Korxonaning moliyaviy kapitalini oshirish mexanizmlari

Kapital bozori, fond bozori — boʻsh turgan pul mablagʻlarini toʻplash, ularni ssuda kapitaliga aylantirish, soʻngra uni i.ch. jarayonlari ishtirokchilari (banklar, korxonalar, firmalar, shuningdek, mamlakat aholisi) oʻrtasida taqsimlash munosabatlari; qimmatli qogʻozlar, korxonalarning aksiyalari hamda davlat obligatsiyalari bilan oldisotdi operatsiyalari olib boriladi. Pul kapitalining qayta taqsimlanishida ishtirok etadigan banklar, fond birjalari va b. moliya-kredit muassasalari majmuini oʻz ichiga oladi. Kapital bozori pul bozori bilan birga iqtisodiyotning tarmoqlari va hukumat uchun tashqi kapital manbai hisoblanadi, ssuda kapitaliga talab va taklifni shakllantiradi.
Kapital bozori. kompaniyalar va davlatning qisqa muddatli qimmatli qogʻozlari bilan ham shugʻullanadi. Kapital bozori qimmatli qogʻozlarni sotuvchilar va sotib oluvchilar, ixtisoslashgan fond brokerlari, savdo va tijorat banklari, markaziy bank, pensiya fondi, sugʻurta kompaniyalari, investitsiya kompaniyalari, sanoat korxonalari, xorijiy investorlar, korxonalar, tashkilotlar ishtirok etadilar. Manbalar va kiritilgan sohalariga qarab xalqaro va milliy kapital bozorlari bor (yana q. Valyuta bozori, Birja). Kapital bozori ikki asosiy vazifani bajaradi: a) birlamchi bozor yoki yangi emissiya bozori. Bunda investitsiya va bozor maqsadlar uchun zarur boʻladigan kapital yangi aksiya, obligatsiya va b. qimmatli qogʻozlarni chiqarish hisobiga shakllantiriladi; b) ikkilamchi bozor. Bunda mavjud qimmatli qogʻozlar bilan operatsiyalar olib boriladi. Ikkilamchi bozor qimmatli qogʻozlarni sotuvchilardan haridorlar qoʻliga oʻtishni yengillashtiradi. Kapital bozori mamlakat moliya tizimida muhim oʻrin egallab, aholining jamgʻarilgan mablagʻlarini investitsiyalarga va investitsiyalarni qimmatli qogʻozlar portfeliga aylantirish mexanizmi boʻlib xizmat qiladi. Oʻzbekistonda 200 dan ortiq brokerlik idoralariga ega boʻlgan "Toshkent" fond birjasi 1994-yildan qimmatli qogʻozlar savdosi bilan shugʻullanadi.
Kapital turli xil gradatsiya va talqinga ega bo'lib, u tovarlarni ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etadigan ma'lum fondlarning bir turi sifatida tasniflashni o'z ichiga oladi. Avvalo, kapital doimiy yoki aylanma bo'lishi mumkin. Kapital qanday funktsiyalarni bajarishiga qarab quyidagilarga bo'linadi:

• 
  sanoat;
  
• 
  moliyaviy.
  

Agar kapitalni iqtisodiy resurs sifatida olsak, u real va moliyaviy bo'lishi mumkin. Ushbu tasniflarning barchasini tushunish uchun keling, ushbu atamani aniqlaymiz.
Kapital - tadbirkor mahsulot sotish va foyda olish uchun uni shakllantirishi kerak bo'lgan barcha mablag'larning yig'indisidir. Bu mablag'lar binolar va inshootlar, texnik qurilmalar, stanoklar, aqliy va jismoniy mehnat, pul va qimmatli qog'ozlar bo'lishi mumkin.
Haqiqiy kapital
Real kapital qo’yilmalarga tovar va xizmatlar yaratishda ishtirok etuvchi sanoat va tijorat kapitali kiradi. Bular moddiy resurslar va pul ifodasisiz aqliy mehnatdir. Haqiqiy kapital - bu ishlab chiqarishda qo'llaniladigan barcha binolar, mashinalar, uskunalar.
Real kapital asosiy va aylanma fondlardan iborat. Ular pul bo'lmagan shaklda ham ifodalanadi. Shu bilan birga, asosiy vositalar - bu kompaniyaning tovarlar yoki xizmatlarni yaratish zanjirida kamida bir yildan ortiq ishtirok etadigan moddiy boyliklari.
Masalan, mahsulot ishlab chiqarish amalga oshiriladigan sex asosiy fond hisoblanadi. Shuningdek, mashinalar, jihozlar, ofis binolari, almashtirish uylari, oshxona - ishlab chiqarish jarayonini ta'minlaydigan va uzoq vaqt xizmat qiladigan barcha narsalar.
Boshqa tomondan, real kapitallashuv aylanma mablag'lardan iborat. Ular mahsulotni yaratishning ma'lum bir zanjirida qo'llaniladi, shundan so'ng ular charchagan hisoblanadi. Bularga quyidagilar kiradi: materiallar, butlovchi qismlar, xom ashyo.
Misol uchun, kompaniya mebel yaratish uchun foydalanadigan taxtalar aylanma mablag'lar bo'ladi. Ular tovar birligi uchun ishlatilgan, shundan so'ng ular tugagan deb hisoblanadi. Yangi lotni yaratish uchun siz yangi sarf materiallariga buyurtma berishingiz kerak.
Buxgalteriya hisobida kompaniyaning barcha aktivlarini kapital sifatida ko'rib chiqish odatiy holdir. Naqd pul turli darajadagi likvidlilikka ega bo'lgan shartsiz aktivdir. Likvidlik mavjud mablag'larni sotish tezligini anglatadi.
Moliyaviy kapitalga quyidagilar kiradi:

1. 
   Ta'sischilar tomonidan shakllantirilgan ustav kapitali.
   
2. 
   Sarmoyadorlardan to'lovlar shaklida jalb qilingan kapital.
   
3. 
   Ochiq yoki yopiq muomalaga chiqarilgan aksiyalar.
   
4. 
   Obligatsiyalar va boshqa qimmatli qog'ozlar.
   

Moliyaviy kapital pul mablag'larini bank depozitlariga joylashtirishda, shuningdek qimmatli qog'ozlar qiymatining oshishi bilan foizlar ko'rinishida foyda keltirishi mumkin. Moliyaviy kapital real kapitalni shakllantirishda ishtirok etmaydi, aks holda u pul kapitali deyiladi.
Kapitallashtirishning maqsadi foyda olishdir. Foyda - bu kompaniyaning daromadlari va xarajatlari o'rtasidagi farq. Shunday qilib, kompaniya kapitaliga pul kiritish faqat ko'proq pul olish uchun amalga oshiriladi.
Agar biz qimmatli qog'ozlar yoki boshqa bozorlarda spekulyativ operatsiyalar haqida gapirmasak, u holda foyda keltirishi mumkin bo'lgan haqiqiy kapitaldir. Kapitalist pul kapitalini asosiy va aylanma mablag'larga kiritadi, yollanma ishchilarni jalb qiladi, yakuniy mahsulotni yaratadi, uning narxiga kiritilgan mablag'larning narxi va sotish foizi kiradi.