Kreditga layoqatlik tahlilining mazmuni, maqsadi va vazifalari

Kreditga layoqatlikning tavsifi 

 

Xo‘jalik  yurituvchi  sub’ektlarini  rivojlanishida  kredit  munosabatlari  va 

to‘lov  qobiliyatini  o‘rganish  dolzarb  masala  hisoblanadi.  Banklar  xo‘jalik 

yurituvchi  sub’ektlarning  kreditga  layoqatliligini  baholash  orqali  risklarni 

kamaytirishga,  kredit  resurslarini  oqilona  joylashtirish  orqali  o‘z  daromadlarini 

oshirishga, moliyaviy barqarorligini mustaxkamlashga erishadilar. 

 

Kreditga layoqatlilik ko‘rsatkichlarini ikki tomonlama ko‘rib chiqish lozim: 

 

1.Qarz  oluvchi  nuqtai  nazaridan  kreditga  layoqatlilik  darajasi  -  kredit 

shartnomasini  tuzish  imkoniyati,  olingan  kreditlarni  o‘z  vaqtida  qaytara  olish 

qobiliyati bilan baholanadi. 

 

 

Bank nuqtai nazaridan, kreditga layoqatlilik darajasi korxonaga 

beriladigan kreditning hajmini to‘g‘ri aniqlay olish ma’suliyati inobatga olinadi34. 

 

Ma’lumki,  iqtisodiyotni  liberallashtirish  sharoitida  xo‘jalik  yurituvchi 

sub’ektlarining,  banklar  faoliyatining  tijoratlashuvi  yuzaga  keladi.  Bu  esa 

tamonlarning  qaysi  mulk  shakliga  asoslangan  bo‘lishiga  qaramasdan  iqtisodiy 

jihatdan  to‘liq  mustaqil  bo‘lib,  o‘z  xarajatlarini  daromadlari  bilan  qoplashnishini 

talab  etadi.  Faoliyatning  moliyaviy  mablag‘larga  tayanishi  oqibatida  korxonalar 

faoliyatini rivojlantirishning ichki imokniyatlari doimo ham etarli bo‘lmaydi. SHu 

sababli sub’ektlar ko‘pincha qo‘shimcha pul mablag‘lariga ehtiyoj sezadilar va bu 

ehtiyojlar  bank  kreditlari  hisobidan  qoplanishi  mumkin.  Bank  kreditlari  nafaqat 

korxona  va  tashkilotlarni  moliyaviy  taminlashi  manbasi  balki  ularni  maqsadli, 

muddatli,  taminlangan  holda  joylashtirish  orqali  o‘zining  faoliyat  davomiyligini 

ham taminlab berishning zaruriy sharti hisoblanadi. 

 

---

Tijorat  banklari  faoliyatida  qo‘ygan  maqsadga  erishish  va  bergan 

kreditlarining  samara  bilan  bankka  qaytib  kelishini  ta’minlashi  uchun  mijozning 

moliyaviy  holatini  uning  kreditni  o‘z  vaqtida  qaytara  olishi  imkoniyatlarini 

tekshirib ko‘rishi lozim. 

 

Kreditga  layoqatlikni  baholashda  banklar  nafaqat  mijozning  o‘tgan  davr 

ma’lumotlariga baho berishi, shu bilan birga uning kelajakdagi moliyaviy ahvolini 

ham  bashoratlashi  zarur.  Moliyaviy  barqarorlikni  va  kredit  operatsiyalaridagi  risk 

hisobini  ob’ektiv  baholash,  bankka kredit resurslarini  samarali  boshqarish hamda 

foyda olish imkonini beradi. 

 

 

 

34

Ш.З.Абдуллаева “Банк рисклари шароитида тижорат банкларининг кредит портфелини диверсификациялаш” 

Автореф. дисс. ... и.ф.д. – Тошкент. 2000. 239-240 б; 

 

257 

---

Iqtisodiyot  tarmoqlarini  liberallashtirish  muhim  vazifa  sifatida  qabul 

qilinishi  korxonalarning  to‘lov  qobiliyati  va  barqarorligini  aniqlashda  chet  el 

tajribasiga  asoslangan  buxgalteriya  hisobini  yuritish  zaruratini  tug‘dirmoqda. 

Bunda  buxgalteriya  balansining  yangi  tahlilini  yuritish  asosiy  o‘rinni  egallaydi. 

Balansdagi  aktiv  va  passivlarni  qabul  qilingan  moddalar  bo‘yicha 

guruhlashtirilishi,  to‘lov  qobiliyati  va  kreditga  layoqatlilikni  etarli  darajada 

chuqurroq tahlil qilish imkonini beradi.