Космик нурлар физикаси


II. Galaktik kosmik nurlarning energetik spektri


Download 1.03 Mb.
Pdf ko'rish
bet30/62
Sana09.01.2022
Hajmi1.03 Mb.
#260712
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   62
Bog'liq
quyosh fizikasi

II. Galaktik kosmik nurlarning energetik spektri. 

 

Kosmik  nurlar  tarkibida  energiyasi  10



-3

  dan  10

11

  GeV  energiya  intervalida 



yotgan  zarrachalar  qayd  qilingan.  To’la  energiya  intervalida  yotgan  zarralarni 

birdaniga qayd qilishi mumkin bo’lgan qurilma hali mavjud emas. Mavjud bo’lgan 

qurilmalar turli energetik intervaldagi zarralarni qayd qila oladi. Birinchi marotiba 

kosmik  zarralarni  energetik  spektrini  o’lchashga  asoslangan  qurilma,  kosmik 

nurlarni  geomagnit  effektini  o’rganishga  asoslangan,  bu  metod  yordamida 

energiyasi o’nlab GeV-ga teng bo’lgan zarralar qayd qilingan. 

 

Energiyasi  10  dan  10



6

  GeV-gacha  bo’lgan  zarralarni  energetik  spektri 

Yerning  sun’iy  yo’ldoshlarida  o’rnatilgan  ionizasion  kalorimetrlar  yordamida 

o’lchangandir. 

 

Energiyasi  10



6

  GeV  dan  katta  bo’lgan  zarralarni  intensivligi  juda  pastligi 

sababli  bunday  zarralarni  qayd  qilishga  mo’ljallangan  qurilmalar  katta  texnik 

qiyinchiliklarga uchraydi. Shunday bo’lishiga qaramasdan, bunday zarralarni qayd 




 

32 


qilishda  ham  kalorimetrik  metodga  yaqin  bo’lgan  metodlardan  foydalanish 

mumkindir.Gap shundaki, kosmik zarralarning yadroviy ta’siri chopish masofasi 

 

va  radiasion  uzunlik  t  quyidagicha  bog’langan:  t=



/2,  shuning  uchun  keng 

atmosfera  yog’dulari  kaskad  chiziqlarining  qo’shilishida  hosil  bo’lgan  va 

atmosferaning  biror  sathida  o’lchangan  zarralar  soni  birlamchi  zarraning 

energiyasiga  proporsional  bo’ladi.  Isbotlanishicha,  keng  atmosfera  yog’dusining 

Cherenkov  nurlanishini  to’la  oqimi  birlamchi  zarra  energiyasi  bilan  bir  qiymatli 

bog’liqdir.  Atmosferaning  berilgan  sathida  Cherenkov  nurlanishini  to’la  oqimini 

o’lchab, energiyani katta aniqlik bilan topish mumkindir. 

 

Kosmik nurlarning energetik spektrini turli metodlar bilan o’lchanishi ularni 



turli  xususiyatlarini  aniqlab  berdi.  Kosmik  nurlar  energetik  spektrini  xususiyati 

energiya oshishi bilan zarralar intensivligini keskin kamayib borishidir. 

 

10 dan 10



6

 GeV energiya intervalida integral intensivlik (energiyasi berilgan 

energiyadan katta bo’lgan zarralar soni) qariyb 50 marotiba kam bo’ladi. Bunday 

natijani analitik ravishda quyidagi darajali funksiya bilan ifodalash mumkin. 

                           

o

o

o

o

dE

AE

dE

E

I



)

(



              (2.4) 

 

Keng  energiya  intervalida  (10



GeV-gacha),  funksiya  ko’rsatgichi 

75

,

2



 



ga tengdir. Yerning “Proton” sun’iy yo’ldoshida o’rnatilgan ionizasion kalorimetr 

yordamida muhim natija olingan ko’rsatilishicha: 

       

3

2



03

,

0



75

,

2



)

(

)



2

,

0



0

,

2



(

)

(









ГэВ



ср


Download 1.03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling