“Kompyuter tarmoqlari” haqida tushuncha

Internet – kompyuterlar butunjaxon axborot tarmogi. Internet - dunyodagi eng 
katta xar xil turdagi tarmoqlar majmui. Internet tarmogi 1969 yildan boshlanadi. 
AQSHda ARPANET deb nomlangan 1 – xalqaro tarmoq bo’lib, u xarbiylar o’rtasidagi 
aloqa va boshqaruvni amalga oshirish uchun yaratilgan. 70 chi yillarning o’rtalariga 
kelib ARPANET da o’zaro mustaqil tarmoqlar bilan bog’lana oluvchi standart uzatish 
ishlab chiqildi. Bu standartlarga asoslangan holda ikkita g’oya amalga oshirildi. 
Birinchi g’oyaning mohiyati shundaki istalgan kompyuter doim axborotni uzatish 
uchun alternativ marshrutga ega bulishi kerak ,zero birgina komp’yuterni tartibdan 
chetga chikishi butun tarmoqning uzilishiga sabab bulishi mumkin. Ikkinchi goya 
shundan iboratki, kancha mikdorda axborot uzatilmasin ,u ma’lum mikdorda kismlarga 
ajratiladi va unda yuborilayotgan manzil kursatiladi , yuborayotgan manzil kursatiladi 
va xar bir kism nomerlanadi. Keyin kismlar daxlsiz xolda tarmoq buylab uzatiladi, ular 
turli marshrutlarda yuborilishi mumkin. Barcha axborot kismlari belgilangan manzilga 
uzatilgach, rakamlanishga keladi. Butun ma’lumot tiklanadi. Kismlar butunligi 
tekshiriladi .Agar bu jarayon davomida axborot kismiga zarar etgan bulsa, kabul 
sistemasi butun sistemani emas, kerakli axborot kismlarini kayta yuborishni suraydi. 
Axborot uzatishning bu modeli paketlar kommutatsiyasi deyiladi. Telefon tarmoqlarini 
takkoslash uchun kanallar kommutatsiyasi deb ataluvchi model kullaniladi. Bu siz va 
sizning abonentingiz urtasidagi aloka boshlangach doimiy aloka urnatiladi va sizdan 
boshka xech kim sizning mulokatingiz davrida ,boshka xech kim tomonidan 
foydalanmaydigan aloka kanali urnatilishini va suxbat tugaguncha kadar saklanishini 
anglatadi.
Aynan shu TCP/IP deb nomlangan standartlar mavjud tarmoqlar yordamida 
global komp’yuter tarmogini yaratish uchun asos bulgan.internetning keyingi 
rivojlanish boskichi AQSH da oliy ma’lumot uchun NSFALET deb ataluvchi infra 
strukturasining yaratilishi(1985 - 1988) alokaning tezkor magistral kanallari tarmogini 
yaratadi va universitet uz foydalanuvchilarining tarmogi dasturini kodlash sharti bilan 
unga butun Amerika universitetini uladi.

---

Internetning chinakam rang - barangligi 1992 yilda Yangi butunjaxon o’rgimchak 
turi deb nomlangan yangi xizmatlarni yuzaga kelishi bilan boshlanadi.
(World Wide Web) – har bir foydalanuvchiga internetga uz axborotini kutilmagan 
xolatda kiritish va uni juda tez fursatda ommaga tarkatish imkonini beradi.
Internetning asosiy resurslarini kuramiz. Internetning eng mashxur xizmati 
WWW sanalib, u uzida juda kuplab multimediya xujjatlarini jamlagan. Internetning 
navbatdagi resursi FTP bulib, u barcha fayllar ombori va tizimi sanaladi. Internetning 
eski resursi E – mail dir. E – mail elektron xatlar tizimidir. Tarmoqdagi munozaralarni 
ta`minlash borasida yangiliklar guruxi deb nomlanuvchi global xolda tarkalgan tizim 
belgilangan. Ana shu tizimlardan eng mashxuri Usenet yangiliklar guruxidir. Internet 
xizmati yiroklashtirilgan komp’yuter tarmogi bilan boglanish , xamda uning 
resurslaridan foydalanish imkonini beradi.gan tizim bu – Telnet dir. Nixoyat internetda 
IRC (chat) sistemasi bor. Shu tugmalar yordamida jonli mulokotga kirishish mumkin. 
IRC – bu jonli mulokotda buluvchi va foydalanuvchi klaviatura orkali Internet 
rejasidan foydalanish imkonini beradi. Internet yordamida malakali xabarlarni olish va 
internetdan bizni kiziktirgan mavzularni topib munozaralar olib borish imkoni mavjud. 
Internetda kerakli bulgan kullanmalar mavjud. Bundan tashqari kata firma egalari 
Internet orkali ish taklif kilshlari mumkin.
Bundan tashqari biron - bir tashkilotda yaxshi ishga joylashishga erishish uchun 
xabarlar olish mumkin. Agar siz xoxlasangiz uzingiz xakkingizda chet el mamlakatlari 
firma va idoralariga uz ma`lumot berib tanishtirishingiz mumkin. Internetdan juda 
samarali foydalanish mumkin. 1 chidan siz Internet orkali uzingizga kerakli 
kullanmalar yoki sizni kiziktirgan, siz kidirgan ukuv ma’lumotlarni olish mumkin. 
e`tiboringizni WWW sayt kidiruv dasturiga karatamiz. Siz u erdan uzingizni 
kiziktirgan forum, konferentsiyalar ma`lumotlari bilan tanishishingiz yoki uzingizni 
biron - bir yunalishda malakangizni oshirishingiz mumkin. Yangi texnologiyalarning 
chikishi ularning rivojlanishi, uz bilim saviyangizni yanada kuchaytirishni talab kiladi. 
Internet orkali katta – katta tajribali mutaxasislar bilan axborot almashib biznes 
soxasida, bank soxasida kerak bulgan rejalar, maslaxatli ma’lumotlar olish mumkin va 
bir kancha bizrnes rejalarni utkazish mumkin. Nixoyat siz Internet dukonlari yoki 
Internet on –line tizimi orkali barcha kerakli narsalarni xarid kilishingiz mumkin. 
Internet orkali uzingizga mulokotdosh topishingiz, tanishishingiz, xat orkali mulokot 
kilishingiz, u bilan dustlashishingiz mumkin.
Fayllar kutubxonasida ulkan mikyosdagi komp’yuter uyinlari mavjud. Siz bu 
uyinlarni uz komp’yuteringizga tekin yozib olishingiz mumkin. Zamonaviy Push – 
texnologiyalaridan foydalanib sizning komp’yuteringiz ishchi stoliga doimiy ravishda 
yangiliklarni tugridan – tugri etkazish mumkin. Axborotni Internet tarmoqlarida uzatish 
uchun TSP\IP aloka protokollaridan foydalaniladi. TCP\IP protokoli(protokollar 
majmuasi) tarmoqlar orasida axborot uzatishning standart shaklidir vash u katorda 
Internetda xam. TCP protokoli (uzatish boshkaruvi protokoli) axborotlarni 
bulaklarga(paketlarga) ajratadi va ularni nomerlaydi, sungra IP protokoli xar bir 
bulakka yuboruvchi va kabul kiluvchi adreslarini axborotini kiritadi va xar bir 
paketning etkazilishini taminlaydi. 

---