Kórkem fotografiyanıń payda bolıw tariyxı hám janrları

Kórkem fotografiyanıń payda bolıw tariyxı hám janrları
Fotosúwret XIX-ásir ortalarında payda bolǵan. Biraq bul súwretlerdi kórkem dep bolmaydı. Portretlerdi birinshi fotograflar súwretke alǵan, sebebi áyne olardıń súwretke alıwları tiykarǵı dáramat alıp kelgen. Peyzajlar haqıyqattan da súwretke alınbaǵan, sebebi tek juwmaqlawshı suwrettiń tolıq maǵlıwmatları tómenligi sebepli.
Fotografiya oylap tabılǵan waqıt 1839-jıl esaplanadı, sebebi sol jılı francuz súwretshii L.M.Dager (fransuz alımı J.N.Nyeps menen sheriklikte) Parij akademiyasına fotografiya usılı haqqında informaciya beredi. Bunda jaqtılıq seziwshi qatlam retinde gúmis ioditdan paydalanılǵan. Keyin obyektiv oylap tabıldı (avtorı Vengriyalıq optikalıq I.Petsval, 1840-jıl ), ingliz oylap tabıwshısı fotografiya Skott Archer 1857-jılda hól jaqtılıq bayqawshı material (kolloidlı emulsiya) ǵa tiykarlanǵan fotoprocessti islep shıqtı, 1871-jılda onıń watanlası R.Meddoks qurǵaqlay jaqtılıq bayqawshı materialdan paydalanıwdı usınıs etti. XX-asirde fotografiya tiykarǵı informaciya hám hújjetlestiriw quralı bolıp qaldı.
Texnika bulardıń barlıǵın XIX-asirde súwretke alıwǵa múmkinshilik bermadi. Sol kúnlerde fotografiya ushın kamera obscura isletilingen. Oǵan fotosensitiv qatlam qollanılatuǵın bir yamasa basqa material qoyılǵan. Arnawlı emulsiya jańalıq ashılıwınan aldın, bul material bir neshe minuta hám hátte saatlap tásir qılıwdı talap etdi. Sol sebepli hújjetli filmler súwretke alıw múmkinshiliksiz edi. Buǵan kamera obscurasınıń úlken ólshemleri tosqınlıq etti, bul onı siz benen hesh qanday orınǵa alıp barıwǵa múmkinshilik bermadi.
Kórkem fotografiyanıń birinshi túrleri. XIX-ásirdiń aqırına kelip, texnologiya jáne de rawajlanǵan. Kamera kólemi ele kemeymegen, biraq tásir qılıw waqtı sezilerli dárejede qısqarǵan. Endi anıq suwretti alıw ushın onlap sekund yamasa bir neshe minutlar kerek boldı. Bul waqıtta qala tábiyat kórinisilerin súwretke alıw keń qollanıla baslandı hám bunı sonnan berli kórkem fotografiya dep ataw múmkin edi.

Hár biriwimiz hesh bolmaǵanda bir ret qolımızda qalamızdıń gózzal tábiyat kórinisileri sáwlelendirilgen otkritkalardı uslap kórdik. Birinshi bunday otkritkalar 1890-jıllarda payda bolǵan. Súwretke alıw ushın fotograflar arba menen atta qalanıń túrli bólimlerine sayaxat qılıwdı, ol jerde obscura kamerası yamasa qashannan berli rawajlanǵan kamera bar edi.
Keyin ala bular qara hám aq fotosúwretler bolıp, keyinirek olar otkritkalar formasında ǵalabalıq túrde tákirarlanǵan. Baspaxanada attrakcion atınıń kórsetetuǵın bunday fotosúwretlerge tekst qollanılǵan. Kóbinese fotograflar jolda, basqa qalalarda islegen. Óytkeni, sol waqıtta hár qanday adam kamera qızıǵatuǵın edi. Oǵan málim muǵdardaǵı adamlar iyelik etken. Bunday adamlardı hár bir qalada tabıw múmkin emes.
Jolda fotograflar qosımsha pul tabıwları múmkin edi. Bul jumısshılar kórkem fotografiya kórkem ónerinen tısqarı ápiwayı fotografiyanı da úyrendi. Olar basqa adamlar tárepinen shańaraqqa tiyisli albomǵa qosıw ushın portretler jaratıw ushın úzliksiz túrde jallanǵan. Bul ámeliyat bir neshe on jıllar ótkennen, hátte kishi qalalarda da fotostudiyalar payda bola baslaǵanında joǵaldı.

Topar bolıp súwretke túsiw birinshi kórkem fotosúwretlerge de kirgiziw múmkin. Mısalı, Anton Pavlovich Chexovtıń teatr súwretshilerine “Чайка” spektaklın oqıp bergeni kópshilikke málim. Bul fotosúwret 1898-jılda alınǵan. Házirge shekem qaysı fotosúwretti kórkem dep esaplaw múmkinligi haqqında básekiler bar.
XX -ásir aqırındaǵı kórkem fotografiyanıń qásiyetleri .XX -ásirdiń ekinshi yarımında fotografiya kórkem mádeniyatına jáne de kóbirek itibar berildi. Fotograflar kóbeyip ketti. Hár qanday “Zenit” ápiwayı adamdı satıp alıwı múmkin edi. Tek qurılma sazlamalın hám fotosúwretlerdi islep shıǵıw usılın anıqlaw ushın adamlar kerek edi. Bunday kameralardı qarıydarlar kóbinese óz shańaraqların súwretke alatuǵın edi. Biraq geyparaları fotosúwretlerinen kórkem baha izlep, uzaǵıraqqa bardı. Sonday etip, hátte ápiwayı adamlar guller, shıbın-shirkeyler, qus, qala hám tábiyiy landshaftlar súwretleri menen albomlarda payda bola basladı.
Dáslepki ózbek fotoustalardan biri xiywalıq Xudoybergan Devonov 1907-08 jıllar Peterburgga barıp bul kásipti tereń úyreniw menen birge sol dáwirdiń eń aldıńǵı fototexnikasın alıp kelgen hám júdá kóplegen oǵada joqarı tariyxıy, kórkem uqıp úlgileri bolǵan fotosúwretler jaratqan.
Zamanagóy kórkem óner fotografiya. Zamanagóy kórkem óner fotografiyası rawajlanıwda dawam etpekte. Endi fotograflar sanalılaw boldı, olar júdá kóp tartısıw qaǵıydaların biledi. Peyzajlar kún dawamında derlik hesh qashan súwretke alınbaydı, sebebi olar quyash shıǵıwı hám batıwında eń shıraylı kórinedi. Tek ǵana bunday sharayatta súwret shıraylı bolıp shıǵadı, sonnan keyin onı kórkem dep ataw múmkin.
Portretlerdi súwretke alıwda da kóplegen qaǵıydalar bar. Olar, birinshi náwbette, málim bir portret ushın linzalarni tańlaw menen baylanıslı. Kóbinese kórkem fotosúwretler studiyalarda alınadı, sebebi kóshede umıtılmas portretti súwretke alıw qıyın.
Kórkem mádeniyat fotosúwreti. Endi kórkem fotografiyanıń kóplegen janrlari bar. Olardıń rawajlanıwına cifrlı kameralar hám kúshli grafik redaktorlardıń payda bolıwı járdem berdi. Qala panoramaları endi avtomatikalıq tárzde jaratıladı. Jańa sistema kameraları hám SLR-lar HDR rejiminde súwretke alıw múmkinshiligine iye boldı, bul da jańa janrdı ashtı. Mobilografiya janrınıń rawajlanıwına úles qostı. Instagramǵa qarań, ol jaǵdayda siz júdá kóp qızıqlı súwretlerdi tabıwıńız múmkin.
Zamanagóy fotografiya - bul dóretiwshilik kóp ásirlik dástúrlerge iye bolmaǵan ulıwma jańa kórkem óner túri. Búgingi kúnde fotografiya kórkem óneri túrli jónelislerde rawajlanıp atır. Birinshiden, bir neshe jıl aldın ápiwayı súwret hesh qanday qızıǵıwshılıq oyatpadı hám ápiwayı súwret rólin oynadı, lekin turmıs daǵı eń baxıtlı minutlardı kóriw hám eslew jaǵımlı edi. Endi kóp zat ózgerdi hám eski fotosúwretler kóplegen kórkem ónerlerdi ayrıqsha qızıǵıwshılıq hám ózgesheliklerge iye. Olardıń kóbisi ataqlı ustalardıń qatar dóretpelerinde joqarı orınlardı iyeleydi.