Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 19-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublishing.
org
172 
Shunday qilib, bilish jarayonida deduktiv va induktiv mulo- hazalar o‗zaro bog'langan 
bo'lib chiqadi. 
Induktiv mulohazalar har doim to‗g‗ri xulosalarga olib kelavermaydi ham, lekin 
matematika va boshqa fanlarni o‗rganishda ularning roli juda katta. Induktiv mulohazalar 
yuritish davomida xususiy hollarda umumiylikni ko‗ra bilish, o‗z taxminlarini ayta olish 
malakalari shakllanadi. 
Pedagogika kollejlarida toiiqsiz induktiv xulosa tez-tez qoi- laniladi. Odatda, barcha 
umumiy qonuniyatlar bu yerda induktiv yo‗1 bilan keltirilib chiqariladi. Qo‗shish va 
ko‗paytirishning o‗rin almashtirish qonuni 0 + a = a, l - a = a, a: 1 = a, 0 • a = 0 tengliklar va 
boshqa qonuniyatlar shunday asoslanadi. 
Pedagogika kollejlarida toiiqsiz induktiv xulosadan tashqari analogiya bo‗yicha 
(taqqoslab) xulosa chiqarishdan keng foydalaniladi, bunda bilimlarni o‗rganilgan 
obyektlarga ko‗- chirish amalga oshiriladi. Ko‗chirish uchun bu obyektlaming o‗xshashlik 
va farq qilishi alomatlari (belgilari) haqidagi bilimlar asos bo‗lib xizmat qiladi. Analogiya 
matematik induksiyani rivojlantirish imkonini beradi, u fanni chuqur o‗zlashtirishga imkon 
bemvchi muhim manba bo‗ladi.
Biroq shuni unutmaslik kerakki, analogiya bo‗yicha hosil qilingan xulosalar rost 
bo'lishi ham, yolg'on bo‗lishi ham mumkin. Analogiya bo‗yicha hosil qilingan xulosalar 
deduktiv metod bilan isbot qilinishi kerak. 
Algoritm — bajariladigan ishning tartibini belgilash. 
Algoritm tushunchasi matematik tushunchalardan bo‗lib, matematikaning 
«Algoritmlar nazariyasi» deb ataluvchi maxsus bo‗limining tadqiqot obyekti hisoblanadi. 
Algoritm biror jarayonni aniq tasvirlash va uni bajarish uchun ko'rsatmadir. 
«Algoritm» so'zi IX asrda yashagan 0‗rta osiyolik matematik al-Xorazmiyning ismini 
Yevropa tillariga tarjima qilish natijasida kelib chiqqan. Al-Xorazmiy arifmetik amallarni 
bajarish qoidasi (algoritm)ni ko'rsatib bergan. 
Algoritmlashtirishning vazifasi algoritmlarni tuzish (yozish)ga o'rgatishdan iborat 
bo‗lib, bajaruvchi (odam, robot, EHM) algoritmlarni bajarish qoidasiga rioya qilgan holda 
yagona natijaga erishmog‗i lozim. Bu esa algoritmlarni yozish qoidasiga ba‘zi talablar 
qo‗yadi. Bular quyidagi xossalar ko‗rinishida ifodalanadi: 
Aniqlik xossasi. Algoritm ko‗rsatmalari bir ma'noli boiishi zarur. Algoritm 
bajariladigan amallarning zarur ketma-ketligini aniq belgilab beradi. Algoritmning amalga 
oshish jarayoni konkret hisobchiga bogiiq boimaydi. 
Ommaviylik xossasi. Algoritmning boshlangich maiumot- laming mxsat etilgan 
ixtiyoriy qiymatlarida yaroqli boiishi zarur. 
Natijaviylik xossasi. Izlanayotgan natijani boshlang'ich maiumotlarning ruxsat etilgan 
qiymatlari uchun chekli sondagi yetarlicha raqamlardan so'ng olishi mumkin boiishi kerak.