Korxonaning mehnat resurslari

Nominal ish xaqi - xodimning ma’lum bir vaqt mobaynida bajargan mehnati uchun xisoblangan va to‘langan ish xaqidir.
Real ish xaqi - nominal ish xaqiga sotib olish mumkin bo‘lgan tovar va xizmatlar miqdori: real ish xaqi - nominal ish xaqining "iste’mol qobiliyati"dir.
Korxonalarda ish xaqi soxasidagi siyosatni ishlab chiqish va uni tashkil etishda quyidagi tamoyillarni inobatga olish zarur:

• 
  adolatlilik, ya’ni bir xil mehnat uchun bir xil xaq to‘lash;
  
• 
  bajarilayotgan ishning murakkabligi va mehnat malakasi darajasini xisobga olish;
  
• 
  mehnatning zararli sharoitlari va og‘ir jismoniy mehnatni xisobga olish;
  
• 
  sifatli, sidqidildan mehnat qilishni rag‘batlantirish, yo‘l ko‘yilgan yo‘qotishlar yoki o‘z majburiyatlariga mas’uliyatsiz yondashishni moddiy jazolash;
  
• 
  mehnat unumdorligi sur’atini o‘rtacha ish xaqining o‘sish sur’atlariga nisbatan tezrok o‘stirish;
  
• 
  ish xaqi miqdorini inflyasiya sur’atlariga mos ravishda muvofiklashtirish;
  
• 
  mehnatga xaq to‘lashning korxona extiyojlariga to‘liq javob beruvchi ilg‘or shakl va tizimlarini qo‘llash.
  

Mehnatga xaq to‘lashning usullari

• 
  Mehnatga ishbay - mukofotli xaq to‘lashda ishchi bajargan ishiga xaq olishdan tashkari, mukofotga ham ega bo‘ladi. Mukofot asosan ma’lum bir ko‘rsatkichlarga erishish - maxsulot ishlab chiqarish rejasini bajarish, maxsulot sifatini oshirish, xomashyo va materiallarni tejash va shu kabilar uchun beriladi.
  

• 
  Mehnatga vaqtbay xaq to‘lash tarif tizimida ko‘zda tutiluvchi ishlab berilgan vaqt - kalendar vaqt emas, balki me’yoriy vaqt uchun to‘lanadigan xaqni anglatadi. Vaqtbay - mukofotli xaq to‘lashda ishchi ishlab bergan vaqtiga xaq olishdan tashkari, ushbu ish xaqiga ma’lum bir foiz xisobida mukofot xam oladi.
  

5. Ishlab chiqarish resurslarining o‘zaro ta’sir mexanizmi