Elektromagnitlik induktsiya hádiysesi Jobası: Elektromagnit induktsiya hádiysesi. Lents qádesi
Download 246.65 Kb. Pdf ko'rish
|
3-Tema
Elektromagnitlik induktsiya hádiysesi Jobası: 1. Elektromagnit induktsiya hádiysesi. Lents qádesi. 2. Ózlik induktsiya hádiysesi. İnduktivlik. Óz-ara induktsiya. 3. Magnit maydan energiyası. 1. Elektromagnit induktsiya hádiysesi. Lents qádesi. Elektromagnit induktsiya hádiysesin áhqá jılı Faradey ashqan. Hádiyse sonnan ibarat, hár qanday tuyıq ótkizgish konturı menen shegaralangan bet arqalı ótip atırǵan magnit induktsiya aǵımı ózgergen waqıtta usı konturda elektr togı payda boladı. Bul tok induktsion tok dep ataladí. 1-suwret 2-suwret Galvonometrge jalǵanǵan A solenoidtıń bir uchına turaqlı magnitti jaqınlastırsaq, solenoidta elektr togı payda boladı (1-suwret). S-solenoidtı k-gilt arqalı B tok deregine jalǵasaq, A solenoidta qısqa waqıtlı tok payda boladı (2-suwret). Tájiriybelerdi analiz qılsaq, birinshi tájiriybege usı nárse xarakterli, A solenoidta tok magnit oǵan jaqınlasqanda yamasa onnan uzaqlasqan waqıtta ǵana, yaǵnıy solenoid jaqınında magnit maydan ózgergen waqıtta yamasa solenoidtıń ózi magnit maydanında kóshken waqıtta payda boladı. Magnittıń solenoidǵa salıstırǵanda háreketi yamasa solenoidtıń magnitǵa salıstırǵanda háreketi toqtawı menen solenoid jaqınındaǵı magnit maydan turaqlı bolıp qaladı hám solenoidtan tok ótpeydi. Ekinshi tájiriybegi hádiyse hám birinshidegige uqsas - bunda ózgeriwshi magnit maydandı S solenoidta payda bolǵan yamasa joǵalıp atırǵan tok payda etedi. Eki jaǵdayda hám ótkizgish konturı jaqınındaǵı magnit maydanınıń C A Б S A К N Г Г + — shaması ózgeredi, demek, kontur menen shegaralanǵan bet arqalı ótiwshi magnit induktsiya aǵımı hám ózgeredi. Peterburg universitetiniń professorı Lents induktsion toktıń baǵıti uchun tómendegi qádeni taptı: tuyıq konturda payda bolǵan tok sonday baǵıtlan boladı, bul tok konturı menen shegaralanǵan bet arqalı ótiwshi hám onıń ózin payda etiwshi magnit aǵımı induktsiyasınıń ózgeriwin kompensatsiyalawshı menshik magnit induktsiya aǵımın jaratadı. Birinshi tájiriybe solenoidǵa magnittıń qubla polyusın jaqınlastırǵanımızda soleniodta saat strelkasına keri baǵıtlanǵan tok payda boladı(á-suwret). Bul jaǵdayda magnit payda etken induktsiya aǵımı soleniodtıń ishine qarap baǵıtlanǵan bolıp, magnit jaqınlasqan sayın artıp baradı. Solenoidtaǵı induktsion toktıń magnit maydanı sırtqı magnit maydanınıń ósiwin kompensatsiyalaydı. Magnittıń qubla polyusı uzaqlastırılǵanda solenoidta saat strelkası baǵıtındaǵı tok payda boladı. Sırtqı maydanda magnit induktsiya aǵımı kemeye baslaydı. Solenoidtaǵı induktsion toktıń magnit maydanı solenoid ishine qarap baǵıtlanǵan boladı hám magnit maydanınıń kemeyiwin kompensatsiyalaydı. Bizge belgili ózgermeli magnit induktsiya aǵımı ashıq konturda ózgermeli elektr qozǵawshı kúshti (EQK) payda etedi. EQK shaması menen magnit induktsiya aǵımınıń ózgeriw tezligi arasındaǵı baylanıstı energiyanıń saqlanıw nızamına tiykarlanıp anıqlaw mumkin. Eger qozǵalıwshań AS bólekke iye bolǵan tuyıq konturǵa EQKi ǵa teń bolǵan galvanik element jalǵanǵan bolsa (1-suwret), bul derektiń dt waqıt ishinde orınlaǵan jumısı A = Idt (21.1) ǵa teń boladı. + — C 2-suwret Eger kontur magnit maydannan sırtta turǵan bolsa, orınlanǵan jumıs Joul - Lents jıllılıǵına sarıplanadı A i = Q = I 2 Rdt (21.2) Eger kontur bir tekli magnit maydanına jaylastırılsa, konturdıń AS bólegine oń tárepke qarap oǵan tik baǵıtlanǵan F kúsh tásir etedi hám onı AS halatǵa jılıstıradı. Bunda orınlanǵan mexanık jumıs A 2 = I . dF (21.2) boladı. (21.2) da dF – konturdıń shtrixlangan ASAS bólegi arqalı ótip atırǵan magnit induktsiya aǵımı, I bolsa kontur háreket etken waqıtta usı konturdan ótip atırǵan toktıń kúshi. Energiyanıń saqlanıw nızamına tiykarlanıp galvanik elementtiń orınlaǵan jumısı: A = A 1 + A 2 yamasa Idt = I 2 Rdt + IdF (21.3) (21.3) - teńliktiń hár eki tárepin Idt ǵa bólemiz. = IR + dF/dt bul teńlikten I =U/R (21.3) (21.4) - teńliktegi dF/dt ańlatpa kontur beti (shtrixlangan) arqalı ótiwshi induktsiya aǵımınıń ózgeriwi sebepli payda bolǵan qosımsha E№Kti sıpatlaydı E i = - dt dФ . (21.4) (21.4) – ańlatpası elektromagnit induktsiya nızamın (Faradey nızamı) sıpatlaydı. Bul teńliktegi teris belginiń mánisi tómendegishe: induktsiya aǵımınıń artıwı (dF/dt>0) konturdı aylanıp shıǵıwdaǵı teris baǵıt boylap tásir etiwshi E№Kti, induktsiya aǵımınıń kemeyiwi (dF/dt<0) bolsa konturndı aylanıp shıǵıwdaǵı oń baǵıt boylap tásir etiwshi EQK ti payda etedi. İnduktsiya EQKniń Sİ sistemasıdaǵı birligin kórip óteyik: I I C dF E i = - dF/dt = Vb/S = Tl . M 2 /S=V Demek, kontur beti arqalı ótiwshi magnit aǵımı 1 Vb/S tezlik menen ózgerse, konturda payda bolıp atırǵan EQK 1 V ǵa teń boladı. Download 246.65 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling