Korreksion pedagogika fan sifatida

surdopedagogika (lotincha surdus — kar, gung so‘zidan olingan) — eshitishida nuqsoni bo‘lgan bolalarning ta’lim tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fan; tiflopedagogika (yunoncha tiflos — ko‘r, so‘qir so‘zidan olingan) —ko‘zi ojiz bolalarning ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fan; oligofrenopedagogika (yunoncha oligos — kam, fren — aql), so‘zlaridan olingan, — aqliy tomondan zaif bolalarning ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fan; logopediya (yunoncha logos — so‘z, padeo — tarbiya so‘zlaridan olingan) — og‘ir nutq nuqsonlarini o‘rganish, oldini olish, bartaraf etish yo‘llari, usullarini urganadigan fan.
«Uchinchi ming yillikning bolasi» kitobidagi tayanch dasturida «Maktabgacha yoshdagi bolalar talim-tarbiyasiga koyiladigan davlat talablari» asosida maktabgacha tarbiya muassasalaridagi ishlarning vazifasi, mazmuni yoritilgan. Dasturning VI bolimi Maktabga tayyorlov davrideb nomlangan. Ushbu bolimda 6-7 yoshli bolalarni jismonan rivojlantirish, nutqi va tafakkurini rivojlantirish va ularni manan rivojlantirish boyicha olib boriladigan ishlarning mazmuniga qoyilgan talablar yoritilgan.
Dasturning «Bolalarni manan rivojlantirish» qismida:
-savollarga javob berish, turli mavzularda fikr bayon qilish xamda atrofdagi odamlarning sher, ertak va xikoyalarida bayon etilgan, rasm, multfilm, kinofilmlarda ifodalangan fikrni anglash, ularning mazmunini qayta sozlab bera olish ;
-nutq tovushlarini togri talaffuz qilish. Fikrni grammatik jixatdan aniq bayon qila olish;
-sozda tovushlarning ketma-ketligini farqlash, bogin va sozlarni togri tuzish, eshitgan nutq tovushlarini farqlay olish;
-bosma harflarni ozaro farqlay olish, nutq tovushi bilan harfni bir biridan farqlay olish;
-ertak, xikoya, maqol va topishmoqlar obrazliligini xis eta olish;
-ifodali tarzda sher ayta olish va boshqa talablar qoyilgan.
Bolaning maktabga tayyorlash guruxiga otishi uni alohida mavqega qoyadi : u ozini yangi hayot maktab xayoti bosagasida turganligini anglaydi; u endi tarbiyachisini oqituvchi deb biladi. Bolaning mashgulotlardan tashqari vaqtdagi jamoa faoliyatlarida ozini-ozi tashkil etish va bir-birini nazorat qilish kuchayib boradi. Bolalarning jamoa fikrlari va umumiy oddiy talablari paydo boladi. Bu yoshdagi bolalar ortasida mashgulotlar, shuningdek, didaktik oyinlar ,qoidali oyinlar va harakatli oyin- musobaqalar tobora koproq axamiyat qozonadi. Bola oyin bilan jiddiy ish ortasidagi farqni tushunib oladi, qachon va qayerda oynash, jiddiy ish bilan shugullanish kerakligini bilib olgan boladi. U oilasida va bolalar bogchasida oziga topshirilgan muayyan vazifalarni bajaradi. Bunda katta yoshdagi kishilarning bolalar mexnati natijalariga, bu mexnatning tevarak-atrofdagi kishilar uchun bolgan axamiyatiga tegishli baxo berishlari, bolaning oz tashabbusi bilan biron ishni boshlab yuborish istagini maqullashlari muximdir.
Bolaning bilish faoliyati murakkabroq tus ola boshlaydi, idrok qilishi muayan maqsadga yonala boshlaydi. Turli narsalar yoki ularning tasvirlari bilan muntazam ravishda tanishib borish natijasida bolaning muayyan vazifaga boysundirilgan kuzatuvchangligi oshib boradi. Idrokning osishiga raxbarlik qilinsa, maktabgacha tarbiya yoshi oxirida bolada muxim sensor qobiliyatlar: koz bilan aniq chamalab bilish, proporsiyalarga korib turib baxo berish, fonematik uquvlari va musiqa tovushlarini togri idrok etish va ayta bilish qobiliyatlari paydo bolib boradi. Bola kuyning harakatini, tovushlarning pasayishi va yuqorilanishini, balandligi va uzunligi har xil bolgan tovushlarni, ashula aytish va sher oqish tempining ozgarib turishini farq qilish va buni ozi amalda ifodalab berishi mumkin.
Muayyan maqsadga qaratilgan talim natijasida bolaning ixtiyoriy ravishda esda saqlab qolish va ifodalab berish qobiliyati osadi. Bola esda saqlab qolishning har xil usullarini qollay boshlaydi: materialni manosiga qarab guruxlarga boladi, esda saqlab qolmoqchi bolgan narsasini kop martda takrorlaydi va x.k. Bolalar eng oddiy mantiqiy fikrlashni organa boshlaydilar. Ular nutqning tovush tuzilishini taxlil qila oladigan bolib qoladilar: bola sozdagi tovushlarni aloxida ozini talaffuz qilishi, soz qaysi tovushlardan tuzilganligini aytib bershi mumkin. Uning muayyan voqealarni tegishlicha izchillikda ravon va batavsil xikoya qilib berish konikmasi oshib boradi.
Tayanch dasturida bolalr nutqi va tafakkurini rivojlantirish ishlariga katta etibor berilgan bolib, ularni didaktik oyinlar orqali amalga oshirish talab etilgan.
Shunday qilib, tayyorlov guruxi tarbiyalanuvchilari oquv yilining oxirida murakkab va katta xajmdagi bilim, konikma va malakalarni egallab olishlari lozim. Biroq barcha bolalar barovariga dastur talab etgan bilimlarni ozlashtira olmaydilar.
Xar qanday jamiyat uz farzandlarini har tomonlama yetuk , komil inson bolib voyaga yetishni, munosib fokarolar bolib, davlat tarraqiyotiga, gullab yashnashiga oz ulushlarini qoshishlariga harakat qiladi umid boglaydilar.
Afsuski, dunyoning kopgina mamlakatlarida bolalar hali ham huquqlaridan mahrum etilganlar, yani ularning sog-salomat hamma qatori tolaqonli rivojlanishlari va jamiyat hayotida faol ishtirok etishlari uchun kerakli imkoniyatlar yaratilmagan..
Maktabga qabul qilingan ayrim bolalar uni toliq bitira olmayaptilar, jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar uyda otiribdi talim olishdan mahrum, ayrimlarining talim olishi chegaralangan.
Kasallikni oldini olish mumkin bolgan joylarda hali ham juda kop bolalar xastaliklardan nobud bolmoqdalar, toyib ovqat yeyish, toza ichimlik suvidan bahramand bolish kop mamlakatlarda hali ham toliq tashkil etilmagan.
Bundan tashqari, jahonning bazi bir qitalarida maktab yoshidagi bolalar ham qurolli kuchlar safiga chaqirilmoqda, ular zoravonliklarga, qiynoqlarga duchor bolmoqdalar, jismoniy jazolanmoqda, kerak bolsa, ozodlikdan, kafolatlangan huquqlaridan mahrum qilinmoqdalar.
Asosiy ehtiyojlari va huquqlari qopol buzilgan bolar hech qachon boshqalarning huquqlarini hurmat qila olmaydilar hamda odil va gamhor bola omaydilar. ¥uquqning buzilishi faqat shaxsning azob-uqubatlanishini yuzaga keltirishiga sabab bolibgina qolmay, balki ularning ongida siyosiy barqarorlik uruglarini ekilishiga va qurolli nizolarga sabab bolmoqda. ¥uquq muammolari har bir insonga togridan togri yoki bevosita tegishlidir.
1 dekabr 1993 yilda 153 mamlakat bola huquqlari haqidagi konvensiyani ratifikatsiya qilish yoli bilan, ozlarining bolalar kelajagini muxofaza qilishga tayyor ekanligini namoish etdilar. Bola huquqlari haqidagi Konvensiya bu butun jahon bolalariga xos bolgan bolar huquqlari haqidagi Birlashgan Millatlar Tashkilotining shartnomasidir. Konvensiya - bola huquqlari haqidagi universal rasmiy Kodeksdir. Konvensiyada bolalar huquqlari tort toifaga ajratib berilgan bolib, ular 54 moddani oz ichiga qamrab olgan.
yashay olish huquqi: bola talablarini qondirish va hayotiy huqularni ozida mujassam etish kabi asosiy shartlarni hamda tibbiy hizmatdan foydalana olish, ovqatlanish, boshpanaga ega bolish kabi adolatli, hayotiy meyorlarni oz ichiga oladi.
rivojlana olish huquqi: bolarning oz qobiliyatlarini kengnroq rivojlantirishga erishishlari uchun zarurdir. Bunga misol qilib, bilim olish, oyin, xordiq chiqarish, madaniy faoliyatlar, axborot olish va vijdoniy poklik kabi huquqlarini olish mumkin .
bolalar zoravonlik va ekspulatatsiya qilinishdan ximoyalangan bolishlari shart. Bu borada quyidagi muammolarga yani: qochoq bolalar muammosi, adliya tizimidagi zoravonliklar, bolalarni qurolli nizolarga jalb etish muammolariga, bolalalar mehnatiga; balogat yoshiga yetmaganlarni seksual ekspluatatsiya qilish va osmirlarning giyohvand moddalarni istemol qilish muammolariga alohida etibor bolishi kerak.
Ishtirok etish huquqi: bolani jamiyat va mamlakat hayotida faol ishtirok etishga chorlaydi. Bu toifa bolalarning hayotiga taalluqli bolgan muammolar boyicha jahonshimul yigilish va tadbirlarda ishtirok etish huquqini va oz fikr-mulohazalarini aytishda erkin bolish kabi huquqlarni belgilaydi. Bolalar ulgayib borishlari davomida jamiyat hayotida faol ishtirok etishlari uchun barcha paydo boluvchi imkoniyatlarning xammasiga ega bolib borishlari , hamda hayotity muhim yechimlarning masuliyatini his qilgan holda ularni oz zimmalariga olishga tayyor bolishlari kerak.