Kuperman A. M

1. 2. Polimer kompozitlardıń tariypleri hám klassifikaciyası
Kompozit materiallar (kompozitlar) tariypiga kóre eki yamasa odan artıq strukturalıq bólimlerden ibarat bolıp, olardıń muǵdarlıq qatnası salıstırılıwı kerek. Komponentler ózgeshelikleri boyınsha sezilerli dárejede parıq etedi hám olardıń kombinatsiyası málim sinergik effekt beriwi kerek, bunı aldınan kóriw qıyın. Ádetde, bir komponent úzliksiz faza payda etedi, bul matritsa dep ataladı, ekinshi komponent tolıqlawısh bolıp tabıladı. Olar arasında materialdıń bekkemligin támiyinleytuǵın jabıwtiruvchi yamasa avtogeziyali óz-ara tásir payda boladı. Matritsa metall, keramika yamasa uglerod bolıwı múmkin. Polimer kompozitlarda ol tábiy polimerik bolıp tabıladı. Tolıqlawısh ádetde polimer matritsasi menen salıstırǵanda sezilerli dárejede joqarı fizikalıq hám mexanik ayrıqshalıqlarǵa iye bolǵan bólekler hám talshıqlar formasında usınıs etiledi. Bóleksheler hám talshıqlar arasındaǵı parq sızıqlı ólshemlerdiń qatnası menen belgilenedi. Bóleksheler ádetde dispers plomba dep ataladı hám kóbinese uǵımsız, kubik, sferik yamasa pulli formaǵa iye. Olardıń tolıq ólshemleri júdá túrme-túr bolıp tabıladı: millimetrdiń fraktsiyalaridan mikrongacha hám nano ólshewli bahalar. Geyde dispers plomba inert dep ataladı. Bul tariyp tek kompozitsiyaning qásiyetlerin sezilerli dárejede ózgertiwi múmkin bolǵan aktiv talshıqlı plomba menen salıstırǵanda tuwrı boladı. Elyaflarning elastik quwat qásiyetleri matritsaning qásiyetlerinen eki ese joqarı. Olar turaqlı jáne qısqa bolıwı múmkin. Juqa talshıqlardıń diametri 5-15 mikron, qalıń (bar yamasa kremniy karbid) - 60 -100 mikron. Qısqa talshıqlardıń uzınlıǵı 1-2 den 20 -50 mm ge shekem.
Ádetde, polimer kompozitlarning ulıwma atı talshıqlardıń tábiyaatına sáykes keledi - shıyshe, uglerod, organo-, baroplastiklar hám basqalar Gibrid variantlar ushın - shıyshe-uglerodlı plastmassalar, organoboroplastiklar hám basqalar. Qısqa shtapel yamasa tug'ralgan talshıqlar bir neshe uzınlıqqa iye. millimetrden bir neshe o'nlab millimetrge shekem. Materiallardı ekstruziya yamasa quyma menen qayta islew processinde olar ádetde 0, 5-2 mm uzınlıqta joq etiledi. Olarǵa tiykarlanǵan kompozitlar dispers toldırılǵan polimerlar (FP) hám úzliksiz talshıqlarǵa tiykarlanǵan materiallar ortasında aralıq ayrıqshalıqlarǵa iye. Olardıń xarakteristikaları tiykarlanıp talshıq uzınlıǵınıń " nátiyjesiz" uzınlıqqa qatnası menen belgilenedi, onıń ma`nisi tómende talqılaw etiledi. Matritsada tolaning baǵdarı máselesi júdá zárúrli bolıp tabıladı. Bunıń járdeminde, mısalı, izotrop metallar, áynekler hám plastmassalardan ayrıqsha bolıp esaplanıw, túrli jónelislerde teń bolmaǵan anizotrop ayrıqshalıqlarǵa iye material alınadı. Talshıqlardıń baǵdarı toldırılǵan plastmassalardan bekkemlengen plastmassalarga ótiwdi belgileydi. Usınıń menen birge, kompozitlarga jantasıw da ózgerip atır. Kúshaytirilgan plastmassalar endi toldırılǵan plastmassa emes, bálki polimer matritsasi menen birlestirilgen jóneltirilgen talshıqlar sisteması bolıp tabıladı.
Kompozitlarni klassifikaciyalaw tómendegi kriteryalarǵa kóre ámelge asırılıwı múmkin: 1. Matritsaning tábiyaatına kóre: • termosetting; • termoplastik; • gibrid. Termosetting matritsasi kompozit islep shıǵarıw processinde epoksi, efir, imid, organosilikon hám basqa oligomerlarning qattılasıwı nátiyjesi bolıp tabıladı. Termoplastik matritsa plomba statyasın sıńırıw ushın eritiladi hám keyin sawıpıladı. Bularǵa polietilen, polipropilen, poliarilen sulfonlar, sulfidlar, ketonlar hám basqalar kiredi. Gibrid matritsa termoset hám termoplastik komponentlerdi birlestira aladı. Geyde kompozitlar matritsaning tábiyaatına kóre ataladı, mısalı, epoksi talshıq. 2. Tolıqlawıshdıń tábiyaatı hám forması boyınsha :
• tábiyiy yamasa jasalma kelip shıǵıs organikalıq hám organikalıq bolmaǵan elementlar ;
• dispers toldırılǵan kompozitlar;
• qısqa hám úzliksiz talshıqlar tiykarındaǵı materiallar
Bólekshelerdiń ximiyalıq tábiyaatı júdá túrme-túr : por, slyuda, metall. oksidler, shıyshe sharikler, kuyik yamasa fullerenlar kórinisindegi uglerod, aerozil, shıyshe yamasa ılay úzindileri (montmorillonit), kauchukga uqsas qosımshalar hám basqalar. Bekkemleytuǵın talshıqlar shıyshe, uglerod yamasa organikalıq bolıwı múmkin. Íssılıqqa shıdamlılıǵı joqarı bolǵan bar hám kremniy karbid talshıqları da málim bolıp, olar kóbirek metallardı bekkemlew ushın isletiledi. Qısqa shtapel yamasa maydanlanǵan talshıqlar tiykarındaǵı materiallar úzliksiz talshıqlar tiykarındaǵı materiallar menen birdey ózgeshelikke iye.

1.