Kompyuter lingvistikasi fanining maqsadi nimalardan iborat?

Kompyuter lingvistikasi fanining maqsadi nimalardan iborat?
1) tabiiy til bilan bog’liq masalalarni kompyuter texnologiyalari va metodlari orqali o’rganish. 2)tegishli muammolar yuzasidan o’z tavsiyalarini yaratish. 3)metodlar ishlab chiqish. 4)mavzuni aniqlash va hujjatlarni tasniflash. 5)mashina tarjimasini amalga oshirish.

Kompyuter lingvistikasining boshlanish davri qachon va u nima bilan bog’liq?

Qachon Bell laboratoriyasining tadqiqotchilari tomonidan inson nutqidagi 10 ta raqamdan birini aniqlay oladigan statistik tizimi yaratildi?

Kompyuter lingvistikasi ikki paradigma asosida rivojlantirildi, u nazariya qaysilar?

Formal til asoschisi kim?

Simvolik paradigma necha yo’nalishda tadqiq etilgan?

Qachonga qadar formal mantiqiy tizim izchil rivojlantirilgan?

Bayesov tizimi kimlarning tadqiqotlari natijasida yaratildi?

Qaysi metod asosida tabiiy tilni qayta ishlash jarayonini tekshiruvchi dasturning psixologik modeli tuzildi?

Vinogradov modeli qaysi modellarning tahlil muammosini yechishga yordam berdi?

1)semantik model 2)psixologik model 3)lingvistik model 4)diskurs model.

Nutqni tanishda ehtimollik modellarni qo’llash kim tomonidan olib borildi? ====

Kompyuter lingvistikasining 1940-1950-yillar orasidagi rivojlanish bosqichida qanday tadqiqotlar olib borilgan?

Mantiqqa asoslangan va tabiiy tilni qayta ishlash paradigmalari nima deb nomlanadi?

Qaysi olimning tadqiqotlari chekli avtomat (fine-state automaton) va o’zgarmas ifodalarga (regular expression) oid?

====

Kolmerauer va uning hamkasblari tomonidan olib borilgan tadqiqotlari mazmuni nimadan iborat?

Qachon tatar tili bo’yicha elektron o’qitish dasturlari amalda qo’llanilgan?

2007-yildan boshlab Qirg’izistonning bir nechta universitetlarida qaysi saytlarini qirg’iz tiliga tarjima qiluvchi dasturiy ta’minot yaratilgan?

E.D.Esanov tomonidan yaratilgan (2002) “ Тамга-КИТ” dasturi nechta komponentdan iborat?

Kompyuter lingvistikasi fani O’zbekistonda dastlabfan sifatida kim tomonidan oliy ta’lim tizimiga kiritildi?

Kompyuter lingvistikasi fan sifatida qachondan boshlab shakllangan?

Kompyuter lingvistikasi qaysi sohalar bilan aloqador?

1) matematika 2) lingvistika 3) kompyuter texnologiyalari 4) kimyo 5) injeneriya 6) fizika 7) psixologiya

Lingvistik texnologiya qanday vazifalarni bajaradi?

Kompyuter texnologiyalari yordamida til bilan shug’ullanish sohasini kim ikkiga ajratadi?

Kompyuter lingvistikasi (CL) nimalarni o’z ichiga oladi.

Sakthi Vel kompyuter lingvistikasining yo’nalishlarini tasniflashda 2 guruhga ajratadi, bular qaysilar?

Sintaktik va semantik analiz uchun asos vazifasini o’taydigan analiz?

Nazariy kompyuter lingvistikasi yo’nalishiga qaysilar kiradi?

1)Til analizi 2)tabiiy til 3)gap analiz 4)til generatsiyasi 5)pragmatika 6)matn analiz 7)diskurs analiz 8)sun’iy til 9)sintaktik analiz 10)semantik analiz 11)nutq analiz

Lingvistlar uchun til bo’yicha tadqiqot qilishda o’rganish vositasi nima?

Lingvistik resurslarni (ma’lumotlarni) analiz qilish va ularni boshqarish uchun bir nechta bosqichli tizim yaratiladi. Resurslar necha turda bo’ladi?

Lingvistik resurslarga qaysilar kiradi?

Qaysi resurslar onlayn yoki avtonom shaklda bo’lishi mumkin?

Fonetik tahlil va annotatsiya bilan shug’ullanuvchi uskunalarga qaysilar kiradi?

Umumiy til resurslari va texnologiyasi infrastrukturasini yaratishga mo’ljallangan CLARIN loyihasi qachon tashkil topgan?

Qaysi ilova lokal kompyuterga biror dasturiy ta’minotni yuklamay yoki o’rnatmay turib ham internet yordamida foydalanish imkonini beradi?

Hujjatlarga avtomatik tarzda qo’shimchalar qo’shish va strukturaviy annotatsiyalash vazifasini bajaruvchi vebga asoslangan uskuna qaysi?

Trados dasturi qaysi texnologiyaga asoslangan?

Kompyuter lingvistikasi termini fanga kim tomonidan kiritilgan?

Matnlarni elektron shaklda yig’ishda qulay uskuna qaysi?

N.Chomskiy qoidalarning ifodalanish turiga qarab formal grammatikani necha tipga ajratgan?

Agar lug’atda lemma topilmasa, o’rniga qanday belgi qo’yiladi?

Simvollarning chekli to’plamidan qurilgan chekli uzunlikdagi gaplar majmui…?

Grammatikaning turlarini sanang?

1) tavsifiy 2) deskriptiv 3) formal 4) generative

Bilimlar majmuasini mazmunini muayyan ifodalar yordamida sun’iy til belgilari orqali ifodalash nima?

Deskriptiv grammatika nimani o’rganadi?

Grammatikani formallashtirish qachon rivojlangan?

Formal grammatika qaysi birliklar asosida ish ko’radi?

1)Word-classes-so’z turkumlari 2)Phrases – gap bo’laklari 3)Sentences-gap konstruksiyalari sxemalari, modellari 4)Idioma- turg’un birikma

Aniq qoidalarga asoslangan grammatika?

Transformatsiongrammatika dastlab kimning qarashlari ta’sirida yuzaga kelgan?

Matematik lingvistika va kompyuter lingvistikasi fanining rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etuvchi grammatika?

Avtomatik tarjima samaradorligini belgilovchi omillarni ko’rsating?

N.Chomskiy tavsiya qilgan grammatikada qilish uchun qanday qoidalardan foydalaniladi?

Lingvistik modellashtirishda samarali usullardan biri?

Qaysi grammatika frazaga asoslangan grammatika deyiladi?

Chuqur (ichki) struktura nima?

Lingvistik analiz qilishning asosiy maqsadi?

Nima tildagi so’zlarni aniqlash uchun ishlatiladi?

Tobelik nazariyasi nechinchi yildan rivojlana boshlaydi?

Tobelanish grammatikasining o’ziga xos jihati…?

So’z bilan bog’langan mavhum leksik kategoriya nima?

Nima sintaktik analiz korpusi asosida yaratilgan?

Lemma nima?

O’zbek tilining tobelik grammatikasining sintaktik qolipi qanday?

Lingvistik protsessor terminining asosiy komponentlarini sanang?

1. 
   lingvistik (tabiiy tilning formal modeli, lug’at, grammatika, lingvistik jadvallar, qoidalar) 2) matematik algoritmik (formal til translyatori matnni qayta ishlovchi algoritmlar) 3) dasturiy ta’minot
   

Lingvistik ma’lumotlar bazasi deyilganda nima tushuniladi?

Nima matnda istalgan segment birlik sifatida qaraladi?

Tarjima modellarini tuzishda qaysi uslublardagi me’yoriy talablar hisobga olinadi 68

Kompyuter lingvistikasida eng ko‘p qo‘llanilayotgan munosabatlarning tengligi, muvofiqligi, hodisa va jarayonlarning muayyan xossalarini qiyoslash yo‘li bilan o‘rganiladigan metod nomi…69

Tilshunoslikda formal grammatika nazariyasining asoschisi kim 70

Tarjima qilishning uch asosiy komponenti bo‘lib, bularga qaysilari kiradi 71

Qaysi grammatikaning modellari kompyuter lingvistikasining avtomatik analiz dasturlarida ishlatiladi 72

Hozirda qaysi grammatika sun’iy programmalash tillariga (Pascal, C++, Delphi, HTML) faol tatbiq etilgan 73

Statistik metodda xususiyati o‘rganilayorgan muayyan matnda qo‘llanilgan absolut chastota qanday harf bilan belgilanadi 74

Kvantitativ metodni tilshunoslikka – morfologik tiplar nazariyasiga tatbiq etgan olim…75

2006-yilda “O‘zbek xalq dostonlari tilining chastotali lug‘ati” qaysi olim tomondan ishlab chiqilgan 76

GAT tizimi qachon va qayerda yaratildi 77

Matnni tarjima qilishda qanday masalalar o‘rganiladi

1) tahlil jarayoni; 2) so‘zlarning matndagi ma’nolarini tushunish jarayoni;
3) matnning shaklini saqlab qolish; 4) matnni tiklash; 5) matnning mazmunini saqlab qolish. 78

1948-yilda Kelvin Mur tomondan fanga kiritilgan atamani toping 79

Frektventaliya hodisasiga to‘g‘ri ta’rif berilgan javobni aniqlang 80

Jozef Grinberg tavsiya qilgan metodga ko‘ra universaliyalar qanday asosda aniqlanadi 81

Matnni morfologik tahlil qilishning asosini nimalar tashkil etadi 82

Tokenizatsiya jarayoni deb nimaga aytiladi 83

Lingvistik univesaliyalar bazasi qaysi mamlakatda yaratilgan 84

Tarjima qilishning transformatsion usulida qanday jarayonlar voqealanishi mumkin 1) o‘rniga qo‘yish; 2) almashtirish; 3) ajratish; 4) tushirib qoldirish; 5) aniqlash; 6) qo‘shish; 85

Semiotika til belgisini quyidagi to‘rt yo‘nalish bo‘yicha o‘rganadi 86

Mashina tarjimasi qachon amaliy fan yo‘nalishi sifatida yuzaga keldi 87

modelida “P” nima 88

Quydagi modellardan qaysi biri abstrakt(mavhum) model hisoblanadi 89

So‘z turkumlarini modellashtirishda yuklama uchun qanday belgidan foydalaniladi 90

Shaxsiy kompyuterlar uchun mukammal lug‘atlarga asoslangan dastlabki nutqni taniy oladigan dasturlarni toping 91

Dasturiy ta’minot yaratishda qanday bazaga asoslanadi 92

Bir cho‘qqili grammatika qaysi konsepsiya bilan bog‘liq 93

Mashina tarjimasi keng tushunchani anglatgani bois hozirda qanday turlari mavjud

1) elektron lug‘atlar yordamida tarjima; 2) dasturiy ilovalar yordamida tarjima; 3) statistik mashina tarjimasi; 4) Muharrir yordamida mashina tarjimasi; 5) to‘liq avtomatik mashina tarjimasi; 6) keysga asoslangan mashina tarjimasi; 94

Bevosita ishtirokchilar modelida konstruktsiya qanday qismlardan iborat 95

Avtomatik tarzda tahlil qilishning lemmatizatsiya bosqichida qanday jarayon amalga oshiriladi 96

Formallashtirish nima 97

Lingvistik model tushunchasi kimlarning asarlari orqali fanga kirib kelgan

1) E.Sepir; 2) L.I.Borisov; 3) R.Yakobson; 4) X.Chomskiy; 5) N.Enkvist; 6) Z.Xarris; 7) Ch.Hokket; 98

1981-yilda Gazdar, Pullman, Sag kabi olimlar tomonidan ishlab chiqilgan metaqoidalar qanday nomlanadi 99

Qaysi qatorda avtomatik tahrirning pragmatik imkoniyati to‘g‘ri ko‘rsatilgan 100

Muayyan tillarda uchraydigan o‘ziga xos hodisalar, jarayonlar va xususiyatlar qanday atama bilan nomlanadi 101

====
#unikaliya
====
Frekventaliya
====
universaliya
====
Metaqoida
++++
Avtomatik tahrir yo‘nalishida “avtomatik referatlash” funksiyasini izohlang 102
====
matn ichiga jadval, rasm, turli figuralar kiritish
====
matndagi abzaslar, belgilar, so‘zlarning aniq miqdorini aniqlash
====
matndagi muyyan so‘zning sinonamik variantini aniqlash
====
#matndagi kalit so‘zlar asosida uning umumiy munarijasini yaratish
++++
Metatil bu...103
====
namunaviy til
====
flektiv tilga xos umumiy xususiyatlarini o‘zida mujassam qilgan til
====
formallashmagan til
====
#formallashgan til
++++
Matematik lingivistikaning asosiy maqsadi qaysi javobda to‘g‘ri berilgan 104
====
#tabiiy tillarning matematik modellarini yaratish
====
tillarning aksiomtik nazariyasini yaratish
====
formal tilshunosligining asosiy metodlarini yaratish
====
Barchasi to‘g‘ri
++++
Kompyuter lingivistika fani qachon shakllandi 105
====
XX asrning 40-50-yillarida
====
#XX asrning 50-60-yillarida
====
XIX asrning 40-50-yillarida
====
XIX asrning 50-60-yillarida
++++
NLP bu... 106
====
#tabiiy tilni qayta ishlash
====
mashina tarjimasi
====
online tarjima
====
ekspert tizimlar va neyron tarmoqlar
++++
Mashina tarjimasida sodda gap shakllari qanday modellashtiriladi 106
====
gapning umumiy tahlili asosida
====
kesimning turiga qarab
====
#gap bo‘laklari tahlili asosida
====
so‘z birikmalari asosida
++++
Modellashtirishda matematik shartli belgilardan foydalaniladi. Quyidagi qaysi javobda matematik shartli belgilar to‘g‘ri yozilgan 107
====
[ ] ixtiyoriy belgi, { }model belgisi => bo‘lishi mumkin, | kelib chiqadi
====
#{ } ixtiyoriy belgi, [ ] model belgisi, | bo‘lishi mumkin, => kelib chiqadi
====
| model belgisi, => ixtiyoriy belgi, [ ] bo‘lishi mumkin, { } kelib chiqadi
====
< > ixtiyoriy belgi, { } model belgisi, |kelib chiqadi, => bo‘lishi mumkin
++++
Kompyuter lingvistikasining asosiy vazifalari to‘g‘ri berilgan qatorni aniqlang. 1. Tilning aksiyomatik nazariyasini ishlab chiqish; 2. Avtomatik o‘qitish tizimini ishlab chiqish; 3.Bilimlarni tekshirish; 4. Matnlarni turli jihatdan avtomatik tahrirlash; 5.Formal grammatika yaratish; 6.Lug‘atlarni va kompyuterdagi matnni statistik tahlil qilish; 7. Matnlar korpusini yaratish; 8. Muloqotning kompyuter modelini ishlab chiqish; 9. Lisoniy hodisalarni matematik parametrlarda baholash 10.Elektron lug‘atlar va tezauruslar yaratish 108
====
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10
====
2,4,6,7,8,10
====
#2,3,4,6,7,8,10
====
1,3,5,6,7,8
++++
13. Informatsion qidiruv terminini fanga kim kiritgan 109
====
J.Makkarti
====
T.A.Gavrilov
====
G.Kasparov
====
#K.Mur
++++
Qaysi tilshunosning formal grammatika, transformatsiyon grammatika haqidagi qarashlari bevosita matematik lingvistikaning alohida yo‘nalish sifatida yuzaga kelishiga sabab bo‘lgan 110
====
#Naom Chomskiy
====
Lui Yelmslev
====
Ferdinand de Sossiyur
====
Jorj Martin
++++
Mashina tarjimasi tizimlari qaysi jihatlariga ko‘ra farqlanadi. 1) tillarning ishtrokiga ko‘ra; 2) tanlangan mavzuning miqdoriga ko‘ra; 3) tillarning morfologik xususiyatiga ko‘ra; 4) turli uslub va bir necha sohalar bilan bog‘liqligiga ko‘ra; 5) bir uslub hamda ko‘p sohalarga tegishligiga ko‘ra 111
====
#1,2,4
====
2,3,5
====
1,3,5
====
3,4,5
++++
Internet tizimida faol qo‘llaniladigan gipertekst qanday holatda bo’ladi 112
====
Iyerarxik
====
statik
====
#dinamik
====
Jadvalli
++++
O‘zbek tilidagi gap qurilishini ko’rsating 113
====
SVO
====
SAV
====
SVA
====
#SOV
Bevosita ishtirokchilar modelida konstruktsiya qanday qismlardan iborat 114
====
#ishtirokchilar, bevosita ishtirokchilar
====
ega guruhi, kesim guruhi
====
ishtirokchilar, qisman ishtirokchilar
====
barcha javoblar to‘g‘ri
++++
Mashina tarjimasining rivojlanishiga qanday omillar ta’sir ko‘rsatgan 115
====
mashina tarjimasning ijtimoiy maqsadda tillararo kommunikatsiya ta’minlashga bo‘lgan imkoniyatning kengligi, interlingval texnalogiyaga asoslangan mashina tarjimasining yaratilishi
====
lingvistlar tomonidan ETAP mashina tarjimasining yaratilishi to‘plam nazaryasi bilan ishlovchi TM (tarjima xotirasi) ning vujudga kelishi
====
mashina tarjimasining nazariy asoslari shaklantirilganligi , mashina tarjimasiga oid turli tizimlarni yuzaga kelishi
====
#tarjimaning kompyuterda modellashtirilganligi, mashina tarjimasining ijtimoiy maqsadda tillararo kommunikatsiyani ta’minlashga bo‘lgan imkonyatning kengligi
++++
Qaysi qatorda sun`iy intellektga to‘g‘ri ta’rif berilgan 116
====
bu kompyuterning shunday xususiyatiki, u asosan insonning aqliy faolyati bilan bog‘liq
====
insonning aqliy faolyatiga bog‘liq sisitemalarni ishlab chiqish bilan bog‘liq kompyuter texnalogiyasining bir bo’limi
====
intellektual mashinalar yaratish texnalogiyasi
====
#barcha javoblar to‘g’ri
++++
Bir qator kasalliklarga shifokor kabi to‘g‘ri tashxis qo‘yishni ta`minlaydigan sun’iy intellekt tizimini topng 118
====
deep blue
====
#MYCIN
====
deep pink
====
20Q
++++
Jozef Grinberg tavsiya qilgan metodga ko‘ra universaliyalar qanday asosda aniqlanadi 119
====
unikaliya asosida
====
#implikatsiya asosida
====
frekventaliya asosida
====
ekvivalensiya asosida
++++
Yadro gap deb qanday gap(lar)ga aytamiz 120
====
sodda, yoyiq, darak
====
#sodda, yig‘iq, darak
====
sodda, yoyiq, buyruq, so’roq
====
sodda, yig‘iq, buyruq, istak
++++
Lingvistik univesaliyalar bazasi qaysi mamlakatda yaratilgan 121
====
AQSHda
====
Rossiyada
====
Angliyada
====
#Germaniyada
++++
Belgilar haqidagi fan – semiotikaning asoschisi…122
====
Aristotel
====
#Ch.Pirs
====
V.Leybnits
====
N.Trubetskoy
++++
“Salim keldi” gapida operand qaysi 123
====
Salim
====
#Salim keldi
====
keldi
====
Salim kelgach
++++
Formallashtirish nima 124
====
har bir fan obyektini soddalashtirish
====
modellashtirishning bir ko‘rinishi
====
gaplarni grammatik tahlil qilish
====
#bilimlar majuasini muayan shakllar orqali ifodalsh
++++
Zif qonunida matndagi ixtiyoriy so‘z uchun (f) chastotaga(r)ning ko‘paytmasi natijasi nimaga teng bo‘ladi 125
====
F ga
====
R ga
====
Ч ga
====
#C ga
++++
J.Grinberg qanday tillarni analtik tillar deb ataydi 126
====
sinkretiklik darajasi 2 dan past bo‘lgan tillar
====
sintetiklik darajasi 2 dan 3gacha bo‘lgan tillar
====
sintetiklik darajasi 3 dan yuqori bo‘lgan tillar
====
#sintetiklik darajasi 2dan past bo‘lgan tillar
++++
Stemming hodisasi deb nimaga aytiladi 127
====
so‘z shakllarining dastlabki holatini aniqlash
====
#so‘zning o‘zagini topish
====
matnning shaklini saqlab qolish
====
matnning mazmunini saqlab qolish
++++
Metatil bu... 128
====
namunaviy til
====
flektiv tilga xos umumiy xususiyatlarini o‘zida mujassam qilgan til
====
formallashmagan til
====
#formallashgan til
++++
Kompyuter lingivistika fani qachon shakllandi 129
====
XX asrning 40-50-yillarida
====
#XX asrning 50-60-yillarida
====
XIX asrning 40-50-yillarida
====
XIX asrning 50-60-yillarida
++++
Kompyuter lingivistikasiga oid tadqiqotlar olib borgan o‘zbekistonlik tilshunoslarni aniqlang 130
====
A. Xo‘jayev, Sh.Rahmatullayev
====
#S.Muhammedov, S. Rizayev
====
A.Po‘latov, R.Saydullayeva
====
E.Begmatov, N.Jo‘rayev
++++
Matnlar ko‘rpusi haqida notog‘ri mulohazani toping 131
====
lotincha “tana” degan ma’noni anglatadi
====
#fonema, grafemalar matnlar ko‘rpusini tashkil qilmaydi
====
gap va matnlardan tashkil topadi
====
elektron holda saqlanadigan ma`lum bir til birliklari
++++
Quydagi terminlarning qaysi biri “talab” ma`nosini bildiradi 132
====
#postulat
====
teorema
====
Aksioma
====
Universaliya
++++
Mashina tarjimasining rivojlanishiga qanday omillar ta’sir ko’rsatgan 133
====
mashina tarjimasning ijtimoiy maqsadda tillararo kommunikatsiya ta’minlashga bo’lgan imkoniyatning kengligi, interlingval texnalogiyaga asoslangan mashina tarjimasining yaratilishi
====
lingvistlar tomonidan ETAP mashina tarjimasining yaratilishi to’plam nazaryasi bilan ishlovchi TM (tarjima xotirasi) ning vujudga kelishi
====
mashina tarjimasining nazariy asoslari shaklantirilganligi , mashina tarjimasiga oid turli tizimlarni yuzaga kelishi
====
#tarjimaning kompyuterda modellashtirilganligi, mashina tarjimasining ijtimoiy maqsadda tillararo kommunikatsiyani ta’minlashga bo’lgan imkonyatning kengligi
++++