Kórıp shıǵıldı Mikroprotsessor hám operativ yad

	2-lekciya
	Pán atı	sáne	Sabaq turi	Kórıp shıǵıldı
	Mikroprotsessor_hám_operativ_yad'>Mikroprotsessor hám operativ yad		ámeliy
			ámeliy
			ámeliy

Mikroprotsessor
Mikroprotsessorlardin rawajlanıw tariyxı. 1959 jılda Texas Instruments injenerleri bir neshe yarım ótkeriwshi kristalınıń ishine bir neshe tranzistorlardı jaylastırıw hám olardı bir-birine bólew usılın islep shıǵıw arqalı birinshi integral mikrosxemani (IC) islep shıqtılar. Jeke tranzistorlar, rezistorlar hám soǵan uqsas apparatlar hám integral mikrosxemalar menen salıstırıwlaganda onıń kólemi talay kishi hám isenimli. Shıǵarılǵan mikrosxemalar sanı kóbeyip, strukturası keńeytirildi. Bul jaǵday qarıydarlar ushın qıyınshılıqlar tuwdırdı. Zárúrli kemshilik - bul ICning tómen qánigeliklesiwi, nátiyjede islep shıǵarıw úlken bolıwı múmkin emes edi, yaǵnıy bir chipding baxası joqarı bolıp qaldı.jaǵdaynı jaqsılaw ushın qarıydarlardıń talabın qandırıw ushın qánigeliklestriwshi zavoddıń ishki dúzilisi menen belgilenetuǵın universal logikalıq ICni islep shıǵıw joybarlastırılǵan edi. Nátiyjede birinshi mikroprotsessorlar kompyuterlerdi kishreytiriwge emes, bálki paydalanıwshı tárepinen ańsatǵana maslastırılıwı múmkin bolǵan arzan baxalar daǵı logikalıq sxemalardı jaratıwda payda boldı.
1969 jıldıń jazında jańa kalkulyatorni islep shıǵarǵan Yaponiyanıń Busicom kompaniyası Inteldan járdem soradı. Sol waqıtta Intel shama menen bir jasda edi, biraq sol waqıt ishinde ol eń kishi mikrochip yadın jaratıp, óz atınıń teńitdi. Busicom bir neshe mıń tranzistorlardan ibarat mikrosxemalardi islep shıǵıwı kerek edi. Intel injeneri M. Xoff qospa joybardı ámelge asırıw ushın joybarda qatnastı. Ol Busicom kompaniyasınıń islenbeleri menen tanıwdı hám 12 qánigelesken mikrosxemalar ornına bir programlaiastirilgan universal mikroprotsessordi jaratıw boyınsha ideyanı ilgeri surdi. M. Xofning joybarı jeńimpaz shıqtı hám Intel dúnyadaǵı birinshi mikroprotsessordi (MP) islep shıǵarıw hám shıǵarıw múmkinshiligine iye boldı.
Ideyanı ámelde qóllaw ańsat bolmaǵan. 1970 jılda F. tárepinen jollangan. Fajin qosıldı, bul protsessordi xarakteristikalaytuǵın jazıwdan kristallǵa shekem qayta islew ushın 9 ay dawam etdi (keyinirek F. Fajin Zilogga tiykar salǵan, ol Z80 ushın jetilisken Z80 protsessorini jaratqan, házirde ol kópshilik úy kompyuterleri ushın tabıslı isleydi). 1971 jıl 15-noyabrde Intel 4004 dep atalǵan jańa protsessor ommaga usınıldı.
Eger bir nomerdi saqlaw ushın kalkulyatorga 4 bıyt kerek bolsa (bul muǵdar " 8" hám " 9" onlıq nomerlerin kórsetiw ushın kerek), Intel 4004 tórtinshi bitli protsessor edi. Keyingi mikroprotsessor terminalǵa ornatılıwı ushın mólsherlengen hám ramziy maǵlıwmatlardı qayta islewi kerek edi. Hár bir belgi bir baytda kodlanganligi sebepli, keyingi Intel 8008 modeli 8-bitli edi. Ol 1982 jıl aprelde payda bolǵan. Bul protsessor tek " apparat mantig'i" dıń almastırıwshı edi, biraq birpara islep shıǵıwshılar odan kompyuter jaratıw ushın paydalanıwǵa háreket qılıwdı. Bul nátiyjeden kóre kóbirek kórsetiw edi, biraq bul mikrokompyuter revolyuciyasınıń baslanıwı edi.
1974 jıl aprel ayında Intel jańa ashılıw etdi hám dúnyadaǵı birinshi Intel 8080 protsessorini usınıs etdi. Bul protsessor bir tárepden 8 bitli maǵlıwmatlardı qayta islese, tiykarǵı yaddıń adresi eki bayttan ibarat edi. Nátiyjede Intel 8080 protsessori 64 kilobaytgacha yadtı jıynawǵa eristi. Bul programmistler ushın erisip bolmaytuǵın tabıs edi.
Keyingi ózgerisler kompyuter texnologiyaları dinamikasına qaraǵanda talay tez pátda júz boldı. On jıl ishinde deputatlardıń rawajlanıwı 4-bitdan quramalı 32-bitli arxitektorchilikka ótti. Tórtinshi áwlad mikroprotsessori tiykarında qurılǵan barlıq kompyuterler jedel rawajlana basladı.
Birinshi " 4004" MP 2200, MP " 8080" - 4800, " Intel 80486" - 1, 2 million. tranzistordan ibarat, hám házirgi " Pentium" - 3 mln. dıń tranzistorınan ibarat.
Mikroprotsessorlar tariyxı bólek hám qızıqlı tema. Intel chiplarni islep shıǵıwda etakchi poziciyasin saqlap qaladı. (16 -bıyt 8086, 80286 hám 32-bıyt 80386, 80486, Pentium) Programmalıq támiynattıń az-azdan rawajlanıwlastırılgan versiyası kópshilik kompyuterlerdiń " miyasi" bolıp tabıladı.
Intel chiplarni islep shıǵıwda etakchi poziciyasin saqlap qaladı. (16 -bıyt 8086, 80286 hám 32-bıyt 80386, 80486, Pentium) Programmalıq támiynattıń az-azdan rawajlanıwlastırılgan versiyası kópshilik kompyuterlerdiń " miyasi" bolıp tabıladı.
Mikroprotsessorning náwbettegi filialı Motorola tárepinen islep shıǵılǵan. Onıń ónimleri belgili Apple kompyuterlerinde isleydi, sonıń menen birge ápiwayı - Atari, Commador, Amiga hám basqalar. Motorola protsessorlari Intel menen salıstırıwlaganda jaman emes hám geyde hátte zárúrli artıqmashılıqlarǵa iye.
1993 jılda Motorola IBM hám Apple menen birgelikte PowerPC dep atalǵan jańa protsessorni islep shıqtı. IBM hám Apple kompyuterleri bul protsessor menen úskenelestirilgen hám islew qaǵıydaları ózgergen. Eń keń tarqalǵan IBM-uyqas kompyuterler bul mikroprotsessorlarga tiykarlanǵan.