L. Yeyler, J. Venn, R. Dekart hayoti va ilmiy faoliyatini o’rganish

Shahrisabz davlat pedagogika institute Pedagogika fakulteti BT-5-22-guruh Talabasi Xudoyqulova Orzigulning boshlang’ich matematika fanidan tayyorlagan mmmmkmTaqdimoti
Mavzu: L. Yeyler, J. Venn, R. Dekart hayoti va ilmiy faoliyatini o’rganish.
Reja:

• L. Yeyler hayoti va ilmiy faoliyati.
• J. Venn hayoti va ilmiy faoliyati.
• R. Dekart hayoti va ilmiy faoliyati.

Eylerning nomini tanimagan yoki eshitmagan matematik albatta yo‘q. Matematikaga oid chop etilgan kitoblarning deyarli barchasida hech bo‘lmasa bir marta Eylerning nomi albatta qayd etiladi. Hozirgi zamonda o‘rta maktablarda o‘tiladigan trigonometriya va logarifmlarga oid qoidalar va hisob-kitob usullarini ham aynan Eyler ishlab chiqqan izchillik asosida tushuntiriladi.
Leonard Eyler - matematika rivojiga eng salmoqli hissa qo‘shgan olimlardan biridir. U o‘z ilmiy ishlarida cheksiz kichik miqdorlar analizi usullarini eng birinchi bo‘lib tadbiq qilgan bo‘lib, olimning bu boradagi uch jilddan iborat fundamental ilmiy ishi, zamonaviy matematik analizning tamal toshini qo‘yib bergan edi. o‘sha uch jild asar quyidagicha nomlangan: "Analizga kirish", "Differensial hisob", hamda, "Integral hisoblash". Eylerning ushbu asarlari hozirda insoniyat tafakkuri yaratgan eng yuksak ilmiy asarlar qatoriga kiradi. Aynan shu ishlar tufayli, analiz sohasi matematikada o‘ziga xos mustaqil fan sifatida shakllanib chiqdi.
Leonard Eyler 1707-yilning 15-aprel sanasida Shveytsariyaning Bazel shahrida dunyoga keldi Eylerni Leonard 13-yoshida Bazeldagi seminariyalardan biriga, falsafadan ta'lim olish uchun o‘qishga joylashgan.
1723-yilda Eyler Bazel maktabida magistr darajasini qo‘lga kiritadi. Eyler 1727-yilda Peterburg Fanlar Akademiyasida adyunkt darajasiga erishdi. Ya'ni, bu akademikdan quyiroq ilmiy daraja edi. 1731-yilda esa unga Fizika Professori unvoni berildi va Akademiyaning haqiqiy a'zoligiga qabul qilindi.
1733-yilda esa, Eylerga o‘z ustozi - Bernulli o‘zi egallab kelgan lavozimni - oliy matematika kafedrasini topshirdi.. 1752-yildagi ishlarida Eyler ko‘pyoqlarning yoqlari, qirralari va uchlarining soni orasidagi nisbatlar haqida yozadi hamda, o‘zidan avvalroq Dekart taxmin qilgan, lekin, isbotlay olmagan matematik qonuniyatlarni isbotlab beradi 1765-yilda Eyler aylanayotgan qattiq jismlar uchun differensial tenglamalarni yechish usullarini ishlab chiqadi. Hozirda bunday tenglamalarni "Aylanayotgan jismlar uchun Eyler tenglamalari" deb yuritiladi
Jon Venn ( 1834 -yil 4-avgust – 1923-yil 4-aprel)ingliz matematiki , mantiqiy va faylasufi boʻlib , mantiq , toʻplamlar nazariyasi , ehtimol , ehtimollik "ma'lumotli" taxminlardan farqli o'laroq, biror narsaning qanchalik tez-tez sodir bo'lishi prognoz qilinishi bilan belgilanishi kerakligini ta'kidlaydi. Keyin Venn 1881 yilda " Symbolic Logic " asarida Jorj Bulning nazariyalarini yanada rivojlantirdi va u erda Venn diagrammasi deb nomlanuvchi narsalarni ta'kidladi. statistikada etgani bilan tanilgan. , va kompyuter fanlari . 1866-yilda Venn ehtimollik chastotasi nazariyasini qo'llab-quvvatlovchi yangi kitob bo'lgan "Tasodifan mantiqi" ni nashr etdi. U Londonda oʻz taʼlimini oʻz taʼlimini 1846-yil sentabrda akasi Genri bilan birga Ser Rojer Cholmeley maktabiga qoʻshilib, [8] hozirda hozirda Highgate School deb nomlanuvchi maktabda boshladi. 1862 yilda u Kembrijga axloqshunoslik bo'yicha o'qituvchi sifatida qaytib keldi, mantiq va ehtimollar nazariyasini o'rgandi va o'rgatdi [5] va taxminan 1869 yildan boshlab, kollejlararo ma'ruzalar o'qidi. Bu vazifalar uning nomini olgan diagrammani ishlab chiqishga olib keldi. Venn 1908-1909 yillarda Kembrij antikvarlar jamiyatining prezidenti bo'lgan. [15] U, shuningdek, Kembrij Provident Tibbiyot Instituti vitse-prezidenti sifatida qayd etilgan
Dekart keksa, ammo qashshoq zodagonlar oilasidan chiqqan va oiladagi eng kenja (uchinchi) o'g'il edi. U 1596 yil 31 martda Fransiyaning Indre-et-Luara departamenti Lae (La Haye en Touraine), hozirgi Dekart (Dekart) shahrida tug'ilgan. U 1 yoshga to'lganda onasi vafot etdi. Dekartning otasi Renn shahrida sudya bo'lgan va kamdan-kam hollarda Laeda paydo bo'lgan; Bolani onasi tomonidan buvisi tarbiyalagan. Bolaligida Rene sog'lig'i va aql bovar qilmaydigan qiziqishi bilan ajralib turardi.
Dekart ilk ta'limni Jan Fransua o'qituvchisi bo'lgan Jezuit kolleji La Flecheda oldi. Kollejda Dekart Frantsiya ilmiy hayotining bo'lajak koordinatori Marin Mersenni (keyin talaba, keyinchalik ruhoniy) bilan uchrashdi. Diniy ta'lim, g'alati darajada, o'sha paytdagi falsafiy hokimiyatlarning yosh Dekartdagi shubhalarini kuchaytirdi. Keyinchalik u o'zining bilish usulini shakllantirdi: takrorlanadigan tajribalar natijalari bo'yicha deduktiv (matematik) fikrlash
Dekart falsafasi asosida jon va tana, «fikrlovchi» va «ko’lamli» substantsiya dualizmi yotadi. Materiyani ko’lam (yoki fazo) ga tenglashtirgan, harakatni jismlarning o’z joyini o’zgartirishidan iborat deb bilgan. Uning fikricha, harakatning umumiy sababchisi xudo bo’lib, u materiya, harakat va osoyishtalikni yaratgan. Inson jonsiz a’zoi badanni tafakkurga va irodaga ega bo’lgan jon b-n bog’lab turadi. Dekart falsafasi xudo, jism va jondan iborat uchta tug’ma g’oya bor degan qoidaga asoslanadi. U xudoning mavjudligini, tashqi olamning realligini isbotlashga harakat qilgan. Dekart g’oyasiga ko’ra, insonning mohiyati uning fikrlashidadir. «Fikrlayapman, demak mavjudman» degan fikri shundan kelib chiqqan. Uning fikricha, ilmda ishonchli, isbotlangan, tajribada tekshirilgan dastlabki asos ikki yo’l b-n — birinchisi induktsiya va analiz orqali, ikkinchisi — deduktsiya va sintez orqali izlab topiladi. Dekart ikkinchi yo’lni ma’qul yo’l deb hisoblaydi. U inson aql-idrokining bilish jarayonidagi o’rniga yuksak baho beradi. «Har bir xulosaga shubha b-n qarash kerak», dey- di u. Har jihatdan ratsional-faylasuf bo’lgan D. 17—18-a. falsafasi va fani taraqqiyotiga salmoqli hissa qo’shdi.