Konchilik korxonalarining ishi qazish, ochish va ochiq konlar uchun qazishning katta hajmi bilan, shuningdek, kon massasini qayta ishlash va tashish bilan tavsiflanadi
Download 0.61 Mb.
|
Konchilik korxonalarining ishi qazish, ochish va ochiq konlar uc
- Bu sahifa navigatsiya:
- U = (Рр . Rакл + Q’р . Хкл)L/U 2 . 10 3
- Iрк = Sрц/3 . Uc
I ’доп = Kt .Kn .Iдоп = 103,32 А
Бу ерда Kt = 30 0С – кабел ўтказилган ер учун қўшимча коэффициент; Kn - ўтказилган линиялар сони учун тўғирлаш коэффициенти; Iдоп > Iркл 103,32 А > 56,15. Шартлар бажарилади ва ПУЭ талабларини қондиради. 4. танланган кабел кесимини кучланиш йўқолишига текширамиз ΔU%. Йўқотиш 5% дан ошмаслиги керак: ΔU = (Рр .Rакл + Q’р .Хкл)L/U 2 .10 3 .100% = 1,22 % Бу ерда Рр – корхонанинг ҳисобланган актив қуввати, кВт;
0,4 кВ кабел тармоғини танлаш. Паст кучланишли тармоқ кабеллари кесимини танлаш йўл қўйиладиган ток давомийлиги ва кучланиш йўқотилишига кўра амалга оширилади. а) асосий корпус учун: Iрк = Sрц/3 .Uc = 1365,11 A Бу ерда Sрц –цехнинг тўла қуввати, кВА; Uc – тармоқ кучланиши, кВ. Асосий корпус 0,4 кВ ли линия учун энг йирик истеъмолчи ҳисоблангани туфайли ҳисобланагн ток қиймати учун кабел кесимини тўлиқ аниқлаб бўлмайди. Шу сабабли цехда 6 та тақсимлаш пунктлари ўрнатиб. Цехни 6 қисмга ажратамиз: Iркл = 1365,11/6 = 227,5 А Кабул тармоғининг алюминий толалари кесимини 150 мм 2 қилиб оламиз. Iдоп = 230 А. Танланган кабелни кучланиш йўқотилишига текширамиз: ΔU = (Рр .Rакл + Q’р .Хкл)L/U 2 .10 3 .100% = 3,02 % Бу ерда L = 0,151 – энг узун кабел линиясининг узунлиги, км.
ΔU = (Рр .Rакл + Q’р .Хкл)L/U 2 .10 3 .100% = 4,38 % L = 0,105 км.
ΔU = (Рр .Rакл + Q’р .Хкл)L/U 2 .10 3 .100% = 4,4 % L = 0,135 км.
ΔU = (Рр .Rакл + Q’р .Хкл)L/U 2 .10 3 .100% = 3 % L = 0,095 км. Шарт бажарилади, танланган кесим кучланиш йўқотилишига қўйилган талабларни қаноатлантиради. д) тишларни эритишг цехи учун: Iркл = 987,36 А, цех 4 такабелли тармоқдан таъминланган. Кучланиш йўқотилишига текширамиз: ΔU = (Рр .Rакл + Q’р .Хкл)L/U 2 .10 3 .100% = 2,32 % L = 0,09 км. Шарт бажарилади, танланган кесим кучланиш йўқотилишига қўйилган талабларни қаноатлантиради. Қийматлар жадвалда акс эттирилган. Жадвал
ҲАЁТ ФАОЛИЯТИ ХАВФСИЗЛИГИХАВФСИЗЛИК ТЕХНИКАСИ ВА МЕҲНАТ МУҲОФАЗАСИ БЎЙИЧА ТАДБИРЛАР Хавфнинг юзага келиш манбалари Қазишнинг (ишлашнинг) қабул қилинган технологияларида ва мавжуд карьер жиҳозларидан карьер атмосферасига қуйидаги газлар киради: углерод оксиди ва азот оксидлари. Бу газлар пайдо бўлишининг асосий манбалари портлатиш ишлари ва автомобиль транспорти ҳисобланади. Карьер атмосферасининг чангланишида ўта жадал ва кўпгина манбалар мавжуд. Уларга бурғилаш ва экскаваторли ишлар; кон массасини ташиш; портлатиш ишлари; карьер майдонларини тозалаш ва текислаш ҳамда бульдозерлар билан бажариладиган бошқа ишлар, карьер ён юзаларида чангларнинг тўпланиши ва учиб келиши, кон массаларининг қатламлари ва вақтинчалик карьер ичи омборлари киради. Фойдали қазилмаларни қазиб олиш бўйича технологик жараёнлар турли машиналар, механизмлар ва асбобларни қўллаш билан боғлиқ, қайсики улар, одатда, динамик мувозанатланмаган агрегатлар (электродвигателлар, пневматик асбоблар, бурғилаш дастгоҳлари, экскаваторлар, майдалагичлар, ғалвирлар ва б.) ҳисобланади. Бу агрегатларнинг ишлаши кучли шовқин ва тебраниш (зириллаш) билан бўлади, уларнинг мунтазам таъсири меҳнат унумдорлиги камайишига, хавф-хатарга бўлган эътибор пасайишига олиб келади, шунингдек, касбий касалликларни келтириб чиқаради. Қазишнинг (ишлашнинг) қабул қилинган технологияларида ва мавжуд карьер жиҳозларидан карьер атмосферасига қуйидаги газлар киради: углерод оксиди ва азот оксидлари. Бу газлар пайдо бўлишининг асосий манбалари портлатиш ишлари ва автомобиль транспорти ҳисобланади. Карьер атмосферасининг чангланишида ўта жадал ва кўпгина манбалар мавжуд. Уларга бурғилаш ва экскаваторли ишлар; кон массасини ташиш; портлатиш ишлари; карьер майдонларини тозалаш ва текислаш ҳамда бульдозерлар билан бажариладиган бошқа ишлар, карьер ён юзаларида чангларнинг тўпланиши ва учиб келиши, кон массаларининг қатламлари ва вақтинчалик карьер ичи омборлари киради. Фойдали қазилмаларни қазиб олиш бўйича технологик жараёнлар турли машиналар, механизмлар ва асбобларни қўллаш билан боғлиқ, қайсики улар, одатда, динамик мувозанатланмаган агрегатлар (электродвигателлар, пневматик асбоблар, бурғилаш дастгоҳлари, экскаваторлар, майдалагичлар, ғалвирлар ва б.) ҳисобланади. Бу агрегатларнинг ишлаши кучли шовқин ва тебраниш (зириллаш) билан бўлади, уларнинг мунтазам таъсири меҳнат унумдорлиги камайишига, хавф-хатарга бўлган эътибор пасайишига олиб келади, шунингдек, касбий касалликларни келтириб чиқаради. Экскаваторлар билан ишлашдаги хавфсизлик чоралари қуйидаги ҳолатларни кўзда тутади: 1. Экскаватор горизонтал ўрнатилади ва гусеницаларнинг бутун юзаси билан тупроққа (грунтга) тиралиб туради, акс ҳолда экскаватор қийшайишдан катта кучланиш ўтказади. 2. Экскаватор горизонтал йўл бўйлаб ёки кўтарилишга қўзғатилганда, чўмич юкланган бўлиши ҳамда тупроқдан кўпи билан 1 м да жойлашган бўлиши, стреласи эса ҳаракат ўқига ўрнатилган бўлиши лозим. экскаваторлар қўзғатилганда кўтарилишнинг энг юқори бурчаги 12% дан ошмаслиги керак. 3. Экскаватор ишлаётганда кишилар унинг чўмичи ҳаракатланиши ташқарисидаги зонада бўлишлари шарт. 4. Эҳтиёт (сақлаш) арқони ҳафтада бир марта текширилиши, бунда ўрам қадами узунлигидаги узилган симлар арқондаги умумий миқдорнинг 15% дан ошмаслиги зарур. 5. Экскаватор чўмичидан автоағдаргичларга жинсларни тўкишни энг кам баландликдан ва ағдаргич ён томонларига зарб билан урмасдан амалга ошириш лозим. Ағдаргич кузовига юклаш фақат ён томондан ёки орқадан бажарилиши лозим, чўмични кабина устидан олиб ўтиш тақиқланади. 6. Экскаватор ишламаётган вақтда хавфсиз жойда бўлиши, чўмичи ерга туширилган, кабинаси ёпиқ ва кабели ўчирилган бўлиши зарур. 7. Экскаваторни таъминлайдиган эгилувчан кабель тиргакларга (чорпоялар ва б.) ётқизилиши керак. Эгилувчан кабелнинг экскаваторга яқин қисми ер (тупроқ) бўйлаб экскаваторнинг маневрли ишларини бажариш учун зарур бўлган масофада ётқизилиши мумкин. 8. Эҳтиёт (сақлаш) арқони ҳафтада бир марта текширилиши, бунда ўрам қадами узунлигидаги узилган симлар арқондаги умумий миқдорнинг 15% дан ошмаслиги зарур. Узилган симнинг чиқиб қолган учлари кесиб ташланиши керак. Кўтариш ва юк тортиш арқонлари карьер бош механиги томонидан белгиланган муддатда текширилиши лозим. Ҳозирги вақтда «Зармитан» карьерда йўллардаги чангни йўқотишда мунтазам сув ёки сувли эритма ЛСТ (лингосульфанат) сепиш воситаси қўлланилади. Қишки вақтда кўпроқ сув, ёзда эса – ЛСТ 30-40 %- ли концентрацияси сепилади. Уни сепишдан олдин йўл кўтармалари виброкатлар ёрдамида зичланади, эритманинг ишлатилиш муддати 20-30 кун. Шовқин билан курашишга уни камайтириш ва бўғиқроқ шовқинга алмаштириш киради. Масалан, тебранган (зириллаган) юзалар билан тарқалувчи шовқинни камайтириш учун улар катта ички ишқаланишли тебранишни (зириллашни) ютувчи материаллар - резина, рубероидлар ва б.лар билан қопланади. Карьер жиҳозларида шовқинни камайтириш тебранувчи (зириллловчи) ва деталларнинг шовқинини ҳосил қилувчи мойли ванналар ичини ўз вақтида тўлиқ мойлаш билан амалга оширилади, масалан механизмларнинг ҳаракатланувчи қисмларини мослаб ўрнатиш билан машиналар ва механизмлар созланишини ўз ичига олган шестернасимон редукторларни мойлаш. Шунингдек, шовқинга қарши курашишнинг бошқа йўлларини ҳам айтиб ўтиш керак – зарб билан урилувчи деталларни урилганда кам шовқин чиқарадиган деталларга алмаштириш, урилувчи қисмлар оғирлигини камайтириш, ишқаланувчи юзалар қаттиқлигини камайтириш, зарбли ҳаракатларни зарбсизлари билан алмаштириш. эшитиш органларини ҳимоялаш учун ички ташқи шовқинга қарши антифонлар қўлланилади. Ташқи шовқинга қарши антифонлар (қулоқчинлар) қулоқ чаноғини (супрасини) ёпади. Ички шовқинга қарши антифонлар (тиқинлар, қўймалар) ташқи шовқин ўтиш жойига қўйилади; улар яхлит – каналли ва мембранали, ҳаво фильтрлари турида бўлади. Фильтр сифатида мочалка, момиқ пахта, марли ишлатилади. Карьер жиҳозларидаги титрашга (зириллашга) қарши кураш тебранишнинг амплитудаси ва частотасини камайтиришга йўналтирилган. Экскаватор, автоағдаргич машинистининг ўриндиқлари амортизациялайдиган қистирмага ўрнатилади. Педаллар (тепкилар) ва дастаклар амортизатор билан жиҳозланган. Шунингдек, титрашдан ҳимоялаш учун икки қаватли қўлқоплар (ичи пахталик, ташқариси резинали) қўлқоплар ҳамда поролонли қўлқоплар ҳам қўлланилади. Титрашга қарши камарлар, ёстиқлар, қистирмалар, титрашни сўндирувчи пойафзал, титрашнисўндирувчи гиламлар қўлланилади. «Зармитан» конидаги очиқ қазиш ишларида электр хавфсизликни таъминловчи асосий тадбирлар: 1. Электр тармоқлар, қурилмалар ва жиҳозлар шундай ўрнатилиши керакки, уларнинг кучланиш остида бўлган қисмлари тўсатдан тегиниб кетишдан холи бўлиши лозим. 2. Кучланишнинг электр тармоқ, қурилма ва кон жиҳозлари тузилмавий металл қисмларига ўтиш хавфидан ҳимоялаш ҳимояли ерга уланиш ва уларни ўчириб қўйиш билан амалга оширилади. З. Изоляция ҳолатини мунтазам назорат қилиш. Кўпроқ экскаваторлар, бурғилаш қурилмалари ва бошқа кўчма карьер жиҳозлари кабелларининг изоляцияси ҳолати тез-тез ёмонлашади. Хавфли зоналар чегарасидаги кабеллар ва ҳаво линиялари зарядларни портлатишда узиб қўйилиши лозим. Эгилувчан кабеллар ҳар бир смена бошида ушбу қурилмаларда хизмат кўрсатувчи ишчилар томонидан текширилиши зарур. Кабелларни кўчиришга фақат улар узилгандан сўнг рухсат берилади. 4. Электр қурилмалар иши хавфсизлигининг асосий шарти (шароити) ушбу электр қурилмага мўлжалланган иш тартибининг ҳақиқий юкламасига мажбурий риоя қилиш ҳисобланади. 5. Турли хилдаги блокировка ва сигнализацияларни қўллаш электр шикастланишнинг олдини олиш воситаси саналади. 6. Электр қурилмаларда хизмат кўрсатишда зарурий ҳимоя воситалари (диэлектрик қўлқоплар, ботиклар, тагликларни изоляцияловчи гиламлар ва б.) қўлланиши лозим. 7. Линияда ва 1000 В ҳамда ундан юқори кучланишли электр қурилмаларда ишлаганда, истеъмолчилар электр қурилмаларидан фойдаланишда хавфсизлик техникаси қоидаларида кўзда тутилган ташкилий-техник тадбирлар бажарилиши зарур. Электр қурилмаларда хизмат кўрсатувчи шахслар электр токи билан шикастланганда биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш усулларига ўргатилган бўлиши керак. «Зармитан» карьерида ёнғиннинг олдини олиш чоралари Бино ва иншоотларнинг ёнғин хавфсизлиги режалаштирилган қарорлар, оловбардош қурилиш тузилмаларини танлаш ва жойлаштириш, ёнғинга қарши тўсиқларни танлаш ва ўрнатиш, эвакуация йўлларини, ёнғинга қарши сув таъминотини режалаштириш ва ёнғинни ўчириш тизимини танлаш орқали таъминланади. Ишлаб чиқариш ва ёрдамчи биноларда ёнғин чиққан ҳолатларда, кишиларни эвакуация қилиш имконияти етарли даражада чиқиш йўлларини қуриш билан таъминланган. Агар ўтиш йўллари, эшиклар ва дарвозалар қуйидаги жойларга чиқаришга эга бўлса, улар эвакуацияли чиқиш жойлари ҳисобланади: а) биринчи қават хонасидан бевосита ташқарига; б) хонадан зинапоя хонасига бевосита ташқарига ёки вестибюль ва б. орқали ташқарига. Ҳар бир ишлаб чиқариш, ёрдамчи ва жамоат биносида камида иккита чиқиш йўли мавжуд. Барча эвакуацияли эшиклар, дарвозалар ва туйнуклар (люклар) ташқарига чиқиш томонга очилади. Карьерни сув билан таъминлаш учун хўжалик-ичимлик сув қувури билан бирлаштирилган ёнғинга қарши сув қувури қурилган. Ишлаб чиқариш-ёнғинга қарши сув қувури тизимига қуйидагилар киради: сув тўсиш қурилмалари, насос бинолари, тоза сувли резервуарлар, сув босим ҳосил қилувчи минора, корхона ҳудудига ётқизиладиган ташқи сув қувури тармоғи ва бинолар ичида ётқизиладиган ички сув қувури тармоғи. «Зармитан» карьерида ёнғинни ўчириш учун қуйидагилар қўлланилади: сув, ҳаволи-механик ва кимёвий кўпик, галоидланган углеводородларнинг сувли эмульсияси, сувли буғ, карбонат ангидрид гази, инерт газлар, кукунлар ва сиқиқ ҳаво. Дастаки ўт ўчиргичлар сифатида ОП маркали (ОП-5, ОП-З, ОП-М) и ОУ (ОУ-2, ОУ-4, ОУ-8) ўт ўчиргичлар қўлланилади. Улар унча кучли бўлмаган оловланишларни, катта бўлмаган электр қурилмаларни ва б. ларни ўчиришда ишлатилади. Экскаваторларда ва кон транспорт машиналарида соз ҳолда зарядланган ўт ўчиргичлар, шунингдек, қумли яшиклар ва бошқа ўт ўчириш воситалари бўлади. Ўт ўчириш жойи ва ўт ўчириш воситалари сони ёнғин назорати органлари билан келишилган ҳолда, карьер бош муҳандиси томонидан белгиланади. «Зармитан» карьерида кўчма ўт ўчириш машиналари ва уларнинг жиҳозлари қўлланилади. Бу ЗИЛ-131 стандартли шасси двигателига ва 100 л/сек. унумдорли 300 л.с қувватдаги дизелли марказдан қочирма насосга эга бўлган йирик кўчма ПНС-100 насос станциясидир. Жиҳозларни таъмирлашда хавфсизлик техникаси Иш жараёнида олинадиган жароҳатланишларга баланд металл тузилмалардан, гусеницалар бирикмасидан, юқоридан нарсалар тушиб кетишидан олинадиган шикастланишлар киради. Кўпгина бахтсиз ҳодисалар ишчилар томонидан хавфни етарлича эътиборга олинмаслигидан ёки хавфсиз ишлаш қоидаларига риоя қилмасликдан содир бўлади. Фойдали қазилмаларни очиқ усулда қазиб олишдаги Ягона хавфсизлик қоидаларига мувофиқ карьер маъмурияти касбларга кўра меҳнат муҳофазаси бўйича тилхат асосида йўриқномалар беради. Корхонага кираётган ишчилар Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш Вазирлиги кўрсатмасига кўра тиббий кўрикдан ва ишлаб чиқаришдан ажралган ҳолда уч кун мобайнида хавфсизлик техникаси бўйича дастлабки ўқувдан ўтишлари зарур. Карьернинг барча ишчилари йилига камида икки марта хавфсизлик техникаси, саноат санитарияси, чангга қарши кураш бўйича инструктаждан ўтишга мажбур. Корхона маъмурияти ишчиларга меъёрда белгиланган махсус кийим, махсус пойафзал ва шахсий ҳимоя воситалари беради. Иш бошланишидан олдин ишчилар ўзларининг иш асбоблари ва мосламаларини ифлосликдан, мойдан тозалашга мажбурдирлар. Болғалар, босқонлар (катта болға, кувалдалар), зубилалар, металл бўлакларининг отилиб кетишидан яраланишнинг олдини олиш учун, ёриқлар ва поналарга эга бўлмасликлари керак. Болтлар ва гайкаларни ўлчами улар оғзига мос келмайдиган ключлар билан бураш, стандарт ключ елкасини труба кесиклари ва бошқа кийдирмалар билан узайтириш мумкин эмас. Юк кўтариш воситаларидан фойдаланганда кишиларнинг юк остида, юклар ва металл тузилмалар орасида туриши; беқарор мувозанатда турган юкни кўтариш; юкни илгак билан тортиш тақиқланади. Поғоналарни таъмирлаш ва хизмат кўрсатиш бўйича ишларни бошлашдан олдин смена бошлиғининг мажбуриятлари: 1. Иш бошланишини ва тугаш вақтини эълон қилиш, шунингдек, ишнинг хавфсиз усуллари ҳақида кўрсатма бериш; 2. Кишиларни тартибли жойлаштиришни таъминлаш ва топшириқни тушунтириш; 3. Биринчи навбатда шикастланган панжаралар (суянчиқлар), зиналар, майдонча тўсиқларини тиклаш ҳақида буйруқ бериш; 4. Ноқулай об-ҳаво шароитларида чоралар қабул қилиш (муз, қордан тозалаш, қўшимча ёритиш). Ишни бошлашдан олдин биринчи навбатда механизмлар тормози ва майдонлар текширилади. Металл тузилмалардаги кишилар устига тушиб кетиш эҳтимоли мавжуд нарсалар ва материаллар олиб ташланади. Баландликда иш бажарганда сақловчи камарлардан фойдаланиш мажбурий. Иш учун хавфли бўлган жойларни тўсиб қўйиш ва у ерга плакат ва ёзув тахтачалари илиб қўйиш. Улар устида иш бажаришни бевосита машиналарда (кабиналарда, стрелаларда, ромларда) амалга оширишга рухсат берилади. Хавфсизлик қоидаларини бузишда айбдорлар интизомий, маъмурий ёки жиноий жавобгарликка тортиладилар. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш «Зармитан» кон қазиш корхонаси фаолияти натижасида атроф муҳитнинг ифлосланишига карьер кон ишларини бажаришда юзага келган заҳарли газлар ва минерал чанглар сабаб бўлади. Ер (грунт) сувлари ифлослантирувчи саналмайди ва қисман чангни бостириш учун ишлатилади. Карьерда шарошкали бурғилаш, портлатилган кон массасини экскаваторда чиқариш, минали портлатиш, ҳаракатланаётган автотранспорт, бўш жинслар ағдармалари юзаси, рудаларни тахлаш ва уларни автотранспортдан тушириш жойлари асосий чанг чиқарувчи манбалар ҳисобланади. Юқорида саналган ифлослантиришлардан атроф - муҳитни муҳофаза қилиш учун карьерда қатор тадбирлар кўзда тутилган. Атроф-муҳит ифлосланиш даражасини назорат қилиш карьернинг чанг-шамоллатиш хизматига (ЧГБ (ПГП) – чанг газ бостириш участкасига) юклатилган. Чангни бостириш қуйидагича амалга оширилади: Экскаватор ишларида – қазиш жойларини сув билан суғориш. Бурғилаш ишларида – сувдан фойдаланиб чангни бостириш. Кон -транспортда – қазиш жойларига сув сепиш ва автойўлларга лингосульфонатлар (ЛСТ) сепиш. Уйилмалар ва чанг газ бостириш участкаларида – сув билан суғориш – уйилмалар ишчи майдонларига сув сепиш – автойўлларга ва уйилмалар ишчи майдонларига ЛСТ сепиш. Download 0.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling