Kurs ishi mavzu: “boshlang‘ich sinfda ikkinchi darajali bo‘laklar mavzusini o‘rganish”

Qaratqich aniqlovchilar: Bir predmet yoki shaxsning boshqa bir predmet yoki shaxsga qarashli ekanini bildirgan aniqlovchi qaratqich aniqlovchi deuiladi. Masalan: Bu yilgi bahorning kech kelishi ko’plarninig tinkasini quritdi. (S.Karomatov)
Yoki: Yomonning yaxshisi bo’lguncha, yaxshining yomoni bo’l. (maqol).
Birinchi gapda bahorning ko’plarninig so’zlari, ikkinchi gapda esa yaxshining va yomonning so’zlari qaratqich aniqlovchidir.
Qaratqich aniqlovchilar quyidagicha ifodalanadi:
1. Ot yoki uni o’rnida qo’llanuvchi olmosh bilan: Kishining muxim
burchlaridan biri – ota va onanig hurmatidir (Navoiy).
2. Otlashgan sifat bilan: Botirning mushti ham yarog‘. (maqol).
3. Otlashgan son bilan: Uning yarmi-besh.
4. Otlashgan sifatdosh bilan: O‘qiganning tili ko’p uzun bo’ladi. (Pulkan).
Bir qaratqich aniqlovchi bir necha qaralmish bilan bog‘lanib kelishi yoki, aksincha, bir qaralmish bir necha qaratqich bilan bog‘lanib kelishi mumkin.Masalan: Mehmonlar orasida Xirotning olimlari, xofizlari ham ko’pgina edi. (O).
2. Ayvonlarning shiftlariga ilingan osma chiroqlardan taralgan nurdan kechki olma va bexi gullari qorong‘ida yanada oqarib ko’rinadi. (S.A.). qaratqich aniqlovchi belgili yoki belgisiz bo’ladi. Belgili bo’lganda kelishik affikasi saqlanadi, belgisiz bo’lganda esa bu affks saqlanmaydi: Maktabimiz bog‘I yildan-yilga yashnamoqda. Izohlovchi bog‘langan bo’lak izohlanmish deyiladi. Izohlovchi aniqlovchi izohlanmish xilma-xil belgilarini bildiradi. Izohlovchilar, asosan ot bilan ifodalanib, quyidagi ma’nolarni bildiradi:
1. Unvonni: General Sobir Rahimov misilsiz qahramonlik ko’rsatdi.
2. Mashg‘ulot, kasb, mutaxasislikni: Oshpaz kampir choy damlab keltirdi. S.N).
3. Amalni: Yig‘ilishni shahar hokimi Qobilon ochdi
4. Jinsni: Og‘il bolalar ham, qiz bolalar ham sportga faol qatnashdilar.
Rahmatulla Otaqo’ziev Uyg‘un, Vatan-ona tipidagi izohlovchi va izohlanmish orasiga yozuvda defis qo’yiladi.