Kompyuter tizimining umumiy tarkibini tashkillashtirish

Amaliy ish №1
KOMPYUTER TIZIMINING UMUMIY TARKIBINI TASHKILLASHTIRISH
Ishdan maqsad: Kompyuter tizimining umumiy tarkibini va funksiyalarini o‘rganib chiqish, shaxsiy kompyuter tizimining xarakteristikalari haqida ma’lumotga ega bo‘lish.
Nazariy qism
Kompyuterning tarixi bir necha yillarga borib taqaladi. Kompyuterlarning beshta mashhur avlodi mavjud. Har bir avlod kompyuterlarning funksiyalarini o‘zgartiradigan bir qancha texnologik yutuqlarga guvoh bo‘ldi. Kompyuterlar hayotning barcha sohalarida muhim rol o‘ynaydi. Kompyuterning arxitekturasi odatda foydalanuvchi uchun zarur bo‘lgan xususiyatlar to‘plami bilan belgilanadi.
Kompyuter va uning asosiy qismlari
Kompyuter (ingl. Computer) - bu, EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) bo‘lib, ingliz tilidan tarjima qilinganda hisoblovchi yoki hisoblayman degan ma’noni anglatadi.
Shaxsiy kompyuter (ing. personal computer) - shaxsiy foydalanish uchun mo‘ljallangan, narxi, hajmi va imkoniyatlari ko‘p odamlarning ehtiyojlarini qondiradigan kompyuter hisoblanadi va hisoblash mashinasi sifatida yaratilgan kompyuterdir.
Noutbuk (ingl. laptop) - shaxsiy kompyuterning odatiy komponentlari, jumladan displey, klaviatura va ishora qiluvchi qurilma (odatda sensorli panel), shuningdek batareyalar birlashtirilgan ko‘chma shaxsiy Kompyuter hisoblanadi. Noutbuklar hajmi va og‘irligi jihatidan kichik va noutbuklarning batareya quvvati 1 soatdan 15 soatgacha o‘zgarib turadi.
Shaxsiy kompyuterlar funktsional kompyuter uchun zarur bo‘lgan barcha komponentlarni o‘z ichiga oladi.
Tizim bloki - bu tizimning asosiy komponentlarini o‘z ichiga olgan kompyuterning asosiy komponenti hisoblanadi. Bunga asosiy mantiqiy plata, protsessor, xotira, har xil turdagi bir yoki bir nechta disk drayverlari, kommutatsiya quvvat manbai, simlar va kabellarni ulash kabi qurilmalar kiradi. Tizim blokida audio, video, tarmoq va boshqa funksiyalarni ta’minlash uchun kengaytirish platalari ham mavjud.
Klaviatura - kompyuter kiritish qurilmasi bo‘lib, klaviatura tizimga belgilar va buyruqlarni kiritish uchun ishlatiladi.
Sichqoncha - video monitordagi tasvirlarni ko‘rsatish, tanlash yoki faollashtirish uchun grafik foydalanuvchi interfeysi bilan foydalaniladigan kiritish qurilmasi. Sichqonchani silliq sirt ustida harakatlantirish orqali foydalanuvchi kursorni kompyuter displeyida sinxron harakatlanishiga olib keladi.
Monitor - shaxsiy kompyuter uchun standart displey qurilmasi bo‘lib, u belgilar va grafiklarni ko‘p rangli ko‘rsatish uchun ishlatiladi.
Printer - ma’lumotlarni qog‘oz yoki plyonkali muhitga o‘tkazadigan raqamlashtirilgan tasvirning nusxasini chiqarish uchun qurilma. Odatda, ma’lumotni qog‘ozda ko‘rsatish uchun nuqta-matritsali, inkjetli va lazerli printerlar qo‘llaniladi.
Kompyuterlarning asosiy tuzilishi kompyuterning ishlashi va ishlashi uchun asosiy bo‘lgan qurilmalar hisoblanadi. Bu qurilmalarga sichqoncha, skaner, klaviatura va boshqalar kabi kiritish qurilmalari yordamida markaziy protsessorga istalgan ma’lumotlarning qanday kiritilishi va chiqarish birligi tomonidan ekranda chop etilishini tavsiflovchi tushunchadir, bunda kompyuterning asosiy tuzilishiga va funksionalligiga asosiy e’tibor berilishi zarur hisoblanadi (1.1-rasm).

1.1-rasm. Kompyuterning asosiy qurilmalari
Tezkor xotira (ingl. Random Access Memory, RAM) - oʻqish yoki yozish uchun uning manzili boʻyicha istalgan yacheykaga bir vaqtning oʻzida kirish imkonini beruvchi kompyuter xotirasining turlaridan biridir. Protsessor qisqa vaqt ichida koʻp ishlatiladigan jarayonlarni tezkor xotiraga yuklab oladi va bu kompyuterni ishlashini tezlashtirish uchun xizmat qiladi. Tezkor xotirani asosiy oʻlchov birligi uning xotira hajmi boʻlib, kilobayt, megabayt, gigabaytlarda oʻlchanadi. Tezkor xotira chastotasi tezkor xotira shinalaridan maʼlum vaqt ichida oʻtadigan maʼlumotlar oqimi sonini anglatadi.
Markaziy protsessor. CPU (Central Processing Unit) - bu, kompyuterning markaziy protsessori yoki asosiy protsessori hisoblanib kompyuter dasturini o‘z ichiga olgan ko‘rsatmalarni bajaradigan elektron sxemadir. Markaziy protsessor kompyuterning asosiy qurilmasi hisoblanadi va bizda ushbu qurilma kompyuterning miyasi sifatida tanilgan. Markaziy protsessor kompyuterning har bir qismining ishlashini nazorat qiladi.
Asosiy xotira – o‘zida operatsion tizim, dasturlar va ma’lumotlarni saqlash uchun mo‘ljallangan kompyuterning asosiy qurilmalaridan biridir. Kompyuterda har qanday vazifani bajarish uchun avval kompyuterga ma’lumot yoki ko‘rsatmalarni kiritish kerak.
Chiqish birligi. Kompyuterdan barcha kerakli ma’lumotlarni olishga yordam beradigan qurilma chiqish birligi deb nomlanadi. Chiqish birligi foydalanuvchilar va kompyuterlar o‘rtasida bog‘lanish vazifasini bajaradi.