Kompyuter lingvistikasi

Калинии В.М. Развитие схемы Пуассона и ее применение для описания статистических свойств речи. 
КД.-М., 1963; Ешан Л.И. Опыт статистического описания научно-технического стиля (на материале переводов 
с румынского языка) КД.-М., 1966; Зубов А.В. Переработка текста естественного языка в системе «человек-
машина». КД.-Я, 1969; Чижаковский В.А. Фразеология и машинный перевод (опыт составления работы 

---

6 
mazkur tadqiqotlar rus tili bo’yicha jahon kompyuter tarmoqlarida malumotlar bazasi yaratilishiga 
va buning natijasi sifatida rus tilidagi matnlarni avtomatik tarzda boshqa tillarga tarjima qiluvchi 
dasturlarning vujudga kelishi uchun asos bo’ldi. o’zbek tilida ham shu kabi malumotlar bazasini 
yaratish bugungi kundagi eng dolzarb vazifadir. 
Rus kompyuter tilshunosligida taraqqiy qilgan yana bir yo’nalish matnlarni avtomatik 
tahrirlovchi yo’nalishdir. Mazkur yo’nalishda ilmiy tadqiqotlar olib borgan olimlar sirasiga 
R.R.Kotov, 
V.E.Berzon, 
V.G.Britvin, 
Đ.A.Melchuk, 
L.Đ.Belyaeva, 
V.A.Chijakovskiy, 
G.G.Belonogov, Đ.S.Duganova, A.B.Kuznetsov kabilarni kiritish mumkin.
2
Ushbu olimlarning asosiy xizmati shundaki, ular avtomatik tahrir qiluvchi dasturlar uchun 
lingvistik tamin yaratib berishgan. Buning natijasida kompyuterlardagi ruscha matnlarni 
tahrirlovchi dasturlar ishlab chiqilgan. Bu dasturlar bugungi kunda barcha kompyuterlarda mavjud. 
Yani bunda noto’g’ri yozilgan so’zning tagiga qizil chiziq chiziladi, so’z to’g’ri yozilganidan so’ng 
chiziq yo’qoladi. Ko’rinadiki, bu dastur asosan imloni tekshirishga mo’ljallangan, unda uslubiy 
xatolarni aniqlash ko’zda tutilmagan. Kelajakda yaratiladigan dasturlar, umid qilamizki, avtomatik 
tahrirning bu jihatlarini ham etibordan chetda qoldirmaydi.
Takidlash 
lozimki, 
bunday 
dasturlarni ishlab chiqish uchun til birliklarining nafaqat fonetik, semantik, morfologik xususiyatlari 
balki aynan sintaktik – valentlik xususiyatlari hisobga olingan lingvistik tamin yaratish lozim 
bo’ladi.
2
Rus tilshunosligida avtomatik tarzda tilga o’qitish yo’nalishida ham izchil tadqiqotlar olib 
borilgan. Ular oliy va o’rta maktabda til o’qitishni optimallashtirishning psixologik- kibernetik, 
semiotik, lingvo–statistik, injener-lingvistik va lingvodidaktik asoslarini ishlab chiqishga 
yo’naltirilgan. Xususan, G.G.Piotrovskiyning «Kompyuterizatsiya prepodavaniya yazo’kov» o’quv 
qo’llanmasida EHM vositasida o’qitish, yani lingvodidaktik vazifalarni kompyuter yordamida 
echish, til o’rgatish jarayonini optimallashtirish, o’qituvchi lingvistik avtomat (OLA) uchun nutqiy 
materiallarni tayyorlash (tanlash) kabi masalalar tadqiq qilingan.
3
Tadqiqotlar natijasida ko’plab 
o’LA (OLA) lar uchun lingvistik tamin yaratilgan bo’lib, bu dasturlar rus tilini o’qitish jarayonini 
optimallashtirishga xizmat qiladi. 
немецко-русского автоматического словаря для публицистических и научных текстов). КД.-Кишинов, 1971;