Komputer injiniringi

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG’ONA FILIALI
“KOMPUTER INJINIRINGI”
FAKULTETI
"DASTURIY INJINERINGI"
KAFEDRASI
"WEB DASTURLASHGA KIRISH"
FANIDAN

MUSTAQIL ISHI

Bajardi: 711-21- guruh talabasi
G’. Abdijobborov
Qabul qildi: B. Uzokov
FARG’ONA – 2023
Internet. Asosiy internet protokollari.
Reja:
1. Internet global tarmog’i qanday tizim va u nechta tarkibiy qismdan iborat?
2. Internet protokollari haqida so’zlab bering
3. Internet provayderlari haqida tushuncha bering
4. Elektron pochta nima? Elektron pochta manzili
5. Masofaviy ta’lim vositalari, avzalliklari nimalardan iborat?
6. Masofaviy ta’limda audio va video konferensiyalar

1. Internet tarmog‘ining asosiy yacheykalari (qismlari) bu shaxsiy kompyuterlar va ularni o‘zaro bog‘lovchi lokal tarmoqlardir. Internet tarmog‘i – bu global tarmoq vakili hisoblanadi. Internet alohida kompyuterlar o‘rtasida aloqa o‘rnatibgina qolmay, balki kompyuterlar guruhini o‘zaro birlashtirish imkonini ham beradi. Agar bironbir mahalliy tarmoq bevosita internetga ulangan bo‘lsa, u holda mazkur tarmoqning har bir ishchi stansiyasi (kompyuteri) Internet xizmatlaridan foydalanish mumkin.Internet o‘z - o‘zini shakllantiruvchi va boshqaruvchi murakkab tizim bo‘lib, asosan uchta tarkibiy qismdan tashkil topgan:

- texnik;
- dasturiy;
- axborot.
Internet tarmog‘ining texnik ta’minoti har xil turdagi kompyuterlar, aloqa kanallari (telefon, sun’iy yo‘ldosh, shisha tolali va boshqa turdagi tarmoq kanallari) hamda tarmoqning texnik vositalari majmuidan tashkil topgan.Internet tarmog‘ining dasturiy ta’minoti (tarkibiy qismi) tarmoqka ulangan xilma-xil kompyuterlar va tarmoq vositalarini yagona standart asosida (yagona tilda) ishlashni ta’minlovchi dasturlar.Internet tarmog‘ining axborot ta’minoti Internet tarmog‘ida mavjud bo‘lgan turli elektron hujjatlar, grafik rasm, audio yozuv, video tasvir, veb-sayt va hokazo ko‘rinishdagi axborotlar majmuasidan tashkil topgan.Internetning ikkita asosiy vazifasi bo‘lib, buning birinchisi axborot makoni bo‘lsa, ikkinchisi esa kommunikatsion vositasidir.

2. Internet axborot almashish standart qoidalar asosida amalgam oshiriladi . Internetdagi ma’lumotlarni uzatish qoidalari protokollar (masalan, TCP/IP –TRASMISSION CONTROL PROTOKOL / INTERNET PROTOKOL) dep ataladi.

TCP/IP protokolining axborotni uzatish usuli quyidagicha: TCP protokoli axborotni paketlarga ajratadi; IP protokoli orqali barcha paketlar qabul qiluvchiga uzatiladi va TCP protokoli tomonidan barcha paketlarning qabul qilinganligi tekshiriladi; barcha paketlar qabul qilingandan keyin TCP protokoli ularni tartibga soladi va yaxlit ko'rinishga keltiradi.Kompyuterlarning axborotlarni telefon tarmoqlari orqali yubora olishiga imkon beruvchi modem deb ataluvchi qurilmaning yaratilishi (1979-yil Nayes kompaniyasi) va rivojlanishi sababli faqatgina shaxsiy kompyuteri va telefoni bor millionlab kishilar tarmoqning maxsus quril-malarisiz ham Internetdan foydalana olish imkoniyatiga ega bo'ldilar.

3. Provayder (ing . provider) — kompyuterlarni internet tarmogʻiga ulash va axborotlar almashinishni tashkil qilish bilan shugʻullanadigan vositachi tashkilot. Internet axborotlari isteʼmolchilari soni koʻpaygan sari Provayderlar xizmatiga ehtiyoj ham ortib bordi. Telefon aloqadan tashqari optik tolali kabellar, radio tarmogʻi yoki sunʼiy yoʻldosh orqali internet bilan bogʻlanish mumkin boʻldi. Oʻzbekistonda internet bilan ulanishga doyr axborot xizmatlari Provayderlar 1997 yildan koʻrsa-tila boshladi.

Sizning Internet-provayderingiz (ISP) siz internetga kirish uchun haq to'layotgan kompaniya hisoblanadi. Internetga kirish (kabel, DSL, dial-up) turiga qaramasdan, sizning yoki biznesingiz Internetga katta hajmli trubaning bir qismini beradi. Internetga ulangan barcha qurilmalar veb-sahifalar va fayllarni yuklab olish uchun serverlarga kirish uchun ularning har bir so'rovini ISP orqali amalga oshiradi va ushbu serverlar faqat o'zlari ISP orqali ushbu fayllarni taqdim etishi mumkin.
Ba'zi ISPlarning misollari AT & T, Comcast, Verizon, Cox, NetZero, ko'plab boshqalar qatoriga kiradi. Ular to'g'ridan-to'g'ri uy yoki ish joyiga kabel orqali ulanishi mumkin yoki sun'iy yo'ldosh yoki boshqa texnologiyalar orqali simsiz ravishda ulangan bo'lishi mumkin.

4. Elektron pochta – kompyuter tarmoqlari bo‘ylab elektron xatlar bilan almashish (qabul qilish va yuborish) imkonini beruvchi texnologiyadir. Elektron pochta tuzilishi va ishlash prinsipi jihati tomonidan oddiy (qog‘ozli) pochta tizimiga o‘xshab ketadi. Undagi terminlar (xat, konvert, banderol («посылка»), pochta quti, etkazib berish), unga xos bo‘lgan jihatlar – qulayliklar, xabarlarni jo‘natishdagi kechikishlar, yetarli darajadagi ishonchlilik va shu bilan birga etkazib berishning kafolatlanmasligi kabi xususiyatlar elektron pochtaga ham xos.

Hozirgi kunda kompyuterda ozmi-ko‘pmi ishlay oladigan har qanday odam o‘ziga bepul elektron pochta qutisi ochib olib, undan bemalol foydalanishi mumkin. Buning uchun elektron pochta xizmatini taqdim etuvchi portallarning birida ro‘yxatdan o‘tish kifoya. Ro‘yxatdan o‘tgach, internet tarmog‘iga ulangan har qanday kompyuter orqali elektron pochta istagancha foydalanish mumkin. Bunday portallar juda ko‘p. Ularning eng mashhurlari quyidagilar:
http://mail.google.com
• http://mail.yahoo.com
• http://www.mail.ru
• http://mail.yandex.ru
• http://mail.rambler.ru

5. Zamonaviy axborot va kommunikatsiya texnologiyalari vositalarini ta’lim jarayoniga kirib kelishi an’anaviy o’qitish usullariga qo’shimcha ravishda yangi o’qitish shakli - masofaviy o’qitish yaratilishiga omil bo’ldi.

Masofaviy ta’limda ta’lim oluvchi va o’qituvchi fazoviy bir-biridan ajralgan holda o’zaro maxsus yaratilgan o’quv kurslari, nazorat shakllari, elektron aloqa va Internetning boshqa texnologiyalari yordamida doimiy muloqotda bo’ladilar. Internet texnologiyasini qo’llashga asoslangan masofaviy o’qitish jahon axborot ta’lim tarmog’iga kirish imkonini beradi.
Masofaviy o’qitish barcha ta’lim olish istagi bo’lganlarga o’z malakasin i uzluksiz oshirish imkonini yaratadi. Bunday o’qitish jarayonida ta’lim oluvchi interaktiv rejimda mustaqil o’quv-uslubiy materiallarni o’zlashtiradi, nazoratdan o’tadi, o’qituvchining bevosita rahbarligida nazorat ishlarini bajaradi va guruhdagi boshqa «vertikal o’quv guruhi» ta’lim oluvchilari bilan muloqotda bo’ladi.
Masofaviy o’qitishda turli xil axborot va kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalaniladi. Masalan, an’anaviy bosma usuliga asoslangan o’qitish vositalari (o’quv qo’llanma, darsliklar) talabalarni yangi material bilan tanishtirishga asoslansa, interaktiv audio va video konferentsiyalar ma’lum vaqt orasida o’zaro muloqotda bo’lishga, elektron pochta to’g’ri va teskari aloqa o’rnatishga, ya’ni xabarlarni jo’natish va qabul qilishga mo’ljallangan. Oldindan tasmaga muhrlangan videoma’ruzalar ta’lim oluvchilarga ma’ruzalarni tinglash va ko’rish imkonini bersa, faksimal aloqa, xabarlar, topshiriqlarni tarmoq orqali tezkor almashinish ta’lim oluvchilarga o’zaro teskari aloqa orqali o’qitish imkonini beradi.
Masofaviy ta’lim - masofaviy o’qitishga asoslangan ta’lim.
Masofaviy o’qitish - o’zaro ma’lum bir masofada Internet texnologiya yoki boshqa interaktiv usullar va barcha o’quv jarayonlari komponentlari - maqsad, mazmun, metod, tashkiliy shakllar va o’qitish usullariga asoslangan ta’lim oluvchi va o’qituvchi o’rtasidagi munosabat.
Masofaviy o’qitish tizimi - masofaviy o’qitish shartlari asosida tashkil etiladigan o’qitish tizimi. Barcha ta’lim tizimlari singari masofaviy o’qitish tizimi o’zining tarkibiy maqsadi, mazmuni, usullari, vositalari va tashkiliy shakllariga ega.
Masofaviy o’qitishning pedagogik texnologiyalari - tanlangan o’qitish kontseptsiyasiga asoslangan masofaviy ta’limning o’quv-tarbiyaviy jarayonini ta’minlovchi o’qitish metodi va uslublar majmuasi.

6. Telekonferensiya (teleconferencing) – ikki va undan ortiq guruh qatnashchilarining o‘zaro muloqotini tashkil etish uchun elektron aloqa kanallaridan foydalanish jarayonidir. Mavzuli fikr almashishlar moderator tomonidan boshqariladi. Telekonferensiya jarayonida ovoz, tasvir yoki kompyuter ma‘lumotlari uzatiladi. Telekonferensiyaga jo‘natilgan xabar uning barcha qatnashchilariga yetkaziladi, ya‘ni muloqot bir stol atrofidagi muloqot jarayoniga o‘xshaydi. Telekonferensiya o‘zida audiokonferensiya (audioconferencing), videokonferensiya (videoconferencing) va kompyuter konferensiyalari (computerconferencing) kabi texnologiyalarni mujassamlashtiradi. Hozirda kompyuter texnologiyalarining taraqqiyoti interfaol telekommunikatsiya texnologiyalarining yangi texnik imkoniyatlari videokonferensiya va audiokonferensiya kabi texnologiyalarning rivojlanishiga olib keldi. Interfaol masofaviy o‘qitish tizimining joriy etilishi videokonferensiya texnologiyalari bilan hamohang ravishda istalgan masofada sinxron axborotlar almashinuvini ta‘minlaydi.

Xulosa

Gipermatnni uzatish protokoli (HTTP): HTTP - bu boshqa manbalar bilan bir qatorda veb-sahifalarni internet orqali uzatish uchun ishlatiladigan protokol. U mijoz-server munosabatlarini o'rnatadi, bunda mijoz (odatda veb-brauzer) serverga so'rovlar yuboradi va server so'ralgan ma'lumotlar bilan javob beradi.

Internet Protokolining 6-versiyasi (IPv6): IPv6 yangi avlod IP protokoli bo'lib, u internetga ulangan qurilmalar sonining ortib borayotganiga moslashish uchun manzil maydonini kengaytiradi. U o'zidan oldingi IPv4 bilan solishtirganda yaxshilangan xavfsizlik, mobillik va xizmat sifatini ta'minlaydi.