Космик нурлар физикаси
Download 1.03 Mb. Pdf ko'rish
|
quyosh fizikasi
|
IV. Fotonlar.
Yuqorida biz kursatib utgan edikki, kosmik radioto’lqinlarni qayd etib, u yerdagi elektronlar dastasini aniqlash mumkindir. Xuddi shunday energiyasi 50- 10 3 MeV bo’lgan kosmik fotonlarni qayd qilinishi kosmik adronlarni konsentrasiyasini topish imkonini beradi. Chunki energiyasi bir necha o’n MeV bo’lgan fotonlar 0 mezonlarni bo’linishi natijasida paydo bo’ladi. 0 - mezonlar esa, protonlar va yadrolarning kosmik obyektlarning orasidagi muhit bilan ta’sirlashuvi natijasida hosil bo’ladi. Ma’lumki, adronlarning energiya taqsimotiga ko’ra,
0 -pezonlarlarning bo’linishi natijasida hosil bo’lgan fotonlarning energiyasi 2 / 2 c m E -ga muvofiq bo’ladi. Fotonlarning intensivligi muhit zichligi va adronlarning zichligiga quyidagicha bog’liqdir: 2 a a xJ J bunda,
muhit zichligi, a - 0 mezonlarning tug’ilish ehtimoliyati, x ta’sir
soxasi.
Adronli ta’sir xarakteristikalarini va muhit konsentrasiyasini (vodorodni) bilib, adronlar dastasini baholash mumkindir.
Fotonlar uchun fon nurlanishi, elektronlarni tormozli nurlanishi hisoblanadi. Tormozli nurlanish hissasini to’la nurlanish ichidan baholash mumkindir. Chunki radioto’lqinlarni qayd qilish bilan elektronlar dastasi aniqlanadi. Ko’rsatilishicha, galaktikaning qo’ltiqlari tomon yo’nalishda nurlanishlarning intensivligi oshadi. Gamma kvantlarni diffuz nurlanishidan tashqari, ularni diskret manbalari borligi ham aniqlangan. Masalan, oqqush x-3 va boshqalar, o’ta yangi yulduzlar, portlashining qoldiqlari.
pulsarning aylanishiga bog’liqdir. Pulsarlar o’ta yangi yulduz markazida joylashgan. Hozirgi paytda shunday diskret manbalar topilganki, ular radionurlardan tortib nurlargacha nurlaydi. Energiyasi katta bo’lgan nurlarni nurlaydigan diskret manbalarni, ulardan hosil bo’lgan keng atmosfera yog’dularini qayd qilish yo’li bilan identifikasiyalash mumkindir. Keng atmosfera yog’dusi adronlardan emas balki u,
tarkibiga mezonlar juda kam bo’lishi kerak.
|
