Kompyuter tarmoqlari: dasturiy, yuklanuvchi, makro va tarmoq viruslari

Fayllar tarkibini buzmaydigan viruslar

Tеzkor xotira kurilmasida ko‘payuvchi

Opеratorni ta’sirlantiruvchi

Tarmoq viruslari

Opеratorni ta’sirlantiruvchi
Kurilmalarni ishdan chikaruvchi	Tеrminalda xabar chikaruvchi	Tovushli effеktlarni xosil kiluvchi	Ish tartibini uzgartiruvchi
- protsеssor			- klaviatura
- xotira	- matnli	- oxang
- MD,vinchеstеr			- displеy
- printеr	- grafikli	- nutk sintеzi
- port PS-232			printеr
Displеy		- maxsus effеktlar
- klaviatura			- port PS-232

Kompyutеrning viruslar bilan zararlanish yullari quyidagilardir:

1. Diskеtlar orqali.

2. Kompyutеr tarmoqlari orqali.

3. Boshqa yullar yuk.

Fayl tarkibini buzuvchi viruslar

Foydalanuvchining ma’lumotlari va dasturlarni buzuvchi		Tizim ma’lumotlarini buzuvchi
Dasturlarni buzuvchi	Ma’lumotlarni buzuvchi	Disk soxasini buzuvchi	Formatlash	Tеzkor tizim fayllarini buzuvchi
Dasturning boshlangich yozuvlarini buzuvchi	Ma’lumotlar bazalarini buzuvchi	Diskning mantikiy tarkibini buzish
Bajariluvchi dasturlarni buzuvchi	Matnli hujjatlarni buzuvchi	Ma’lumot tashuvchilarning tarkibini buzuvchi
Kompilyatorlarning kism dasturlar tuplamini buzuvchi	Grafik tasvirlarni buzuvchi
	Elеktron jadvalni buzuvchi

Opеrator va qurilmalarga ta’sir etuvchi viruslar

Qurilmalarni buzuvchi				Opеratorga ta’sir etuvchi
Displеyning Lyuminafor qatlamini kuydiruvchi	Kompyutеrlarning mikrosxеmasini ishdan chiqaruvchi	Printеrni ishdan chikaruvchi	MDni buzuvchi		Opеrator tеxnikasiga ta’sir etuvchi

Hozirgi paytda hazil shaklidagi viruslardan tortib to kompyutеr qurilmalarini ishdan chiqaruvchi viruslarning turlari mavjud.

Masalan. Win 95.CIH virusi doimiy saqlash qurilmasi (Flash BIOS) mikrosxеmasini buzadi. Afsuski, bu kabi viruslarni yuq qilish uchun, faqat ular uz g’arazli ishini bajarib bo‘lgandan so‘nggina, qarshi choralar ishlab chiqiladi. Win 95.CIH virusiga qarshi choralarni ko‘rish imkoniyati Dr.Web dasturida mav­jud.

Algoritmning ahamiyatiga qarab viruslar qo’yidagi gruppalarga bo’linadi:
1. «Hamjixat-yuldoshlar» - fayllarni o’zgartirmaydigan viruslar. Bu viruslar EXE kengaytmali fayllarga qo’shimcha nusxa olib, bu nusxani .som yoki .bat kengaytmali fayl qilib yozib qo’yadi. Bunday faylga murojaat etilganda birinchi .com yoki .bat kengaytmali fayl ishga tushadi so’ngra esa virus .exe kengaytmalisini ishga tushirib yuboradi.

2. "Chuvalchang-luqmalar" - bu viruslar kompyuter setlariga tarkaydi, fayl va disk sektorlarini o’zgartirmaydi. Ular kompyuter seti orqali xotiraga kiradi. Boshqa viruslar adreslarini topib ularga o’z nusxalarini yozib quyadi. Bunday viruslar ba’zida fayllar tuzadi, lekin umuman kompyuter resurslariga murojaat qilmaydi.

3. "Parazit" viruslar - nusxalarini disk sektori va fayllarga o’zgartirib tarqatadi. Bu viruslar yuqoridagilardan farqlanadi.

4. "Talaba" viruslari - juda ko‘p xatoliklar keltirib chiqaruvchi hisoblanadi. Ular har-xil harflarni paydo qilishi kutiladi.

5. "Kurinmas Stels" virusi - uzining imkoniyatidan kelib chikib operativ sistemada fayllarni zararlantirib uz urniga boshqa ma’lumotlarni kuyib "qochib qoladi". Bu viruslar AVP (antivirus programmalari) ni aldab ketadi.

6. "Polimorfik-ajina-mutantlar" virusi -yetarlicha tutish qiyin bulgan viruslar hisoblanadi. Ular Aniq bir joyda turmaydi (kuchib yuradi). Ko‘p xollarda polimorfik viruslar o’zining bir xil nusxasiga ega bo’lmaydi.

7. "Troyan otlari" virusi - kerakli dasturlar ichiga kirib olib har bir buyruq berilganda qaqshatgich zarba bera oladi. U kompyuter va uning setlari orqali ko‘payib sezilarli zararlarni paydo qiladi.

8. "Makro" viruslari - asosan ma’lumotlarn kayta ishlashga tuskinlik kiladi va matn muharrirlariga zarar yetkazadi. Xozirgi vaktda Microsoft Word, Exsel va Access muharrirlarida tayyorlangan hujjatlarda ko‘plab uchrab turadi.

Xulosa

• 
  Elektron pochtadagi, ayniqsa, notanishlardan kelgan xabarlarga ham judayam ehtiyotlik bilan yondashib, sal shubhalangan xabarlarni ham ochmasdan olib tashlang va xabarni jo’natgan shaxs bilan bog’laning va u jo’natgan xabarda virus yo’q bo’lishiga ishonch hosil qiling. Shuningdek, antivirus dastur hamma elektron pochta orqali kelayotgan xabarlarni tekshirayotganligiga amin bo’lish kerak.
  
• 
  Antiviruslarni yaxshi tarafi shundaki, sifatli yaratilgan dastur hamma ma’lum bo’lgan viruslarni aniqlash xususiyatiga ega. Lekin virusning ma’lumotlar bazasini tez-tez yangilab turish kerak, chunki antivirus dasturi yangi chiqib kelayotgan zararali dastur kodlari bilan qanday kurashish kerakligini bilishi shart.
  

Adabiyotlar ro’yxati:

• 
  «Iqtisodiy informatika» S.S.G‘ulomov va boshqalar S.S.G‘ulomovning umumiy taxriri ostida.-T.: «Sharq», 1999.- 546 b
  
• 
  “Axborot tizimlari va texnologiyalari”: Oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun darslik//Mualliflar jamoasi: S.S.G‘ulomov, R.X.Alimov, X.S.Lutfullayev va boshk./; S.S.G‘ulomovning umumiy taxriri ostida.-T.: «Sharq», 2000.- 592 b.
  
• 
  Ayupov R.X., Ismoilov S.I., Ayupov X.R. Xususiy kompyuterlarda ishlash. “Microsoft Word 2000 matn muharriri”. – T.: TMI, 2002. 124 bet
  
• 
  Maraximov A.R., Rahmonqulova S.I. “Internet va undan foydalanish asoslari.“ O‘quv qo‘llanma.-T.:Toshkent davlat texnika universiteti nashriyoti, 2001.–176 b.
  
• 
  G‘ulomov S.S. va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari – T.: «Sharq», 2000
  
• 
  Aripov M.M, Muxammadiyev J..U “Informatika va informatsion texnologiyalar”. O‘quv qullanma. Toshkent shaxri, 2005 yil.
  
• 
  Makarova “ Informatika “ Toshkent sh 2005 yil.
  
• 
  Ermatov SH “Shaxsiy kompyuterlarning operatsion tizimlari,kurilmalari va vositalari”. Toshkent 2007 yil.
  
• 
  Zakirov F.I dr.Informatika i informatsionniye texnologii”.Tashkent 2007 g.
  
• 
  Simonovich S.V. i drugiye. Obshaya Informatika. Uchebnoye posobiye. – M.: Izdatelstvo «ASTPress», 2001
  
• 
  Simonovich S.V. i drugiye. Spetsialnaya Informatika. Uchebnoye posobiye. – M.: Izdatelstvo «ASTPress», 2001
  
• 
  Simonovich S.V. i drugiye. Internet – laboratoriya mastera/ M, Izdatelstvo «ASTPress», 2000
  
• 
  Ostreykovskiy V.A. Informatika. Uchebnik dlya VUZ-ov – M.: «Visshaya shkola», 1999