Laboratoriya ishi №31 Kvadratlar usuli bilan yuzalarni nivelirlash. Yuzalarni nivelirlash jurnalini ishlash Ishdan maqsad

5. Bog‘lovchi nutqtalarni mutloq balandlik belgisini hisoblash.
Bog‘lovchi nuqtalar balandlik belgilari (H_n), nisbiy balandliklarga tuzatma (δ_h) larni qo‘shib turib, quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:

H_n= H_n-1 + h_n-1 + δ_h .

6.Oraliq nuqtalarni mutloq balandlik belgisini asbob gorizonti orqali hisoblash.
Oraliq nuqtalarning balandlik belgisi asbob gorizonti (Hi) orqali hisoblanadi. Asbob gorizontini hisoblash formulasi:


_Ni = _.
Oraliq nuqtaning balandlik belgisini hisoblash formulasi:
N_oraliq = N_i – c ,
bu yerda c- oraliq nuqtadagi reykadan olingan sanoq.
Masalan:
3-stansiyadagi oraliq nuqta (+40)ning balandlik belgisi quyidagicha hisoblanadi:

1. 
   Topilgan balandlik belgilari (H) nivelirlash jurnalining 11- ustuniga har bir bog‘lovchi nuqtaning qatoriga yoziladi. Texnik nivelirlash jurnalini ishlash;
   
2. 
   1:1000 miqyosda joyning gorizontallar (h = 0,25m) bilan ifodalangan tarhini tuzish;
   
3. 
   Loyihaviy belgi (o‘rtacha belgini) hisoblash;
   
4. 
   Yer ishlari kartogrammasini tuzish;
   
5. 
   Yer ishlari balansini hisoblash jadvalini ishlash;
   
6. 
   Yer ishlari hajmini hisoblash jadvalini ishlash;
   

20-rasm. Nivlirlash sxemasi
Yuzalarni nivelirlash natijasi mahsus nivelirlash jurnaliga yozib boriladi (5-jadval)
5-jadval

Stansiyalar №	Qaratish nuqtalar №	Reykadan olingan sanoqlar, mm			Nisbiy balandliklar h, mm			O‘rtacha nisbiy balandliklar h o’rt, mm			Asbob gorizonti Hi , m		Mutloq baland-liklar H, m
		orqa	oldi	ora –liq		+	-		+	-
1	2	3	4	5		6	7		8	9		10		11
	Pn 15	2250												118,617
		2164
	1A			1689										119,092
	2A			1404										119,377
	3A			1077										119,704
	1B			1394					+3					119,387
I	2B			1027		1379			1380			120,781		119,754
	3B			699		1381								120,112
	4B			593										120,188
	3C			235										120,546
	4C			870										119,911
	4A		871											120,000
			783

∑=4414 ∑=1654 ∑=2760 ∑=0 ∑=1380 ∑=0


_Hi =
H_PK1+40 = H_i – c = 98,968m.–1954mm.=97,014m.

Jurnalning oxirida 15-reperning balandlik belgisi kelib chiqishi kerak.

Nazorat savollari

1. 
   Yuzalarni nivelirlash nima maqsadda amalga oshiriladi?
   
2. 
   Yuzalarni nivelirlash jurnalini ishlash tartibi.
   
3. 
   Nivelirlash yo‘lini tenglash.
   
4. 
   Bog‘lovchi nuqtalarning mutloq balandlik belgisini hisoblash.
   
5. 
   Oraliq nuqtalarning mutloq balandlik belgisini hisoblash.
   

LABORATORIYA ISHI № 32


Yuzalami gorizontalli tarxini tuzish. Kvadratlash ishlari kartogrammasini tuzish.
Ishdan maqsad: Qurilish maydonini gorizontallar bilan ifodalangan tarhini tuzishni o‘rganish. Yer ishlari kartogrammasini tuzishni, yer ishlari balansi va hajmini hisoblashni o‘rganish.

Yuzalarni nivelirlash jurnalini natijalari bo‘yicha kvadrat uchlarining balandlik belgilarini aniqlangandan keyin nivelirlangan joyning 1:1000 miqyosda, A3 formatda kvadratlar chiziladi. Kvadrat uchlarining hisoblangan balandlik belgilari santimetrgacha yaxlitlab olib, burchak uchlari yoniga yoziladi. Shu qiymatlar bo‘yicha talab qilingan kesim balandligida (h=0,25m) gorizontallar o‘tkaziladi.

Har bir kvadratning ikki uchining balandlik belgilari bo‘yicha shu nuqtalarni tutashtiruvchi chiziqda ma’lum kesim balandligidagi gorizontallar o‘tadigan nuqtalar o‘rnini aniqlash interpolyatsiya deyiladi. Gorizontallarni grafik usulda o‘tkazamiz.
Gorizontallar kesimi h=0,25m deb qabul qilinib, paletka yasaladi. Buning uchun millimetrli qog‘ozda har 1 yoki 0,5 santimetr oraliqida parallel chiziqlar o‘tkaziladi. Har bir chiziqqa balandlik belgilari nuqtalarning andozadan olingan belgilariga hamda gorizontallar kesimiga ko‘ra yoziladi (21-rasm).
Qog‘ozdan eni 2-3sm, uzunligi 15-20sm li tasma qirqib olinadi. Tasmaning qirrasi kvadratlar to‘ridagi 2 ta balandlik belgilari yozilgan nuqtalarni tutashtiruvchi chiziqga to‘g‘rilanadi. Shu nuqtalar tasmaga belgilari bilan ko‘chiriladi (21-rasm).
So‘ng tasma paletka ustiga shunday joylashtiriladiki, 1V va 2S nuqtalarning 19,39 va 20,15 belgilari tegishli gorizontallar oralig’iga to‘g‘ri kelsin. 1V-2S kesmani kesib o‘tgan 19,50; 19,75 va 20,00 chi gorizontallar o‘rni tasmada belgilanadi. Tasma kvadratlar to‘riga qaytarilib, 1V - 2S chiziqda joylashtiriladi va 19,50; 19,75 va 20,00 chi gorizontallar o‘rni unga ko‘chiriladi.

21- rasm

Shu tartibda balandlik belgilari berilgan nuqtalarning strelkalar bilan ko‘rsatilgan har jufti oralig‘ida gorizontallar o‘rni belgilanadi va ularning raqami yozib qo‘yiladi. Bir xil raqamli nuqtalar uzluksiz egri chiziqlar bilan tutashtirilib, gorizontallar hosil qilinadi va relef tarhda ifodalanadi (22- rasm).

22- rasm. Qurilish maydonini gorizontallar bilan ifodalangan tarhi.


Yer ishlari kartogrammasini tuzish.

23. 
    rasm. Yer ishlari kartogrammasi.
    

LABORATORIYA ISHI № 33


Yer ishlari xajmlarini hisoblash. (Hisob chizma ishi №4).

Muhandislik inshooti quriladigan maydon yuzasini gorizontallar bilan tasvirlash kifoya qilmaydi. Shu gorizontalli tarhda inshoot loyihalanadi. Muhandislik ishlarining talabiga qarab loyihaga ko‘ra joyni turli nishab bilan tekislash kerak bo‘ladi. Bunda inshootning vazifasi va texnik sharoitlariga qarab, nuqtalarning loyihaviy belgilari bo‘yicha yer ishlari hajmi, ya’ni tuproq qazish va tuproq solish ishlarini hajmi topiladi. Loyihaviy belgi sifatida, ko‘pincha, yer yuzasi nuqtalarining o‘rta balandlik belgisi qabul qilinadi. Loyihaviy belgini aniqlashda quidagi formuladan foydalaniladi:

_,

bunda ΣH₀ – 0 ishlari loyihaviy belgisi (kvadrat uchlari belgilarining arifmetik o‘rta qiymati);

ΣH1 – bitta kvadratga tegishli bo‘lgan burchak uchlari balandlik belgilarining yig‘indisi;
ΣH2 – ikkta kvadratga tegishli bo‘lgan burchak uchlari balandlik belgilarining yig‘indisi;
ΣH4 – to‘rtta kvadratga tegishli bo‘lgan burchak uchlari balandlik belgilarining yig‘indisi;
Topilgan qiymat loyihaviy belgi deyiladi.


Ish belgilarini aniqlash
Loyihaviy belgiga nisbatan aniqlanadigan kvadrat uchlaridagi tuproq qazish chuqurligini va tuproq to‘kish balandligini ko‘rsatuvchi son ish belgisi deyiladi. Ish belgilarini aniqlash uchun nuqtaning loyihaviy belgisidan hisoblangan yer mutloq balandlik belgisi ayriladi.


_.

Ayirma ma’nfiy bo‘lsa, bu qazilma chuqurligi, musbat bo‘lsa ko‘tarma balandligini qiymati bo‘ladi. Hisoblangan ish belgilari kvadratlarning burchak uchlariga yoziladi (23 - rasm).

Loyihaviy va ish belgilari aniqlangandan keyin tarhdagi balandlik belgilari loyihaviy belgiga teng nuqtalar siniq to‘g‘ri chiziq bilan tutashtirilsa, 0 chiziq hosil bo‘ladi. Bu chiziq qazilishi va tuproq to‘kilishi kerak bo‘lgan maydon chegrasini ko‘rsatadi va qizil rang bilan chiziladi. Tarhda tuproq to‘kiladigan ko‘tarma maydon yuzasi sariq rang bilan bo‘yaladi yoki turli shtrixlar bilan belgilanadi. Tuproq olinadigan maydon yuzasi zangori rang bilan bo‘yaladi. Bunday chizma yer ishlari kartogrammasi deyiladi.