Кредитнинг турлари ва асосий шакллари

Kreditning turlari va asosiy shakllari
Reja :


1.Kreditdan foydalanish. Kreditning turlari.
2.Kredit shakllari.


1.Kreditdan foydalanish. Kreditning turlari.
Kredit resurslaridan korxona kuyidagi xollarda foydalani­shi mumkin:
1.Korxona kreditni xarajatlarining biron turini amalga oshirish uchun, masalan, xom ashe materiallar sotib olish, tugal­lanmagan ishlab chikarish uchun yeki junatilgan tovarlar uchun olish mumkin;
2.Korxona aylanma fondlarning doiraviy aylanishishining barcha boskichlariga kreditni jalb kilishi mumkin. Masalan, ishlab chikarish zaxiralari sotib olishga, tugallanmagan ishlab chikarishga, tayer maxsulotga, junatilgan tovarlarga va boshka xarajatlar uchun.
3.Korxonani kompleks kreditlashtirish zarur bulganda amal­ga oshiriladi.
Yukoridagi xollardan kurinib turibdiki, xar bir korxona uz faoliyati davomida kredit resurslariga muxtoj bulishi mumkin. Kredit bulgan talab kaysi usulda va muddatda, kim tomonidan kondirilishiga va karz oluvchilarga taklif kilinishiga karab, kredit bir necha tur va shakllarga bulinadi.
1.1.Muddatiga kqra
Uzok davrlardan buen kreditning berilish muddatiga karab kuyidagi turlari kullanib kelinmokda.
1.Kiska muddatli kredit berish.
2.Urta muddatli kredit berish.
3.Uzok muddatli kredit berish.
Kiska muddatli kredit berishda kreditlar bir necha oydan bir yilgacha bulgan muddatda beriladi. Bu turdagi kreditlar ish­lab chikarish aylanma fondlari va muomala fondlarining doiraviy aylanishining uzliksizligini tahminlaydi. Bizga mahlumki aylanma fondlarning doiraviy aylanishi deyarli barcha ijtimoiy ishlab chika­rish soxalarida bir yil va undan kamrok vakt davom etadi. Bir yillik fondlar aylanishining tabiiy ulchovi sifatida xizmat kila­di. SHuning uchun xam bir yil kiska va uzok muddatli kredit be­rishning chegarasi bulib xizmat kiladi.


1.2.Kreditlash obhektlarining iktisodiy moxiyatiga karab:

• 
  Tovar moddiy boyliklari uchun beriladigan kreditlar;
  
• 
  Ishlab chikarish xarajatlari (maxsulotning yangi turini uz­lashtirish, mavsumiy xarajatlarni amalga oshirish bilan boglik xarajatlar) uchun beriladigan kreditlar;
  
• 
  Xisob kitoblarni amalga oshirish uchun beriladigan kredit­lar (akkreditiv ochilganda, tayer maxsulotni junatganda va boshka xollarda).
  

1.3.Tulash muddatiga karab:

• 
  muddatli - yahni tqlash muddati yetib kelmagan kreditlar;
  
• 
  muddati kechiktirilgan - tomonlarning qzaro kelishuviga muvofi= kreditning dastlabki muddati uzaytirilgan kreditlar;
  
• 
  muddati utib ketgan kreditlar - shartnomada kelishilgan muddat qtib ketsada, =aytarilmagan kreditlar.
  

1.4.Kreditni tulash manbalariga karab:

• 
  Karz oluvchining uz mablaglari xisobidan;
  
• 
  Garant mablaglar xisobidan;
  
• 
  Yangi kreditlar jalb kilish xisobidan.
  

1.5.Tahminlanganlik tamoyilining amal kilishga karab:

• 
  bevosita tugri tahminlangan kreditlar - garov shaklida;
  
• 
  bevosita (biror korxona va tashkilot vositasida) tah­minlangan kreditlar - bank yoki su\urta tashkilotining kafolati, uchinchi shaxsning kafilligi;
  
• 
  tahminlanmagan kreditlar - o’ech =anday tahminot bilan kafolatlanmagan yoki ishonchli (blankli) kreditlar.
  

1.6.Tulanadigan foiz darajasiga karab.

• 
  qrtacha (normal) foiz stavkali;
  
• 
  yukori foizli;
  
• 
  past foiz stavkali;
  
• 
  foizsiz kreditlarga bulinadi.
  

Uzok muddatli kreditlashda, kreditlar 3 - 5 yilda (1 yil­dan 3 - 5 yilgacha bulgan kreditlar urta muddatli kreditlar de­yiladi) muddatga beriladi. Uzok muddatli kreditlar asosan asosiy fondlarni takror ishlab chikarish va ular bilan boglik so­xalarni taminlashga ishlatiladi. Xozirgi davrda uzok muddatli kreditlar banklar tomonidan juda kam mikdorda berilsada, ular kapital kuyilmalarni, loyixalarni moliyalashtirishning asosiy manbai sifatida davlatimiz iktisodini rivojlantirishda katta axamiyat kasb etmokda. Uzok muddatli kreditlar xujalik tashki­lotlari tomonidan kuyidagi obhektlar uchun jalb kilinishi mum­kin.

- kayta tiklashga kapital xarajatlarni amalga oshirish uchun:
- o’arakatdagi asosiy fondlarni kengaytirish va takomillash­tirish bilan boglik xarajatlar uchun:
- yangi fan ilmiy texnik soxasida tadkikotlar olib borish va yutuklarni ishlab chikarishga joriy kilish va boshkalar.


2.Kreditning shakllari.
Kredit munosabatlarining subhektlari va obhektiga, foiz stavkasiga va kreditning xarakat doirasiga karab kreditning kuyidagi mustakil shakllari amalaetda kullanishi mumkin. Bular:
2.1.Bank krediti
2.2.Tijorat krediti
2.3.Istehmol krediti
2.4.Davlat krediti
2.5.Xalkaro kre­dit
2.6.Sudxqrlik krediti.