Kurs ish korxona samaradorligi va barqarorligini oshirishda motivatsiya tizimini tashkil etish va takomillashtirish

KURS ISH

Korxona samaradorligi va barqarorligini oshirishda motivatsiya tizimini tashkil etish va takomillashtirish

MUNDARIJA

KIRISH 3

I.BOB. MOTIVATSIYA TIZIMINI TASHKIL ETISH VA TAKOMILLASHTIRISH KORXONA SAMARADORLIGI VA BARQARORLIGINI OSHIRISH OMILI SIFATIDA 5

I.1.Korxona motivatsiya va motivatsiya tizimi tushunchasi 5

I.2.Korxonada motivatsiya tizimini tashkil etish zaruriyati va ahamiyati 7

II.BOB. KORXONA BARQARORLIGINI OSHIRISHDA MOTIVATSIYA TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISH YONALISHLARI 14

II.1. Xodimlarni boshqarish tizimining nazariyasi 14

II.2.Korxonada kadrlar salohiyatidan foydalanishning o’ziga xos xususiyatlari. 22

XULOSA VA TAKLIFLAR 31

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 33

KIRISH

Mavzunig dolzarbligi: O‘zbekistonda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlar bozor munosabatlarini shakllantirar ekan tashkilotlarning mavqesini ham tubdan o‘zgartirmoqda. Turli xil mulk, hajmi va faoliyati har xil bo‘lgan korxonalarning mavjud bo‘lishi yangi iqtisodiy, va huquqiy munosabatlar shakllanishiga olib kelmoqda. Bu holat insonlar o‘rtasidagi munosabatlarga ham o‘zini ta‘sirini ko‘rsatmokda, ularning mulkka, olinayotgan natija va uning samaradorligiga bo‘lgan qarashi tubdan o‘zgarib bormoqda. Menejmentning asosiy ob‘ekti xodimlar bo‘lganligi sababli, zamonaviy tashkilotni boshqaruv jarayonida asosiy, e‘tibor xodimlar faoliyati, ularning o‘zaro munosabatlari, manfaatlari, maqsadga intilish yo‘llari muhim o‘rin egallaydi. Respublikamizda ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirish strategiyasini qabul qilinishi aholining, shu jumladan, korxonalar xodimlarining hayotini yaxshilash, yashash va ishlash sharoitini yuqori saviyaga ko‘tarishni asosiy maqsadlardan biri qilib belgiladi. Korxona miqyosida, mulkning shakli va unga bo‘lgan munosabatdan qat‘iy nazar, xodimlar samarali faoliyat ko‘rsatishi va ularning jismoniy va aqliy salohiyatidan to‘laroq foydalanish hamda har bir tashkilot oldiga qo‘ygan maqsadga erishish uchun xodimlarning boshqaruv tizimini oqilona tashkil etish muhimdir.

O‘zbekiston Respublikasining jahon iqtisodiy xo‘jalik tizimiga chambarchas bog‘lanayotganligi va bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o‘tayotganligi natijasida xalq xo‘jaligi miqyosida yangi mulk shaklidagi korxonalar, kompaniyalar, firmalar, jamiyatlar shakllanayotganligi munosabati bilan boshqarishning mazmunan yangi turi bo‘lgan menejmentni o‘rganishga bo‘lgan ehtiyoj tobora ortib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezident I. A. Karimov ta‘kidlaganidek ― "Bugungi kunning eng muhim vazifasi hayotimizning barcha sohalarida, ayniqsa, boshqaruvda, respublika miqyosida, viloyat, shahar, tuman, qishloq va mahallalarni boshqarishda, tarmoq bo‘g‘inlarini idora etishda, yangicha fikrlaydigan, qiyin damlarda ma‘suliyatni o‘z zimmasiga ola biladigan, hayot bilan hamqadam yurishga qodir, iymoni pok, bilimdon, ishbilarmon odamlarni topish, ularga ishonch bildirishdan iboratdir »¹ degan so‘zlari bugungi kunda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda.

Darhaqiqat, hozirgi kunda yuqori malakali yuksak kasbiy mahoratga ega bo‘lgan boshqaruvchilargina mamlakatimiz taraqqiyotini jahonning eng rivojlangan davlatlari qatoriga iqtisodiy bo‘hronlarsiz olib chiqishi mumkin.

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev tomonidan belgilab berilgan 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi Harakatlar startegiyasi barcha sohalarni deyarli qamrab olgan bo‘lib, buning natijasida ko‘pgina istiqbolli ishlar amalga oshirilmoqda.Jumladan 2018-yil ―Faol tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab quvvatlash yili Davlat dasturi loyihasi jamoatchilik muhokamasiga taqdim etildi. Dastur loyihasi 237 banddan iborat bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 22-dekabr kuni Oliy Majlisga taqdim etgan Murojatnomasida keltirilgan asosiy g‘oya va takliflar hamda 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini Rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan asosiy vazifalardan kelib chiqqan holda ishlab chiqildi.Buning natijasida xususiy sektorda mablag‘lardan samarali foydalanilmoqda.Tarmoqlarda yuqori sifatli mahsulotlar tayyorlash, ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish va mehnat unumdorligini oshirishni ta‘minlashga bo‘lgan qiziqish va intilish ancha kuchli bo‘lib, ishlab chiqarish tufayli imkon qadar ko‘p daromad olish kabi pirovard moliyaviy natijalarga erishilayotganini ta‘kidlash joiz. Shuni yana alohida ta‘kidlab o‘tish joizki, Bu Harakatlar strategiyasi bo‘yicha davlat dasturi loyihasi jamoatchilik muhokamalari natijalari tahlili va kelib tushgan takliflar asosida yanada takomillashtirildi. Bularning barchasi bozor iqtisodiyoti sharoitida faoliyat yuritayotgan xususiy korxonalarning asosiy maqsadidir.

Korxonalarni korporativ boshqarish bo‘yicha ilg‘or xalqaro tajribani o‘rganish asosida aktsiyadorlik jamiyatlarining yangi namunaviy tuzilmasi ishlab chiqildi va tasdiqlandi.

Shu tariqa, zamonaviy korporativ boshqaruv tizimi talablarini inobatga olgan holda, lavozim va kasblarning yangi klassifikatori ishlab chiqildi va tasdiqlandi, unga bozor iqtisodiyoti talablariga mos keladigan ko‘plab yangi toifalar kiritildi.

Kurs ishining maqsadi. Korxonaning samarali boshqarishda kadrlar salohiyatidan foydalanishning istiqbolli yo‘nalishlarini tadqiq etishdan iborat.

-Korxonalarda xodimlarni boshqarish tizimining nazariy jihatlarini o‘rganish ;

-Korxonada xodimlarni boshqarish usullarning mazmun-mohiyati va o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganish;

-Korxonalarda samarali boshqarishda xorij tajribasini o‘rganib chiqish;

Kurs ishining tuzulishi: Kirish, ikkita bob, to’rtta reja, hulosa va adabiyotlardan tarkib topgan.

1. BOB. MOTIVATSIYA TIZIMINI TASHKIL ETISH VA TAKOMILLASHTIRISH KORXONA SAMARADORLIGI VA BARQARORLIGINI OSHIRISH OMILI SIFATIDA

   1. Korxona motivatsiya va motivatsiya tizimi tushunchasi

Mehnat unumdorligini boshqarish uchun zaxira - bu bozor sig'imi sezilarli darajada oshgan davrda daromadni ko'paytirish maqsadida korxonaning samaradorligini oshirishga xodimlarning qiziqishini oshirish. Istalgan samaraga erishish uchun ma'muriy, iqtisodiy va ijtimoiy-psixologik boshqaruv usullariga asoslangan moddiy rag'batlantirishning mavjud shakllarini ishlab chiqish va joriy etish orqali mavjud xodimlarni rag'batlantirish tizimini o'zgartirish kerak.

Korxonaning faoliyati samaradorligiga xodimlarning qiziqishini oshirish uchun motivatsion ta'sirning quyidagi tomonlarini va tegishli rag'batlantiruvchi shakllarni ishlab chiqish kerak.

Korxona madaniyatini barcha xodimlar uchun muhim bo'lgan korporativ g'oyalar tizimi sifatida rivojlantirish, korxona maqsadlarini anglash va tan olishni, kelajakka yo'nalishni, korxona ishchilari o'rtasida o'zaro manfaatlarning muvofiqligini ta'minlaydigan qadriyat yo'nalishlari va normalari.

Boshqaruvni rag'batlantirish vositalari: korxona ustavi, korxonani boshqarish va tashkil etishning ochiq printsiplari, etakchilikning demokratik uslubi. Ushbu yo'nalishdagi ishlarni jadallashtirish tegishli moddiy resurslarni taqsimlashni o'z ichiga oladi.

Hamkorlik va kooperatsiyani rivojlantirishga hissa qo'shadigan korxona kapitalida umumiy iqtisodiy natijani taqsimlashda xodimlarning ishtirok etish tizimi.

Boshqarish vositalarini rag'batlantirish: natijalarni adolatli taqsimlash, kapitalda ishtirok etish, sheriklik munosabatlarini rivojlantirish.

Birgalikdagi xatti-harakatlarga yo'naltirish, xarajatlar va natijalar nisbati va tavakkalga ishtiyoq ishchilar va ma'muriyatning o'zlarining ish natijalari uchun javobgarligini oshiradi.

Xodimlarga xizmat ko'rsatish (xodimlarga beriladigan ijtimoiy imtiyozlar, xizmatlar va imtiyozlar shakllari).

Rag'batlantiruvchi boshqaruv vositalari: mehnat xavfsizligini oshirish, sog'liqni saqlash choralari, dam olish, jismoniy mashqlar qilish, yordamga muhtoj xodimlarga g'amxo'rlik qilish uchun sharoitlar yaratish. Ushbu chora-tadbirlarning barchasi, shuningdek, xodimlarning xarajatlari uchun byudjetga ajratilgan.

Erishiladigan maqsadlar: ijtimoiy ta'minot va korxona bilan integratsiya, mehnat faolligi oshishi va natijada mehnat unumdorligi oshishi.

Xodimlarni qarorlarni qabul qilishga jalb qilish (ish joyida, ishchi guruhda qabul qilingan ba'zi qarorlarni xodim bilan kelishish).

Boshqarish vositalarini rag'batlantirish: javobgarlikni berish, qaror qabul qilishda ixtiyoriy ishtirok etish.

Erishib bo'ladigan maqsadlar: ish joyida qaror qabul qilishda ishtirok etish, korxona ishlariga jalb qilish, natijada mehnat unumdorligini saqlash uchun ijtimoiy-psixologik rag'batlantirish asosida xodimlarning ijtimoiy javobgarligi va ijtimoiy nazorati darajasi oshadi.

Ish joyini tashkil qilish (ishchilarni ehtiyojlarini inobatga olgan holda texnik, ergonomik va tashkiliy yordam vositalari bilan jihozlash).

Rag'batlantiruvchi boshqaruv vositalari: qulay ish sharoitlarining fiziologik va psixologik elementlari tomonidan yaratilgan texnik va tashkiliy qo'llab-quvvatlash vositalari.

Erishib bo'ladigan maqsadlar: ish joyining holatidan qoniqish, ish jarayonidan zavqlanish va vazifani yaxshiroq bajarish.

Xodimlarni xabardor qilish (xodimlarga korxona ishlari to'g'risida zarur ma'lumotlarni etkazish).

Rag'batlantirishni boshqarish vositalari: ishlab chiqarish hujjatlari, jamoaviy yig'ilish, ish hisobotlari.

Erishib bo'ladigan maqsadlar: korxona ishlarini, fikrlash va faoliyatni korxona manfaatlari nuqtai nazaridan xabardor qilish.

Xodimlarni baholash (muayyan mezonlarga muvofiq xodimlarni tizimli va rasmiylashtirilgan baholash tizimi).

Rag'batlantiruvchi boshqaruv vositalari: ish natijalarini va xodimlarning imkoniyatlarini baholash uchun etarli usullarni ishlab chiqish.

Erishgan yutuqlari: tashkiliy xatti-harakatlarga ijobiy ta'sir, ish sifati va natijalari uchun javobgarlik.

Haqiqiy korxona faoliyatida faqat moddiy shakllar va rag'batlantirish usullarini alohida ajratish va takomillashtirish mumkin emas. Moddiy va nomoddiy usullarni integratsiyalashgan holda, ortgan mehnat daromadlari ko'rinishidagi ta'sir kuzatilmoqda. Barcha nomoddiy usullar korxonaga haqiqatan ham aniq va katta miqdordagi xarajatlarni talab qiladi va har bir xodim uchun mohiyatan nomoddiy rag'batlantirish usulidir, ammo ular korxona uchun iqtisodiy xarajatlar ko'rinishida moddiy va moliyaviy xavfsizlikka ega.

Mavjud iqtisodiy vaziyatni o'zgartirish maqsadidan kelib chiqqan holda, taklif etilayotgan texnologiyaga muvofiq, korxonada ish haqi tizimini tashkil qilishning mumkin bo'lgan shakllarini tahlil qilish, xodimlarni boshqarish tizimini mavjud tashkilotning foyda olishida xodimlarning ishtiroki va boshqaruv tamoyilini amalga oshirish nuqtai nazaridan takomillashtirish muhimligini ta'kidlaydi. har bir xodimning mehnat samaradorligi.

Shuning uchun OSB Bryansk pochta idorasi xodimlarini rag'batlantirishning iqtisodiy usullarini takomillashtirish korxonaning ish haqi va daromad darajasi, shuningdek, xodimning mehnat unumdorligi o'rtasidagi munosabatni o'rnatishga asoslanishi kerak.

Tahlillar, xodimlar bilan suhbatlar, ularning faoliyatini monitoring qilish natijasida korxonada mavjud bo'lgan bonus tizimi xodimlarning ish haqi miqdorini bevosita bo'limlarning ishlab chiqarish rejalariga bog'liq emasligi aniqlandi. U faqat mehnat intizomi buzilishining oldini olishni ta'minlaydigan va ishlab chiqilgan.

Xodimlarga moddiy rag'batlantirishning samaraliroq ta'siri uchun barcha ishchilar uchun asosiy ish haqi fondiga ajratmalarning yanada tabaqalashtirilgan tizimini joriy etish zarur. Bundan tashqari, mavjud tizimda mehnat unumdorligini oshirishga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan tarkibiy qismlar yangi yaratilgan rag'batlantirish tizimida qo'llanilishi kerak.

Moddiy rag'batlantirishni takomillashtirish usullaridan biri bu korxona ishchilari o'rtasida ishlab chiqarish yoki sifatning oshishi natijasida olingan qo'shimcha daromadni taqsimlashdir. Bunday holda, butun korxona yoki ishlab chiqarish maydonchasining unumdorligini hisobga olish kerak, ya'ni. guruh yoki jamoa samaradorligi va tanlanganlar emas, balki barcha xodimlar uchun bonuslar. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday tizim soatlik ish haqini oladigan ishchilarga qaratilgan bo'lib, ularning shaxsiy mehnati har doim ham yakuniy natijaga bevosita bog'liq emas. Bular ishchilar va vaqtinchalik ishchilar.

Xodimlarning korxona foydalarida ishtirok etish tizimini joriy qilish uchun, tahlil qilinadigan davrda kompaniya daromadlarining ko'payishi foizi sifatida Rucker tizimiga asoslangan mukofot jamg'armasini hisoblashni taklif qilish mumkin. Bonus jamg'armasini shakllantirishga ajratilgan foizlar oxirgi yillarda korxona mahsulotlari qiymatidagi mehnat xarajatlari ulushiga qarab belgilanishi kerak.

2.