“Kompyuter tarmoqlari” haqida tushuncha

Lokal hisoblash tarmog’I (LXT)da kompyuterlar, bir – biridan bir necha 
kilometr uzoklikdagi masofada joylashgan bo’lib odatda almashinuv tezligi
1 dan 10 va undan yuqori Mbit/s bo’lgan tarmoqlar bilan bog’langan.
LXT odatda ma’lum tashkilot (korporatsiya, uyushmalar) orasida aylanadi.
Shu uchun ham bu kompyuterlarni tizimli tarmoqlar deb ataladi. Bunday 
kompyuterlar bir inshoot doirasida yoki qo’shni inshoot orasida bo’ladi. 
Shunday uchun ularni ba’zida korporativ tizim yoki tarmoq deb ataladi.
Kompyuterlar bunda tabiiyki bir bino xududida yoki kushni bino xududida 
joylashgan buladi. Shunday kilib tarmoqda xamkorlikda ishni boshkarish uchun 
maxsus dastur ishlab chikilishi lozim. Bugungi kunda komp’yuterlarni 
tarmoqda birlashtirish uchun turli xil aloka liniyalari qo’llaniladi: keng 
imkoniyatli kabellar, telefon aloka liniyalari, optovolokonli tarmoqlar, radio 
alokalar,eng tezkor ammo kimmat sunniy yuldoshlar, aloka uzatishni 10 – 100 
Mbit/sekundda yulga kuyadi. Komp’yuterlarni aloka liniyalariga ulashda 
shunday maxsus kurilma kullaniladiki, komp’yuterlardagi rakamli axborot mos 
signal asosida aloka tarmoqlari buylab tarkaladi. Kompyuterlarni lokal 
tarmoqga fizik ulash uchun tarmoqli xarita kullaniladi. Tarmoqli xarita 
(adapter) - kompyuterlarni tarmoqga fizik ulovchi kurilmadir. Boshka alokaga 
ulash uchun modemlar qo’llaniladi.
Modem - bu shunday kurilmaki, uzaro uzokda joylashgan komp’terlar bilan 
tarmoq orkali axborot almashinuvi amalga oshiriladi. Kommutatorli telefon 
liniyalarga ulangan modemlar kompyuterdan kelayotgan ma’lumotlarni aniklik 
ovoz signallariga aylantiradi va telefon liniyasiga uzatadi shuningdek bu 
jarayonni teskarisini bajaradi.

---

Modemlar ichki va tashqki ulanishi mumkin. Ichki modemlar nomidan kelib 
chiqqan holda kompyuter sistemali blokining ichiga qo’yiladi. Tashqi modemlar 
alohida qurilma ko’rinishida bo’lib, odatda sichqonchaga ulanuvchi kompyuterlar 
portida ketma - ket bo’lgan kabelga ulanadi. Ichki modemlar tartiblangan portga ega 
bo’ladi va kompyuterlardan energiya manbasini oladi. Tashqi modemlar esa alohida 
quvvatlanuvchi blokga ega bo’ladi. Ichki modemlar tashqi modemlardan arzonroq. 
Ba`zi xarakteristikasiga ko’ra ularda eng muhimi tezlik. Agarda siz yangi modem sotib 
olsangiz, u protokol v.34 (tezlik 3600 bit/s gacha) bo’lishi zarur. Agarda u v90 (57600 
bit/s gacha) ga ega bulsa modem ishlab chikaruvchi firmalardan US Robotics, 
motorolla kabi korxonalarni eslab utish lozim. Barcha kompyuterlar tarmoqda bir - 
birini tugri tushunishi uchun ma’lumot uzatishning tarmoq protokoli deb atalgan 
yagona koidasi ishlab chikarilgan. Quyidagi anikliklarni kiritamiz. Uzaro axborot 
almashinivudagi koida va kelishuvlar tuplami. Umumjaxon axborotiga boglanish 
uchun global tarmoqka ulanish lozim. Ularning eng mashxuri internetdir.