Konchilik ishi fakulteti konchilik elektro mexanikasi kafedrasi kon mashinalarining elektr jihozlari fanidan
Download 1.21 Mb.
|
elektrovoz
- Bu sahifa navigatsiya:
- Elektrovoz transporti, elektr uskunalari Reja: I Kirish II Asosiy qism 1. Elektrlashgan temir yo‘l elektr ta’minoti tizimi
|
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI OLMALIQ FILALI KONCHILIK ISHI FAKULTETI KONCHILIK ELEKTRO MEXANIKASI KAFEDRASI KON MASHINALARINING ELEKTR JIHOZLARI FANIDAN MUSTAQIL ISH Bajardi: 5K-20 KEM guruh talabasi Qo`shmatov Sadriddin Tekshirdi: Shoyimov. Y. Olmaliq 2023 Elektrovoz transporti, elektr uskunalari Reja: I Kirish II Asosiy qism 1. Elektrlashgan temir yo‘l elektr ta’minoti tizimi 2. Elektrovoz transporti 3 kV kuchlanishli o‘zgarmas tok tortish elektr ta’minoti tizimi 3. Elektrovoz transporti 25 kV kuchlanishli va 50 Hz chastotali bir fazali o‘zgaruvchan tok tortish elektr ta’minoti tizimi III Xulosa IV Foydalaniolgan adabiyotlar I Kirish Elektr stansiyalar generatorlaridan boshlab to tortish tarmog‘idagi qurilmalar majmuasi elektrlashgan temir yo‘llar elektr ta’minoti tizimini tashkil etadi. Bu tizim elektr energiyasini “O‘zbekEnergo” aksiyadorlik jamiyati(AJ)ga qarashli issiqlik va gidro elektr stansiya (IES, GES)laridan, yirik korxonalar elektr stansiyalaridan hamda “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJga tegishli kichik elektr stansiyalaridan oladi. Ushbu tizimdan nafaqat tortuvchi lokomotiv (elektrovoz, elektropoyezd)lar, balki temir yo‘l transporti tizimidagi barcha notortuvchi iste’molchilar, temir yo‘llar joylashgan hududlardagi sanoat va qishloq xo‘jaligi korxonalari hamda aholi yashash joylari elektr energiya bilan ta’minlanadi (1- rasm). Harakatlanuvchi tarkibni elektr energiyasi yordamida tortish (elektr tortish) avtonom (elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi generatorlari lokomotiv-teplovozda joylashgan) tortishga nisbatan quyidagi afzalliklarga ega: 1) elektr energiyani yirik elektr stansiyalarida markazlashgan tizimda ishlab chiqarish uning tannarxini kamaytirish va elektrotexnik qurilmalar foydali ish koeffitsiyenti(FIK)ni oshirish imkonini beradi. Yuk tashish tannarxi elektr tortishda avtonom (teplovoz yordamida) tortishga nisbatan 1,5-2 marta past (1- jadval); 2) elektr tortishda rekuperatsiya (elektr transportining elektr tormoz rejimida elektr energiyasini manbaga qaytarish) imkoniyati mavjud; 3) elektr tortishda katta quvvatdan foydalanish imkoniyati mavjud. Bu imkoniyat avtonom lokomotivlar yordamida amalga oshirib bo‘lmaydigan o‘ta og‘ir yukli harakat tarkiblarni nisbatan yuqori tezliklarda tortish imkoniyatini yaratadi (1-jadval); 4) elektrovozlarda generatorlar va ularning ishlashi uchun zarur bo‘ladigan boshqa qurilmalar bo‘lmasligi bois narxi nisbatan arzon hamda ishlash ishonchliligi nisbatan yuqori. Elektrovozlarda shikastlanishlar soni teplovozlardagiga nisbatan 3-4 barobar kam; 5) elektrovozlarda yuqori harorat ostida ishlovchi qismlar mavjud emasligi bois ulardan foydalanishga va ta’mirlashga nisbatan kamroq xarajat sarf etiladi. Elektrovozlarni ta’mirlash- 13 foydalanishga teplovozlarga nisbatan 2-2,5 barobar kam mablag‘ sarflanadi; 1- rasm. Temir yo‘llar elektr ta’minoti: SMB – signalizatsiya va markaziy blokirovka; EUL – elektr uzatish liniyalar 6) elektrovozlar ekologik jihatdan teplovozlarga nisbatan toza transport vositasi hisoblanadi. Chunki, teplovozlarning gabarit o‘lchamlari cheklanganligi bois ularda yonilg‘i yonishda hosil bo‘ladigan zaharli gazlarni tutib qoladigan uskunalarni kerakli darajada o‘rnatish imkoniyati cheklangan. Markazlashgan elektr energiyasi tizimlaridagi IESlarda esa bu texnologik jarayon nisbatan osonlik bilan amalga oshiriladi. 1-jadval
Shuni aytib o‘tish joizki, dunyo temir yo‘llarining umumiy uzunligi 954,6 ming km bo‘lib, shundan 238,5 ming km (25%) elektrlashgan temir yo‘llarni tashkil etsa-da, umumiy tashishning taxminan 50%i elektr tortishga to‘g‘ri keladi. Elektrlashgan temir yo‘llar elektr ta’minotining asosiy vazifasi - temir yo‘l transporti tizimi iste’molchilarini o‘z vaqtida sifatli elektr energiyasi bilan ta’minlash orqali temir yo‘ldan foydalanish ishini samarali amalga oshirishdir. Elektr ta’minoti tizimi parametrlari shunday tanlanishi kerakki, bunda undagi har bir elektrotexnik qurilma va jihoz o‘zining normal rejimida faoliyat ko‘rsata olsin. Ma’lumki, elektr energiyasini uzoq masofalarga simlar yordamida iste’molchilarga uzatishda kuchlanish pasayishi kuzatiladi. Kuchlanish pasayishining miqdori iste’mol qilinayotgan 15 quvvatga va energiya uzatish masofasiga bog‘liq bo‘ladi. Buning oqibatida tortuvchi nimstansiyadan uzoqdagi elektropoyezd nisbatan kichik kuchlanish ta’siri ostida belgilangan tezlikdan kam tezlik bilan harakatlanadi. Bu holat temir yo‘lning o‘tkazish qobiliyatini pasayishiga olib keladi. Bundan tashqari, elektr lokomotivlarda tortuvchi motorlardan tashqari turli xil funksiyalarni bajaruvchi yordamchi mashinalar (tormozlash tizimi, tortuvchi motorlarning sovutish tizimi va boshqalar) mavjud bo‘lib, ularning ish rejimlari ham ularga berilayotgan kuchlanish miqdori va sifatiga bog‘liq. Shuning uchun ham kontakt tarmog‘idagi kuchlanish qiymati va uning sifat ko‘rsatkichlarini ularning nominal qiymatlari atrofida ushlab turish temir yo‘l elektr ta’minoti tizimining normal ish rejimini saqlab turishda muhim vazifa hisoblanadi. Elektrlashgan temir yo‘llarning uzluksiz va tejamli ishlashi undagi qurilmalar turli elementlarining zaxirasiga bog‘liq. Elektrlashgan temir yo‘llar elektr ta’minoti tizimi yondosh inshootlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. O‘zgaruvchan tokda ishlayotgan elektr ta’minoti tarmog‘ida tok va kuchlanishlar nosimmetriyasi yuzaga keladi. Bu nosimmetriya natijasida tarmoqdagi elektr energiyasi isrofi ortadi, generator va motorlar quvvati kamayadi yoki ularning ishga yaroqlilik muddati qisqaradi. Shuning uchun ham doimiy ravishda nosimmetriyani kamaytirish chora-tadbirlarini amalga oshirish lozim bo‘ladi. Bundan tashqari, o‘zgaruvchan tok tortish tarmog‘ida tok va kuchlanishlar shakli nosinusoidal bo‘lganligi sababli ularning normal ish rejimlari buziladi. Yondosh liniya va elektrotexnik qurilmalar elektromagnit maydon ta’sirida bo‘ladi va bu holat ularning ish faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. O‘zgarmas tok liniyalaridagi tortish tarmog‘i toki tarkibida ham aloqa qurilmalari ish faoliyatiga salbiy ta’sir etuvchi yuqori garmonikalar mavjud. Shuning uchun ham elektr ta’minoti tizimini loyihalashda yuqorida qayd etilgan salbiy ta’sirlarni cheklash uchun maxsus choralar ko‘rishga to‘g‘ri keladi. Elektrlashgan temir yo‘llar tortish tarmog‘idan ta’minlanayotgan elektrovozlar kontakt osmasi va rels yordamida elektr energiyasini iste’mol qiladi. Bunda relslar yerdan elektr jihatdan izolatsiya qilinmaganligi bois tok yer orqali ham o‘tadi. Temir yo‘l yaqinidagi metall quvurlar va metall qobiq bilan o‘ralgan kabellardan ushbu toklar o‘tishi natijasida zararli oqibatlar yuzaga keladi. Bu holat ayniqsa o‘zgarmas tok elektr ta’minoti 16 tizimida ko‘zga yaqqol tashlanadi: o‘zgarmas tok yer osti inshootlarini yaroqsiz holga keltirib qo‘yishi bilan birga ularda yuqori xavfli potensiallar hosil qilishi mumkin. Elektrolitik korroziya natijasida tayanchlar, sun’iy inshootlar va boshqa binolar yer osti qismlari qattiq shikastlanadi. Shuning uchun ham o‘zgarmas tok elektr ta’minotiga ega temir yo‘l uchastkalarida korroziyadan saqlash muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Download 1.21 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||