Kompyuter injinringi

Muhammad Al-Xorazimiy nomidagi TATU Qarshi filiali“Kompyuter injinringi” fakulteti RI 11-21guruh talabasining

Chiziqli Algebra fanidan

Mustaqil ish-3

Topshirdi: Z.Bobokulova
Tekshirdi: B.Haitov

MAVZU :Turli bazislardagi vektorlar, chiziqli operatorlar orasida bog`lanishlar. O`xshash matritsalar.

Reja:

1. 
   Turli bazislardagi vektorlar.
   
2. 
   Chiziqli operatorlar orasida bog`lanishlar.
   
3. 
   O`xshash matritsalar.
   

V vektor fazoning (1) bazisi va bu fazoda chiziqli operator berilgan bo`lsin.

x va vektorlarning (1) bazisga nisbatan koordinatalar ustunini va bilan belgilaymiz:
Bu matritsalar orasidagi bog`lanishni topamiz.
Teorema. V vektorlar fazoning -chiziqli operatori va matritsa operatorning (1) bazisdagi matritsasi bo`lsin, u holda vektorlar uchun quyidagi tenglik o`rinli bo`ladi.
Isboti.bo`lsin,u holda
……………………………………..tengliklar o`rinli bo`ladi.
Agar bo`lsa
Demak, tenglik isbotlandi.
Teorema. V vektor fazoning chiziqli operator (1) bazisga nisbatan uning matritsasi berilgan bo`lsin. Agar vektor uchun

bo`lsa, u holda bo`ladi.

Isboti. matritsaning aniqlanishiga ko`ra,

(1)ga vektorlarni ketma-ket qo`yib,

(2)
……………………………………………………..

1. va (2) ga asosan, va B matritsalarning mos ustunlari ustma-ust tushadi. Demak,

   
   

Chiziqli operatorlar rangi bilan uning matritsasi rangi orasidagi bog`lanishni ko`ramiz.

Teorema. Chekli o`lchovli vektor fazo chiziqli operatorning rangi bu operator matritsasining rangiga teng.
Isboti. vektor fazoning tanlangan bazisi bo`lsin. vektorlarning bu bazisga nisbatan koordinatalar ustini bo`lsin. Ular operator matritsasi ning ustunlaridan iborat bo`ladi, ya`ni

(1)
Demak,

vektorlar sistemasining rangi, bu vektorlarning ustunlari sistemasi rangiga teng, shular uchun va (1) ga ko`ra,

(2)

V vektor fazoning vektori berilgan bo`lsin, va

bo`lsin chiziqli operator bo`lgani uchun

o`rinli.
Shuning uchun,
ya`ni operator obrazi vektorlar orqali tashkil topadi. Bu yerdan,
(3)

2. 
   va ga ko`ra, operatorning rangi matritsa rangiga teng.
   Turli bazislarga nisbatan berilgan vektorlarning ustun koordinatalari orasidagi bo`g`lanish.
   
   V-n o`lchovli nolmas vektor fazo bo`lsin. Bu fazoning ikkita turli bazislari berilgan bo`lsin.
   

1. 
   bazis vektorlarini (1) bazis vektorlari orqali ifodalaymiz
   

Ta`rif.:
matritsaga birinchi bazisdan ikkinchi bazisga o`tish matritsasi deyiladi. Bu yerda k-ustun vektorning bazisga nisbatan koordinatalar ustunidir.
Teorema. T-matritsa teskarilanuvchidir.
Isboti. chiziqli erkli vektorlar sistemasi bo`lgani uchun bu vektorlar koordinatalar ustunining ham chiziqli erkliligi kelib chiqadi, ya`ni T matritsaning ustun vektori chiziqli erklidir. Shuning uchun T matritsa teskarilanuvchi.

vektorning birinchi bazisga nisbatan koordinatalar ustunini ikkinchi bazisga nisbatan deb belgilaymiz. va orasida bog`lanish o`rnatamiz.

Teorema. va koordinatalar ustuni x vektorning (1) va (2) bazisga nisbatan matritsalar bo`lsa, va T-birinchi bazisdan ikkinchi bazisga o`tish matritsasi bo`lsa, u holda
Isboti. Va bo`lsin, u holda bo`ladi. lar o`rniga (*) tenglikdan foydalanib, (4) ni quyidagicha yozamiz bunda bu yerdanya`ni

bu tenglikning ikkala tomonini ga ko`paytirib,

ga ega bo`lamiz.

-nol` bo`lmagan chekli o`lchovli vektor fazo bo`lsin. vektor fazoning

bazislari va birinchi bazisdan ikkinchi bazisga o`tish matritsasi T berilgan bo`lsin.
Teorema. vektor fazoning chiziqli operatori bo`lsin. va matritsalar bu operatorning mos ravishda va bazisga nisbatan matritsalari bo`lsin. T matritsa esa birinchi bazisdan ikkinchi bazisga o`tish matritsasi bo`lsin, u holda

bo`ladi.
Isboti. Yuqoridagi teoremaga ko`ra, bu yerda va lar x vektorning mos ravishda birinchi va ikkinchi bazisdagi (matritsalari) koordinatalar ustuni ustuni () tenglikda x vektorni bilan almashtirib,tenglikka asosan,

2.ga ko`ra, . Bu tenglik uchun o`rinli. 1^*
ga ko`ra,
Ta`rif. Agar teskarilanuvchi matritsa mavjud bo`lib,
tenglik o`rinli bo`lsa, u holda matritsalar o`xshash matritsalar deyiladi.

Teorema. to`plamda matritsalarning o`xshashlik munosabati ekvivalentlik munosabatidir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI

1. 
   Isroilov M. «Hisoblash metodlari», T., "O`zbekiston", 2003
   
2. 
   Shoxamidov Sh.Sh. «Amaliy matematika unsurlari», T., "O`zbekiston", 1997
   
3. 
   Boyzoqov A., Qayumov Sh. «Hisoblash matematikasi asoslari», O`quv qo`llanma. Toshkent 2000.
   
4. 
   Abduqodirov A.A. «Hisoblash matematikasi va programmalash», Toshkent. "O`qituvchi" 1989.
   
5. 
   Vorob`eva G.N. i dr. «Praktikum po vichislitel’noy matematike» M. VSh. 1990.
   
6. 
   Abduhamidov A., Xudoynazarov S. «Hisoblash usullaridan mashqlar va laboratoriya ishlari», T.1995.
   
7. 
   Siddiqov A. «Sonli usullar va programmalashtirish», O`quv qo`llanma. T.2001.