Kreoldan keyingi (kontakt) kontekstte payda bolatuǵın tildiń variantı

(Базилект) Bazilekt
Kreoldan keyingi (kontakt) kontekstte payda bolatuǵın tildiń variantı
nuume kreol tili jáne onıń tiykarǵı tilin aralastırıw nátiyjesinde
ka (derek tili). B. akrolekt hám mezolektdan ayrıqsha túrde iyeleydi
filologiyanıń sotsiolingvistik ierarxiyasida " tómengi tekshe" joq
Kreoldan keyingi dawam etiw waqtındaǵı variantlar. Kamdan kem qollanıladı
Creole lingvistik jámiyetshiliginiń juwınıw bólmesi social qatlamı. Ino-
bul erda " ataqlı", " ǵalabalıq", " aymaq tili" retinde belgilenedi
akrolektning terissi, " saray tili".
⇑ baylanıs tilleri
⇑ Kreoldan keyingi dawam etiw waqti
Sonıń menen birge qarang: Acrolect, Tiykarǵı til, Til dekreolizatsiyasi, Kontakt
tiller, tildiń kreolizatsiyasi, kreol tili, mezolekt, post-kreol
dawam etiw waqtı

Базисный язык (Язык-лексификатор) Tiykarǵı til (leksifikator tili)

Kreoldan keyingi dawam etiw waqti sharayatında, qaysı tilden
bul kreol tili edi. Qaǵıyda jol menende, bul a
tildiń dart forması. Ádetde bul burınǵı koloniya mámleketiniń tili.
zhawa (mısalı, Gviana daǵı anglichan tili).
⇑ baylanıs tilleri
⇑ Kreoldan keyingi dawam etiw waqti
Sonıń menen birge qarang: tildiń dekreolizatsiyasi, tildiń kreolizatsiyasi, kreol tili, post-
Kreol dawam etiw waqti
(Безэквивалентная лексика) Ekvivalent bolmaǵan sózlik
Basqa tillerde yamasa basqa tómengi tillerde ekvivalenti bolmaǵan sózlik
basqa tillerge awdarma etińbeytuǵın tildiń kodları. Ob-
etnik gruppalardıń sharayatları, turmıs tárizi hám mádeniyatındaǵı ayırmashılıqlar menen tutılǵan yamasa
málim bir etnik gruppanıń aymaqlıq tárepten ajıratılǵan gruppaları. B. l. óz ishine aladı
ekzotizmlar hám etnografizmlar. Ekzotizm hádiyseler hám túsiniwdi ańlatadı
tia, mısalı, bul xalıqtıń turmısında joq.papayya, inta mıywesi
tropik miywelerdiń atları ; Sabantuy - qazaqlar hám geyparalar arasında bayram
birpara basqa turkiy xalıqlar ; aykido, taekvondo - shıǵıs túrleri
urıs kórkem óneri. Etnografizmlarga, olar basqa túrlerden ayrıqsha bolıp esaplanıw,
dialektizmlarning kórkem ádebiyatqa baylanıslı tilde sinonimleri (ekvivalentleri) joq
til, arnawlı bir zatlardıń atların óz ishine aladı, xarakterli
tek sol xalıq toparınıń turmıs tárizi ushın, mısalı, ze-
jalqaw - jańa tuwǵan móhir, xoxlyak - kórinisi menen bópe muhri
junli qara -kúlreń teri (pomorlar arasında ).
⇑ qarız alıw
⇑ dialektizmlar
Sonıń menen birge qarang: Qarız alıw, Ekzotizm, Etnografizm

( Бейсик-инглиш (Бейсик) ) Tiykarǵı ingliz (tiykarǵı )

30 -40 -jıllarda aktiv targ'ib etilgen. 20 -ásir xalıq aralıq joybar
ana tili anglichan tilinde. Ol jaǵdayda grammni saqlawda -
Anglichan tiliniń tiki sózlik sezilerli dárejede qısqartirildi (850 lek-
jetew, sonnan 600 tasi at, 150 tasi sapa hám 100 tasi
sóylewdiń basqa bólimleri). Joybar keń kólemde qabıl etińmadi.
Sonıń menen birge qarang: dúzilgen til

( Бесписьменный язык) Jazılmaǵan til

Jazılmaǵan hám ámeldegi bolǵan til
tek awızsha. B. i. ádetde kishi etnik gruppalarǵa xos bolıp tabıladı
basqarıw -mámleket strukturalarına iye bolmaǵan ózi.
Bir qatar B. I. Rossiyada jazıw 20 -30 -jıllarda jaratılǵan. 20 -ásir
(Chukchi, Koryak, Eskimos, Aleut, Kareliya hám basqalar ). Ústinde
Rossiya Federatsiyasi aymaǵı - Arqa, Sibir hám bir qatar tiller
Uzaq Shıǵıs (Yukagir, Negidal, Alyutor, Udegey-
aspan, yugskiy); MDH aymaǵında B. Ya.ga. birpara tillerdi óz ishine aladı
Tawlıq Badaxshon wálayatı (Ishkashim, Yazg'ulom, Yagnob-
aspan, Shug'non).
⇔ jazba til
Taǵı qarang: Eski jazba til, Dáslepki jazba til, Jańa jazba til
til, jazıw, jazıw tili

Бидиалектизм

Bidialektizm

( Билингв) Eki tilli

1. Eki tilde sóylesiwshi, olardan “birinshi til”
(ana tili) - ol balalıǵında, shańaraqta úyrengen til (ádetde
mine, onıń etnik tili), " ekinshi til" - keyin úyrenilgen (kemrek -
bir waqtıniń ózinde). Usınıń menen birge, lingvistik hám kommunikativ baylanıs dárejesi
kompetensiyalar ádetde parıq etedi: tarawdaǵı kommunikativ kompetentsiya
ekinshi til dárejesi tómenlew. B. eń kóp isletetuǵın til
málim bir shaxs ushın úlkenlew intensivlik tán alınadı
" funktsional tárepten birinshi náwbette"; olar da jergilikli, de ekinshi bolıwı múmkin
til; biraq sóylew iskerliginde funktsional aktiv tiller
baylanıstıń túrli tarawlarında eki tillilik túrli tillerde bolıwı múmkin
ki; B. de baylanıs tilin tańlaw kóbinese kommunikativga baylanıslı
baylanıs tarawları hám jaǵdayları.
2. Bul termin geyde ulıwma túsinik retinde isletiledi
bir neshe tillerde gápiradigan shaxs.
⇔ bir tilli
Sonıń menen birge qarang: Eki tillilik, Ekinshi til, Úyrenilgen til, Individual
Eki tillilik, monolingual, ana tili, assimilyatsiya etilgen til, funksional
birinshi til

(Билингвизм (Двуязычие) ) Eki tillilik

Óz ana tili menen bir qatarda basqa tilge de iyelik qılıw
basqa etnik gruppa wákilleri menen baylanısti támiyinleytuǵın jaǵdaylar
bir yamasa bir neshe baylanıs tarawları, sonıń menen birge, paydalanıw ámeliyatı
bir til jámiyetshiliginde eki til. B. usınıs etedi-
awrıw astında diglossia ayrıqsha bolıp esaplanıw, túrli tillerde sóylew qábileti
Kóbinese túrli tómen sistemalardan paydalanıw túsiniledi.
birdey tildiń (subkodlari). B. indie retinde tán bolıwı múmkin
aqıl hám jámáát. B. kóp milletlilik sharayatında payda boladı
jámiyet hám til baylanısları kózqarasınan. Birpara jaǵdaylarda B.
jámáát tárepinen til ózgeriwi procesiniń basqıshı retinde xarakterlenedi (basqıshdan
tildiń tolıq ózgeriwine monolingualizm). Parametrlerge qaray
eki tillilik, izertlewdiń maqset hám tárepleri, túrleri ámeldegi
sti B. lingvistik, sotsial-materiallıq (akkulturatsiya-
individual ), kognitiv, neyrofiziologik hám psixologiyalıq
B. Ekinshisiniń anıqlanıwı rawajlanǵanlıǵı menen baylanıslı
eki tilli kóbinese dual yamasa aralas tilli hám basdan keshiredi
materiallıq ań.
Razlichayutsya sleduyushie vidi B.: koordinativniy, subordina-
tivniy, smeshanniy B. (isxodya ız psixolingvisticheskogo aspekta
vzaimodeystviya dvux yazikovix sistem v saznanii i yazikovoy kom-
petentsii bilingva); gruppovoy i individual'niy B. (po koliche-
stvu bilingvov); massoviy (kak po chislu bilingvov, tak i po sotsi-
al'noy znachimosti v obshestve); ranniy, podrostkoviy, yunoshe-
skiy B. (po priznaku vozrasta, v kotorom individom bil usvoen vto-
roy yazik); sbalansirovanniy i nesbalansirovanniy B. (po urov-
nyu yazikovoy kompetentsii bilingva) - tap je, chto i ravnotsenniy,
dominantniy bilingvizm; individual'niy i massoviy B.; sım-
metrichniy i asimmetrichniy B. (po xarakteristike sotsial'no-
rolevoy i funktsional'noy ravnopravnosti dvux yazikov); passiv-
niy i aktivniy B. (po preobladayushim rechevim sortıkam i vidam
rechevoy deyatel'nosti bilingva); yestestvenniy i iskusstvenniy B.
(po sposobu osvoeniya vtorogo yazika); odnostoronniy i dvustoronniy B. (vidi kollektivnogo bilingvizma, videlyayushiesya po prizna-
ku vladeniya dvumya yazikami oboimi kontaktiruyushimi kollektivami
ili tol'ko odnim ız nix); vnutrigruppovoy i mejgruppovoy B.
(po xarakteristike vneshnix i vnutrennix svyazey sotsial'noy grup-
pi); kontaktniy i nekontaktniy B.; kul'turniy B. (po preobla-
dayushim situatsiyam obsheniya bilingva); natsional'niy B. (po etnoya-
zikovomu priznaku bilingvov); funktsional'niy B. (po xarakteri-
stike preobladayushix sfer obsheniya, v kotorix bilingv upotreblya-
yet vtoroy yazik); nachal'niy - ostatochniy, progressivniy - reg-
ressivniy B. (kak xarakteristika etapov smeni yazika). Xotya v teo-
rii B. i videlyayutsya takie vidi, kak nesbalansirovanniy i funk-
tsional'niy, v uzuse termin «bilingvizm» chashe primenyaetsya dlya
oboznacheniya priblizitel'no ravnogo urovnya vladeniya dvumya yazi-
kami. Eto otrajaetsya v razlichenii takix ponyatiy, kak «vtoroy
yazik» i «inostranniy yazik» (vladenie angliyskim yazikom kak
vtorim i vladenie im kak inostrannim yazikom - ne odno i tap je;
zdes' razlichayutsya ne tol'ko raznie urovni yazikovoy kompetentsii,
no i funktsional'naya nagruzka na raznie yaziki v rechevoy praktike
individa).
B. vstrechaetsya sredi immigrantov pervogo i vtorogo pokoleniya, ol
etnoyazikovix grupp v mnogonatsional'nom obshestve (frankofonnoe
soobshestvo v provintsii Kvebek v Kanade), ol malochislennix etnosov
v inoyazichnom okrujenii.
Sm. takje: Aktivniy bilingvizm, Akkul'turatsiya, Asimmetrichniy bilin-
gvizm, Assimilyatsiya, Blizkorodstvennoe dvuyazichie, Vnutrigruppovoy bi-
lingvizm, Viuchenniy yazik, Gosudarstvennoe dvuyazichie, Graficheskoe dvu-
yazichie, Dvustoronniy bilingvizm, Diglossiya, Yestestvenniy bilingvizm,
Individual'niy bilingvizm, Integral'niy (adekvatniy) bilingvizm, Iyis-
kusstvenniy bilingvizm, Komponenti dvuyazichiya, Kontaktniy bilin-
gvizm, Koordinativniy bilingvizm, Kul'turniy bilingvizm, Massovoe
dvuyazichie, Mejgruppovoy bilingvizm, Metodı bilingvisticheskix issle-
dovaniy, Natsional'no-natsional'niy bilingvizm, Natsional'no-russkiy bi-
lingvizm, Natsional'niy bilingvizm, Nachal'niy bilingvizm, Nekontakt-
niy bilingvizm, Nesbalansirovanniy bilingvizm, Odnostoronniy bilin-
gvizm, Ostatochniy bilingvizm, Parallel'noe dvuyazichie, Passivniy (re-
tseptivniy) bilingvizm, Perviy yazik, Pereklyuchenie kodov, Progressivniy
bilingvizm, Regional'niy bilingvizm, Regressivniy bilingvizm, Rodnoy
yazik, Russko-natsional'niy bilingvizm, Sbalansirovanniy bilingvizm,
Simmetrichniy bilingvizm, Smeshanniy bilingvizm, Sotsial'niy bilin-
gvizm, Subordinativniy bilingvizm, Usvoenniy yazik, Funktsional'niy bi-
lingvizm
( Бихевиоризм)Biheviorizm
Psixologiya, psixolingvistika hám filologiya baǵdarı,
20 -jıllarda nikshee. 20 -ásir Ol insan turpayın túsiniwge tiykarlanadı
motor, awızsha hám sezimiy kombinatsiya retinde muhabbat
átirap -ortalıq stimullariga reakciyalar, sananı ob'ekt retinde biykar etiw
psixologiyalıq izertlew hám soǵan uyqas túrde lingvistik mánis
niya filologiya izertlewiniń predmeti retinde. Filologiyada B.
L. Blumfildning til teoriyasında tikkeley hákisin taptı, ol jaǵdayda
Til insannıń sırtqı tásirge ayriqsha reakciyası retinde usınıs etilgen
ortalıq : til forması - " qayta dawıslı belgi retinde,
mazmunli” hám “qayta ózgeshelik” degen mánisti ańlatadı
ǵashır hám reakciyalar".
Sonıń menen birge qarang: Sóylew háreketi
( Близкородственное двуязычие) Bir-birine jaqın bolǵan eki tillilik
Eki jaqın tildi biliw hám olardan paydalanıw.
Aralas sóylewdiń rawajlanıwın hám joqarı dárejedegi interfeysti názerde tutadı
ijaralar. Eki tildi de etarli dárejede bilmagan halda, yarım
til. Mısalı, orıs-belarus eki tilliligining rawajlanıwı, ol jaǵdayda
orıs hám belarus tilleriniń tariyxıy hám genetikalıq jaqınlıǵı sebepli,
kov, sonıń menen birge, orıs tiliniń joqarı funktsional kúshi
ka, orıs tili belarus tiline tásir etedi, bunıń nátiyjesinde
sóylewdiń aralas formaları qáliplesedi (“narkomovka”, “trasyanka”).
⇑ eki tillilik
Sonıń menen birge qarang: Eki tillilik, Óz-ara jaqın til, Interferentsiya, Yarım tillilik,
Bir tárepleme eki tillilik

( Близкородственный язык ) Bir-birine jaqın til

Bir-biri menen bekkem baylanıslı bolǵan tillerdiń tariyxıy hám genetikalıq qásiyetleri
til munasábetleri. Social lingvistikada bul termin ádetde qollanıladı
lingvistik interferensiya, aralas sóylew hám hádiyselerdi túsindiriwde
bekkem baylanıslı bolǵan eki tillilikning rawajlanıwı. Jaqınnan baylanıslılıq ushın
tiller, til normalarini parıqlaw qıyın.
Sonıń menen birge qarang: Bir-birine jaqın bolǵan eki tillilik, Interferentsiya, Aralas sóylew,
Til norması
(Больной язык) Kesel til
Funktsional tárepten hálsiz til yamasa til, onıń funktsional jaǵdayı
rogo málim dárejede mashqalanı kórsetedi (tarlıq
tilden paydalanıw tarawları, bul tarawlarda tildiń az muǵdarı, ana tilinde sóylesiwshiler sanınıń kamligi, intensiv
basqa, funktsional tárepten kúshlilew tildiń tásiri hám basqalar ).
termin tildiń joq bolıp ketiw qáwipine alıp keliwi múmkin. " Noqattan
jasaǵıshlıq kózqarasınan tiri tillerdi " saw" hám tillerge bolıw múmkin
" kesel". " Saw" tiller kóbeyiw yamasa hátte kóbeytiwge ılayıq
olardıń social poziciyasin, kólemin, sanın keńeytiw
tasıwshılar, basqasha aytqanda, olar isleydi hám rawajlanadı
normal, olar jasaǵısh... " kesel" tiller bunda
yamasa buzılıwdıń basqa basqıshı. Tariyxıy kózqarastan, gúzetedi
olardıń social poziciyasin tómenletiw, iskerlik tarawların kemeytiw,
sóylesiwshiler sanınıń azayıwı, ásirese, bul til ushın
jergilikli esaplanadı. Til bar ekenligin bul social parametrleri
sonıń menen birge, strukturalıq parametrler menen óz-ara tásir etiwi múmkin (isletilingen
til strukturasınıń shet el til tásirine shıdamlılıǵı, dinamikası
leksikaning orgiyasi hám basqalar ). " Kesellik" abayı kritik dárejege jetkende
dárejede, tildiń bar ekenligine abay bar” (Kibrik 1992).
A. E. tárepinen kiritilgen termin. Kibrikom, biologiyalıq qurallar
dep atalǵan jóneliste keń tarqalǵan tildiń logikalıq metaforasi
“til ekologiyasi” hám “lingvoekologiya” (til janlı yamasa -
organizm yamasa kóbeyiw qábiletine iye bolǵan túrlerdiń populyatsiyasi
diapazondıń qısqarıwı hám tolıq joq bolıp ketiwi hayallar qáwipi). Region -
pragmatik mánis beredi, tómendegi post-
ekologiya (hám lingvoekologiya da ): jámiyet kerek
Túrlerdiń túrli-tumanlıǵın (sonday-aq til túrli-tumanlıǵın ) saqlawǵa intiling
hám joǵalıp ketiw qáwipi astında turǵan túrlerdi (atap aytqanda, tillerdi) qorǵaw.
Sonıń menen birge qarang: Tildiń turmıslıqlıǵı, Tiri til, Lingvistik ekologiya, Ólik til,
Tillerdiń funksional rawajlanıwı, Funksional tipologiya
(Бытовая сфера общения, см. Сфера бытового общения
) Ishki baylanıs tarawı, qarang. Kúndelik baylanıs tarawı
(Бытовое общение, см. Сфера бытового общения
) Kúndelik baylanıs, kúndelik baylanıs salasın kóriń