Komyuter quyi tizimi, kompyuter funktsional birliklari oʻrtasida maʼlumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi

Protsessor shinasi deganda, ko‘pincha ma’lumotlarni uzatish yoki qabul qilish bog‘lanishlari to‘plami sifatida ifodalangan ma’lumotlar shinasi nazarda tutiladi. Shinaga bir vaqtning o‘zida qancha signal ko‘p kelib tushsa, vaqtning aniq bir intervalida, u orqali shuncha ko‘p ma’lumotlar uzatiladi va u shuncha tez ishlaydi. EHM da funksional bloklar quyidagi shinalar erdamida birlashtiriladi: EHM bloklari orasida axborot almashinuvi shinasi, EHM ning turli qurilmalarga murojaat qilinadigan adreslarni uzatish shinasi va boshqaruvchi signallarni uzatuvchi boshqarish shinalari. Foydalanuvchining EHM bilan muloqotda bo’lishi uchun boshqarish pulti bo’lib, u EHM ni ishga tushirish yoki generatordan taktlovchi signallarni kelishini to’xtatib, protsessorni kutish holatiga o’tkazuvchi to’xtatish kabi ishlarni bajarishga imkon beradi. Programmani boshlang’ich adresi programma hisoblagichiga kiritiladi, xotira yacheykalaridagi va protsessor registrlaridagi axborotlar indikatsiya qilinadi hamda programmani sozlashda komandalar qadam-baqadam bajariladi. EHM ga axborotlarni kiritishda egiluvchan magnit diski (EMD), teletayp, klaviatura, perforator kabi periferiya qurilmalaridan foydalanish mumkin. Jarayon yoki boshqarish haqidagi ma’lumotlarni bevosita kiritish mumkin.
Agar ma’lumotlar kuchlanish yoki tok kabi analog shaklida berilsa, dastlab bu ma’lumotlar raqamli shaklga almashtiriladi. Bunday almashtirish analog-raqamli almashtirgich (ARA) yordamida bajariladi. Xuddi shuningdek EHM dan chiquvchi jarayonni boshqarish haqidagi ma’lumotlar raqamli-analog almashtirgich (RAA) yordamida analog shakliga almashtirilishi mumkin. Kiritish qurilmasi orqali o’tuvchi ma’lumotlar kiritish porti orqali 8 xonali parallel yoki ketma-ket kod signallari yordamida shinalarga uzatiladi. Adres selektori ma’lumotlarni ma’lum paytda kiritish porti orqali ma’lumotlar shinasiga uzatadi.


Parallel shinalar

• Proprietar ASUS Media shina, Socket 7 bilan baʼzi ASUS diskdan ishlatiladigan va ulagichi shina PCI line joylashtirilgan, muayyan Iso shina ulagichi vakili.

• Tizimlar uchun CAMAC
• Iso yoki EISA
• Standard Arxitektura yoki Iso
• Kam Pin Count yoki LPC
• mikrokanal yoki MCA
• MBusSanoat tizimlar uchun
• Multibus
• NuBus yoki IEEE 1196Intel 80486
• Optik mahalliy shina,
• Periferik Component Interconnect yoki PCI.
• S-100 yoki IEEE 696 shina, Altair va shunga oʻxshash mikrokompyuterda ishlatiladi
• SBus yoki 1496 IEEE
• 80486, protsessor uchun asosan diskda ishlatiladi va terminallari bilan toʻgʻridan-toʻgʻri bogʻliq.

Nisbatan ko’pchilik zamonaviy SHK larda tizimli interfeys sifatida tizimli shina ishlatiladi. Tizimli shinaning strukturasi va tarkibi SHKning Tizimli shinaning muhim funkconal tavsiflari quyidagilardir: u xizmat ko’rsatadigan qurilmalar soni va uning o’tkazish qobiliyati, ya’ni axborotni uzatishning еng yuqori mumkin bo’lgan tezligi. SHinaning o’tkazish qobiliyati uning razryadliligiga (8,16,32 va 64 razryadli shinalar bor) va shina ishlaydigan taktli chastotaga bog’liq.

Tizimli shina sifatida turli SHK larda quyidagilar ishlatilgan va ishlatilishi mumkin:
- kengaytirish shinalari - ko’p sonli juda rang-barang qurilmalarni ulash imkonini beruvchi umumiy vazifali shinalar;
- lokal shinalar - uncha katta bo’lmagan aniq bir sinfdagi qurilmalarga xizmat ko’rsatishga ixtisoslashgan.