Konstruksiyalar materiallarining (beton,armatura) mustahkamlik va deformatsiyasiga oid tafsiflarni aniqlash

Tashqi yuk ta’sirida betonning deformatsiyasi ikki qismdan: elastik εel (qaytuvchi) va plastik εpl (qaytmas) deformatsiyalardan iborat degani. Kuchlanish miqdori ortishi bilan εpl ning ulushi ortib boradi, shuning uchun siqilish va cho‘zilish diagrammalari egri chiziqlidir (. Bu yerdan ma’lum bo‘ldiki, betonning elastiklik moduli diagrammadagi boshlang‘ich uchastkaga tegishli, unda deformatsiyalarni elastik deb hisoblash mumkin, shuning uchun uni boshlang‘ich deformatsiya moduli deyiladi: Eb = σb/εel =tgαo. Betonning deformatsiyalanuvchanligi uning yuklanish tezligi v ga ham bog‘liq: lahzada yuk hosil qilinsa (masalan, zarbaviy yuk) plastik deformatsiyalar kam, qisqa muddatli yuklarda sezilarli, uzoq muddatli yuklarda esa juda katta (elastik deformatsiyadan bir necha barobar katta . Uzoq muddatli yuklarda mustahkamlik kamayadi (3-rasm), hisoblashlarda bu holni ish sharoiti koeffitsienti bilan hisobga olinadi. Betonning plastik xossalari tobtashlash deformatsiyasiga o‘xshash manzara hosil qiladi: doimiy kuchlanishda (σb) deformatsiya εp ortib boradi . Betonning kirishishi (усадка) deganda uning qotishi va havo muhitida mustahkamlik olayotganda hajmiy kichrayishidir. Kirishishga betonning barcha qismi emas faqat sement-tosh uchraydi. Hajmiy kichrayish jarayonida u uchragan to‘siqlarni siqadi (yirik to‘ldiruvchi, armatura), o‘z navbatida ulardan qarshi harakatni qabul qiladi. Natijada sement-tosh uchragan to‘siqlarda siquvchi kuchlanish, sement-toshning o‘zida cho‘zuvchi kuchlanish hosil bo‘ladi. Ushbu jarayon darzlar hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Beton himoya qatlamining miqdori qanchalik kichik, armaturaning diametri qancha katta bo‘lsa, betonning sirtida darz hosil bo‘lish ehtimoli yuqori bo‘ladi (betonning himoya qatlami armatura diametriga bog‘liqligi shu tufaylidir). Agar oddiy armatura bo‘lganda kirishish siquvchi kuchlanish hosil qilsa, oldindan zo‘riqtirilgan armaturada cho‘zuvchi kuchlanishlarning kamayishiga (yo‘qolishiga) olib keladi.

• Tashqi yuk ta’sirida betonning deformatsiyasi ikki qismdan: elastik εel (qaytuvchi) va plastik εpl (qaytmas) deformatsiyalardan iborat degani. Kuchlanish miqdori ortishi bilan εpl ning ulushi ortib boradi, shuning uchun siqilish va cho‘zilish diagrammalari egri chiziqlidir (. Bu yerdan ma’lum bo‘ldiki, betonning elastiklik moduli diagrammadagi boshlang‘ich uchastkaga tegishli, unda deformatsiyalarni elastik deb hisoblash mumkin, shuning uchun uni boshlang‘ich deformatsiya moduli deyiladi: Eb = σb/εel =tgαo. Betonning deformatsiyalanuvchanligi uning yuklanish tezligi v ga ham bog‘liq: lahzada yuk hosil qilinsa (masalan, zarbaviy yuk) plastik deformatsiyalar kam, qisqa muddatli yuklarda sezilarli, uzoq muddatli yuklarda esa juda katta (elastik deformatsiyadan bir necha barobar katta . Uzoq muddatli yuklarda mustahkamlik kamayadi (3-rasm), hisoblashlarda bu holni ish sharoiti koeffitsienti bilan hisobga olinadi. Betonning plastik xossalari tobtashlash deformatsiyasiga o‘xshash manzara hosil qiladi: doimiy kuchlanishda (σb) deformatsiya εp ortib boradi . Betonning kirishishi (усадка) deganda uning qotishi va havo muhitida mustahkamlik olayotganda hajmiy kichrayishidir. Kirishishga betonning barcha qismi emas faqat sement-tosh uchraydi. Hajmiy kichrayish jarayonida u uchragan to‘siqlarni siqadi (yirik to‘ldiruvchi, armatura), o‘z navbatida ulardan qarshi harakatni qabul qiladi. Natijada sement-tosh uchragan to‘siqlarda siquvchi kuchlanish, sement-toshning o‘zida cho‘zuvchi kuchlanish hosil bo‘ladi. Ushbu jarayon darzlar hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Beton himoya qatlamining miqdori qanchalik kichik, armaturaning diametri qancha katta bo‘lsa, betonning sirtida darz hosil bo‘lish ehtimoli yuqori bo‘ladi (betonning himoya qatlami armatura diametriga bog‘liqligi shu tufaylidir). Agar oddiy armatura bo‘lganda kirishish siquvchi kuchlanish hosil qilsa, oldindan zo‘riqtirilgan armaturada cho‘zuvchi kuchlanishlarning kamayishiga (yo‘qolishiga) olib keladi.