Elektromagnitlik induktsiya hádiysesi Jobası: Elektromagnit induktsiya hádiysesi. Lents qádesi

 
2. Ózlikinduktsiya hádiysesi. İnduktivlik. Óz-ara induktsiya. 
Elektromagnit induktsiya hádiysesiniń tiykarǵı nızamına tiykarlanıp, kontur 
beti arqalı ótip atırǵan magnit aǵımı ózgerip atırǵan barlíq jaǵdaylarda induktsiya 
E№Ki payda boladı. Sonıń uchun konturdan ótip atırǵan tok kúshiniń ózgeriwi 
nátiyjesinde usı konturdıń ózinde induktsion E№Ki payda boladı. Bul hádiyse 
ózlikinduktsiya hádiysesi dep ataladí. 
Máselen, konturdı (katushkanı) turaqlı tok deregine jalǵaw yamasa úziw 
waqıtında usı konturdıń ózinde ózlikinduktsiya hádiysesi júzege keledi (4-suwret). 
4– suwret 
Gilt K jalǵanǵanda, katushkadan ótip atırǵan tok óziniń tolíqk mánisine 
birden erispeydi. Bunnan tısqarı, katushka dógereginde payda bolatuǵın magnit 
aǵımı hám óziniń tolíq mánisine birden erispeydi. Lents qádesine muwapıq, payda 
bolıp atırǵan induktsion tok induktsiya aǵımın payda etedi, bul aǵım dáslepki 
magnit aǵımınıń artıwına qarsılíq etedi. Payda bolǵan induktsion tok jalǵanıp 
• 
• 
В 
К 
I 
I 
I 
I 
+ 
-

---

atırǵan tokka keri baǵıtlanǵan boladı (ń-suwretda tok baǵıti punktir sızıqlı strelka 
menen kórsetilgen). Bul tok jalǵanıw ekstra togı dep ataladí. Jalǵanıw ekstra togı 
kontúrdaǵı toktı kemeytiredi. 
Shınjırdı úzgenimizde hám soǵan uqsas hádiyse júzege keledi. Eger 
konturda tok kúshi kemeyip atırǵan bolsa, konturdıń maydanı arqalı ótiwshi magnit 
induktsiya aǵımıda kemeyedi. Bunday jaǵdayda tiykarǵı tok penen bir tárepke 
baǵıtlanǵan tok induktsiyalanadi. Bu induktsion tok uziliw ekstra togı dep ataladí.
Konturdıń kúshli yamasa kúshsizraq uzinduktsiya hádiysesin kórsetiwi 
uzinduktsiya koeffitsenti dep atalatuǵın fizik shama menen xarakterlenedi. 
Konturdan ótip atırǵan tok sebepli payda bolıp atırǵan magnit aǵımı tok 
kúshine proportsional, yaǵnıy: 
F = LI
(21.5) 
bul jerde L – konturdıń induktivligi bolıp Sİ sistemada Genrida ólshenedi.
[L] = [F/I] = Vb/A = Gn 
Demek, 1 Gn sonday elektr shınjırınıń induktivligiki, shınjırdan 1 A turaqlı tok