"kompyuter tashkil etilishi"

  
  
 8-Amaliy ish 
Mavzu: Shina turlari va portlar.  
Kompyuterning ichki va tashqi portlari. 
Bu maqolada biz kompyuterning ichki va tashqi portlari haqida 
ma`lumotga ega bo`lish va ishlash tartibini o`rganish. Kompyuter interfeysi 
va tarmog`i haqida ko`nikmaga ega bo`lish haqida malumotga ega bo‘lamiz.
Informatsion texnologiyalarda port – bu yuborilayotgan va qabul 
qilinayotgan axborotlar o`rtasidagi bog`lanishni tashkil etadi (mantiqiy yoki 
fizik) qurilma. Odatda quyidagilar:  
Qurilmali (apparatli) portlar – bu asosan kompyuterning fizik 
qurilmasi bo`lib u asosan vilka yoki kabel yordamida kompyuterga 
bog`lanadi.Ularga quyidagilar kiradi: Parallel port, Davomli port, USB, 
PATA /ATA/ SATA, IEEE 1384 (FireWire), PS/2  
Kiritish- chiqarish porti – mikroprotsessorlarda (masalan Intel) 
qurilmalar yordamida ma`lumotlar almashish imkonini beradi. Kiritish- 
chiqarish porti dasturga ma`lumotlar berish va uni almashishni tashkil etadi. 
Tarmoqli port – TCP va UDP protokol parametrlari bo`lib u IP formatidagi 
ma`lumotlar paketi qo`llanilishini aniqlaydi.

---

56
Kompyuterning tashqi qurilmalari bilan axborot almashishi 
jarayonini, kopmyuterning tashqi interfeysi tashkil qiladi. Tashqi interfey 
tashqi portlar, shinalar, kopmyuterlar birlashmasi va tashqi qurilmalar 
jamlamasidan iboratdIR. 
Asosan kopmyuter va tashqi qurilmalarni bir-biriga bog’lashda shinalardan 
foydalaniladi.
Kopmyuterga printer, scaner, sichqoncha, klaviatura va shunga 
o‘xshash qurilmalarning kompyuterga ulanishi tashqi interfeysga misol 
bo‘ladi. Tashqi interfeysni amalga oshirish uchun unga apparat va dasturiy 
ta’minot: tashqi qurilmani boshqaruvchisi (controller) va controller ni 
boshqaruvchi maxsus dastur, drayver (driver) kerak bo‘ladi. Har qanda 
kopmyuterda tashqi interfeys bir qancha portlar, jumladan, LPT, PS/2, COM, 
USB, … kabilar orqali amalgam oshiriladi. (1-rasmga qarang). Har bir 
portning o‘ziga yarasha vazifasi bor.