Laboratoriya ish

Topshiriq: Quyidagi topshiriqlarni MathCad dasturida natija oling:

1			x = 1,426, y = -1,220, z = 3,5
2			x = 1,825, y = 18,225 z = -3,298
3	,		x = 0,335, y = 0,025
4	,		a = -0,5, b = 1,7, t = 0,44
5			a = 1,5, b = 15,5, x = -2,9
6		,	a = 16,5, b = 3,4,j = 0,61
7		,	a = 0,7, b = 0,05, x = 0,5
8		,	a = 1,1, b = 0,004,x = 0,2
9		,	m = 2, c = -1 t = 1,2, b = 0,7
10		,	a = 3,2 b = 17,5, x = -4,8
11		,	x = 1,4 y = -1,2, z = 3,05
12		,	x = 1,8, y = 18,2 z = -3,02
13		,	x = 0,303, y = 0,02
14		,	a = -0,05, b = 1,17 t = 0,24
15		,	a = 1,15, b = 15,05 x = -2,19

2- Tоpshiriq Quyidаgi matritsalarning determinantini hisоblаng.

Vаriаntlаr:

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Grafik soha – 3 asosiy turga bo’linadi:

• 
  ikki o’lchamli ,
  
• 
  uch o’lchamli,
  
• 
  qoyilgan grafik obrazlar.
  

Ikki o’lchamli va uch o’lchamli grafika MathCAD tizimida ozi qayta ishlangan malumotlardan tuziladi.
Quyida grafik formati muloqot oynasi qo`yilmalarini beramiz.
1.X-Y Axes – koordinata o`qini formatlash. Koordinata o`qiga setka, sonli
qiymatlarni grafikga belgilarni qo`yish va quyidagilarni o`rnatish mumkin:

• 
  LogScale – logarifmik masshtabda o`qga sonli qiymatlarni tasvirlash;
  
• 
  Grid Lines – chiziqqa setkalar qo`yish;
  
• 
  Numbered – koordinata o`qi bo`yicha sonlarni qo`yish;
  
• 
  Auto Scale – son qiymatlar chegarasini o`qda avtomatik tanlash;
  
• 
  Show Markers – grafikka belgi kiritish;
  

2.Trace – funktsiya grafiklarini formatlash. Har bir funktsiya grafigini alohida
o`zgartish mumkin:

• 
  chiziq ko`rinishi (Solid – uzliksiz, Dot – punktir, Dash – shtrixli, Dadot – shtrixli punktir);
  
• 
  chiziq rangi (Color);
  
• 
  grafik tipi (Type) (Lines – chiziq, Points – nuqtali, Bar yoki SolidBar – ustunli, Step – pog`onali grafik va boshqa);
  
• 
  chiziq qalinligi (Weight);
  
• 
  simvol (Symbol) - grafikda hisoblangan qiymatlar uchun (aylana, krestik, to`g`ri burchak, romb).
  

3. Label – grafik maydoni sarlovhasi. Title (Sarlovha) maydoniga sarlovha matni kiritiladi.
4. Defaults – bu qo`yilma yordamida grafik ko`rinishga qaytish mumkin.
Dekort grafikani yaratish:

- x va y koordinatalar (2 o’lchovli) bo’yicha
- qutb bo’yicha
- yuza bo’yicha
- kontur bo’yicha
- 3 o’lchovli grafik bo’yicha
- vеktor bo’yicha
Kursorni ishchi hujjatni bo’sh joyiga ornatib..
Insert Graph  Х-У Plot, buyrug’ini tanlaymiz yoki Shift+@ tugmalar yeg’indisini tanlaymiz ,

Graph panelidagi tugmani orqali. Dekort grafikani shabloni hosil boladi.

1. 
   Mashq: y=sin t funktsiyaning grafigi chizilsin
   

• 
  X yoyi ostining o’rta belgisining tagida birinchi mustaqil o’zgaruvchini kiriting. Vergul belgisidan so’ng-ikkinchisini va 10 gacha, misol uchun t1,t2….
  
• 
  Y yoyining chap tomonidan birinchi mustaqil o’zgaruvchini vergul bilan kiriting va shu asosda qolganlarini ham kiritamiz va h.o. Misol uchun y1(t1), y2(t2),…..
  
• 
  Grafik muhitidan tashqariga sichqonchaning chap tugmasini bosing va siz grafikadan chiqasiz.
  
• 
  ikki o’lchamli grafikani tuzish 4-rasmda ko’rsatilgan.
  

4-rasm. Dekart koordinata tizimida grafik muhit.
MathCAD tizimida grafikani nuqtalar orqali tuzish mumkin.

• 
  Bu holatda 2ta ustun qiymati kiritiladi х va у va shu tekislikda shu ustunlar asnoda nuqtalar quriladi.
  
• 
  Ustunlar qiymati Matrix panelidagi matrisa rasmli belgini bosib beriladi.
  
• 
  Grafikani ozini olish uchun esa Graph panelidagi koordinatta o’qi tugmasini bosiladi.
  
• 
  Ramkada 2ta qora to’ldirilmagan to’g’ri burchak marker hosil bo’ladi.
  
• 
  Bitta markerga matrisa-usttunini nomi kiritiladi va u ordinatta oqi, qaysiki ОУ koordinatta oqiga qoyiladi.
  
• 
  Boshqa В другой (Pastgi) markerga boshqa ustuni nomi kiritiladi.keyinchalik enter tugmasi bosiladi.
  

Shuningdek uch o`lchamli grafik qurish uchun quyidagi protseduralarni bajarish kerak.
1.Ikki o`zgaruvchili funktsiya nomini keyin (:=) yuborish operatori va funktsiya ifodasini kiritish.
2.Grafik qurish kerak bo`lgan joyga kursor qo`yiladi.
3.Matematik panelining Graph (Grafik) panelidan Surface Plot (uch o`lchamli grafik) tugmasi bosiladi. Shu joyda uch o`lchamli grafik shabloni paydo bo`ladi.
4.Shablon maydonidan tashqarisida sichqoncha bosiladi va grafik quriladi,
Ikki o`zgaruvchili funktsiya bo`yicha grafik sirtini qurishni tez qilish maqsadida boshqa usul ham mavjud va u ayrim hollarda funktsiya sirtini tuzishda funktsiya massiv sonli qiymatlarini ishlatadi, masalan, 6-rasm chap tomon. Bunday grafikni qurish uchun quyidagi protseduralarni bajarish kerak.
1.Diskret o`zgaruvchilar yordamida ikki funktsiyaning o`zgaruvchisi uchun ham qiymatlarini kiritish.
2.Massiv kiritish. Uning elementlari funktsiya qiymatlari bo`lib, ular berilgan funktsiya argumentlari qiymatlaridan tashkil etiladi.
3.Kursor qaysi joyga grafik qurish kerak bo`lsa shu joyga qo`yiladi.
4.Grafik shabloniga funktsiya nomi kiritiladi.
5.Shablon maydonidan tashqarisida sichqoncha bosiladi va grafik quriladi,
Grafik formatini qayta o`zgartirish va unga ranglar berish uchun grafik maydonini ikki marta tez-tez sichqonchani ko`rsatib bosish va ochilgan muloqot oynasidan kerakli o`zgarishlarni qilish kerak. Bu o`zgartirishlar muloqot oynasi 7-rasmda berilgan.

Ikki o`zgaruvchili funktsiya grafigini qurish.
Bunda: