Космик нурлар физикаси
II. Galaktik kosmik nurlarning energetik spektri
Download 1.03 Mb. Pdf ko'rish
|
quyosh fizikasi
II. Galaktik kosmik nurlarning energetik spektri.
Kosmik nurlar tarkibida energiyasi 10 -3 dan 10 11 GeV energiya intervalida yotgan zarrachalar qayd qilingan. To’la energiya intervalida yotgan zarralarni birdaniga qayd qilishi mumkin bo’lgan qurilma hali mavjud emas. Mavjud bo’lgan qurilmalar turli energetik intervaldagi zarralarni qayd qila oladi. Birinchi marotiba kosmik zarralarni energetik spektrini o’lchashga asoslangan qurilma, kosmik nurlarni geomagnit effektini o’rganishga asoslangan, bu metod yordamida energiyasi o’nlab GeV-ga teng bo’lgan zarralar qayd qilingan.
Energiyasi 10 dan 10 6 GeV-gacha bo’lgan zarralarni energetik spektri Yerning sun’iy yo’ldoshlarida o’rnatilgan ionizasion kalorimetrlar yordamida o’lchangandir.
Energiyasi 10 6 GeV dan katta bo’lgan zarralarni intensivligi juda pastligi sababli bunday zarralarni qayd qilishga mo’ljallangan qurilmalar katta texnik qiyinchiliklarga uchraydi. Shunday bo’lishiga qaramasdan, bunday zarralarni qayd 32
qilishda ham kalorimetrik metodga yaqin bo’lgan metodlardan foydalanish mumkindir.Gap shundaki, kosmik zarralarning yadroviy ta’siri chopish masofasi
/2, shuning uchun keng atmosfera yog’dulari kaskad chiziqlarining qo’shilishida hosil bo’lgan va atmosferaning biror sathida o’lchangan zarralar soni birlamchi zarraning energiyasiga proporsional bo’ladi. Isbotlanishicha, keng atmosfera yog’dusining Cherenkov nurlanishini to’la oqimi birlamchi zarra energiyasi bilan bir qiymatli bog’liqdir. Atmosferaning berilgan sathida Cherenkov nurlanishini to’la oqimini o’lchab, energiyani katta aniqlik bilan topish mumkindir.
Kosmik nurlarning energetik spektrini turli metodlar bilan o’lchanishi ularni turli xususiyatlarini aniqlab berdi. Kosmik nurlar energetik spektrini xususiyati energiya oshishi bilan zarralar intensivligini keskin kamayib borishidir.
10 dan 10 6 GeV energiya intervalida integral intensivlik (energiyasi berilgan energiyadan katta bo’lgan zarralar soni) qariyb 50 marotiba kam bo’ladi. Bunday natijani analitik ravishda quyidagi darajali funksiya bilan ifodalash mumkin.
) ( (2.4)
Keng energiya intervalida (10 6 GeV-gacha), funksiya ko’rsatgichi 75 ,
ga tengdir. Yerning “Proton” sun’iy yo’ldoshida o’rnatilgan ionizasion kalorimetr yordamida muhim natija olingan ko’rsatilishicha:
3 2 03 , 0 75 , 2 ) ( ) 2 , 0 0 , 2 ( ) (
ср Download 1.03 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling