Kulachokli mexanizmlar, ularning turlari. Kulachokning faza burchaklari. Kulachokli mexanizmlarning

Kulachokning minimal radiusi (r₀)-kulachokning aylanish markazidan uning profiligacha boʻlgan eng yaqin masofani tutashtiruvchi radius-vektori.
Kulachokning maksimal radiusi (r_max)-kulachokning aylanish markazidan uning profiligacha boʻlgan eng uzoq masofani tutashtiruvchi radius-vektori.
Turtkichning siljish masofasi (h)-kulachokning maksimal radiusi bilan minimal radiusi orasidagi farq.
Kulachokning yaqinlashish burchagi (φ_ya)-kulachokning minimal radiusi chizgan AB yoynig burchagi. Kulachok profilining shu qismida turtkich harakatsiz boʻlib, oʻzining eng quyi holatini egallaydi.
Kulachokning koʻtarilish burchagi (φ_k)-kulachokning minimal radius chizgan yoy bilan maksimal radiusi chizgan yoylaring eng chetki nuqtalarini tutashtiruvchi AC yoyning burchagi. Kulachok profilining shu qismida turtkich eng quyi holatidan yuqori xolatiga koʻtariladi.
Kulachokning uzoqlashish burchagi (φ_u)- kulachokning maksimal radius chizgan CD yoynig burchagi. Kulachok profilining bu qismida ham turtkich harakatsiz boʻlib, oʻzining eng yuqori holatini egallaydi.
Kulachokning qaytish burchagi (φ_q)-kulachokning maksimal radius chizgan yoy bilan minimal radiusi chizgan yoylaring eng chetki nuqtalarini tutashtiruvchi DA yoyning burchagi. Kulachok profilining shu qismida turtkich eng yuqori holatidan quyi xolatiga qaytadi.
Kulachokning ishchi burchagi (φ_i)-kulachokning koʻtarilish, uzoqlashishi va qaytish burchaklarining yig’indisiga teng boʻlgan burchak. U quyidagicha aniqlanadi
и к у к .
Kulachokning barcha burchaklarinig yig’indisi 360^o ga teng boʻlishi shart, ya’ni
          360 .
Kulachokli mexanizmlar normal ishlashini ta’minlash juda katta ahamiyatga ega. Normal ish sharoitini ta’minlanishi asosan, turtkich bilan kulachok profilining urinish nuqtasiga oʻtkazilgan urinma bilan turtkich yoʻnalishi orasidagi burchakka bog’liq. Bu burchak uzatish burchagi deyiladi va γ harfi bilan belgilaymiz.
Kulachokli mexanizmlarning asosiy parametrlari kinematik va dinamik shartlardan aniqlanadi. Mexanizmni belgilangan harakat qonunini ta’minlashi, bu kinematik shart sanaladi. Harakat qonunini ta’minlashdan tashqari, yuqori FIK iga ega boʻlishini va turtkichning kulachokda qadalib qolmasligi ta’minlash dinamik shartlar sanaladi. Kulachokli mexanizmlarning oʻlchamlarini tanlashda yuqoridagi shartlar qanday ta’sir etishini aniqlash uchun, 5-rasmda keltirilgan kuchlar ta’siridagi kulachokni koʻrib chiqamiz.
5-rasm.



Agar turtkich bilan kulachok orasidagi ishqalanish kuchi inobatga olinmasa masalani koʻrib chiqish osonlashadi. U holda, kulachoqdan turtkichga beriladagin harakatlantiruvchi P₁ kuch kulachok profilidagi A nuqtaga oʻtkazilgan N-N normal boʻyicha yoʻnalgan boʻladi. Parallelogramm qoidagiga asosan, bu P₁ kuchni turtkich boʻyilab va unga tik tashkil etuvchilarga ajratib olamiz. Tashkil etuvchi kuchlarni birini P₂ bilan, ikkinchisini P₃ bilan belgilab olib, P₁ kuchni quyidagicha ifodalaymiz
Р1  Р2  Р3 .
Kulachok bilan turtkichning umumiy urinish nuqtasi A dan oʻtkazilgan N-N normal chiziq bilan u-u chiziq (turtkichning harakat yoʻnalishi) orasidagi burchak α bosim burchagi deyiladi. Bosim burchachi α bilan uzatish burchagi γ orasidagi munosabat quyidagicha