. – M.: Химия, 1987.
6. Z. Salimov, I. Тo‘ychiyev. Ximiyaviy texnologiya protseslari va