Лаборатория иши №6

l

l

R



 

 

CHo‘kish koeffitsienti doimo R>1 bo‘ladi, chunki l>l

1

. Bu koeffitsient qiymati 

bir  necha  faktorlarga  bog‘liq  bo‘lib,  ayrim  hollarda  6  –  8  ga  teng  bo‘lishi  mumkin. 

Plastik deformatsiyalanish jarayonida metall hajmi o‘zgarmaydi, shuning uchun kesib 

olingan qirindi hajmi kesilib olinishi kerak bo‘lgan qatlam hajmiga teng bo‘lib, uning 

uzunligi qisqarishi bilan eni kengayadi. Qirindining ko‘ndalang kesim yuzasining f

e

, 

kesilayotgan  yuza  maydoni  f  –  ga  nisbati,  qirindining  ko‘ndalang  cho‘kish 

koeffitsienti deyiladi va quyidagicha xarakterlanadi, ya’ni: 

ab

b

a

f

f

R

c

/

1

1





 

 

bu erda: 

1

a

, 

1

b

 - qirindi eni va kengligi, mm da: 

                          a, b – qirindi kesib olinayotgan yuza eni va kengligi, mm da. 

---

 

Kesib  olinishi  kerak  bo‘lgan  qatlam  va  qirindi  hajmlarini  tenglashtirish 

natijasida 

2

1

f

l

lf



  yoki  

1

1

f

f

l

l



 

 

bo‘ylama ko‘ndalang cho‘kish koeffitsientlarini bir – biriga tengligini ko‘rish 

mumkin.  Qirindisining  cho‘kish  koeffitsientini  ikki  turli  metod  bilan  aniqlash 

mumkin:  

1.  Solishtirish metodi,  

2.  Tortish metodi. 

Solishtirish  metodi  –  olingan  qirindi  uzunligini  u  kesib  olingan  yuza  uzunligi 

bilan  taqqoslashga  asoslangan.  Bu holda qirindining bo‘ylama  cho‘kish koeffitsienti 

1

l

l

K



 ga teng bo‘ladi. 

Tortish  metodi  –  o‘lchash  murakkab  bo‘lgan  formadagi  qirindi  hosil  bo‘lish 

jarayonlarida  qo‘llaniladi.  Bu  usulda  qirindining  biror  tekisroq  qismi  ajratib  olinib 

uning uzunligi va massasi aniqlanadi. Ishlov berilayotgan materialning zichligi bilgan 

holda qirindining ko‘ndalang kesim yuzasi hisoblanadi. 

k

k

l

G

f







 

bu erda: G – qirindi massasi, 

               



 - material zichligi, 

               

k

l

 - qirindi uzunligi. 

 Qirindining  ko‘ndalangiga  cho‘kish  koeffitsientini  hisoblash  formulasidan 

foydalangan holda: 

b

a

l

G

f

f

K

k

k













 

Qirindining  cho‘kish  koeffitsienti  plastik  deformatsiyalanishni  miqdorini 

belgilovchi birlik sifatida qabul qilish mumkin. 







sin

cos

1





K

tg

 

bu erda: β

1

 – ko‘chish burchagi, 

---

               K – qirindining cho‘kish koeffitsienti, 

              



 - kesuvchi asbobning oldingi burchagi. 

Qirindining  cho‘kishga  qancha  kichik  bo‘lsa,  kesish  jarayonida  plastik 

deformatsiyalanishi  shuncha  kam  bo‘ladi.  Demak,  kesish  jarayoni  qulay  sharoitda 

boradi, ish miqdori kamayadi. 

Qirindining  cho‘kishi  yana  ishlov  berilayotgan  materialning  fizika  – 

mexanikaviy  xossasi,  kesuvchi  asbobning  geometrik  parametrlari,  kesish  rejimlari, 

qo‘llanilayotgan sovutish – moylash suyuqliklariga ham bog‘liqdir. 

 

QIRINDINING CHO‘KISHGA KESISH REJIMINING 

ELEMENTLARINING TA’SIRI 

Quyida  biz  kesim  tezligini  o‘zgarishini  qirindining  cho‘kishga  ta’sirini  tortish 

metodi  bilan  aniqlashni  ko‘rib  chiqamiz.  Tekshirilishi  kerak  bo‘lgan  qirindidan 

uzunligi l (mm) bo‘lgan biror bo‘lakni ajratib olinib uning og‘irligi – g  (g) tortiladi. 

Qirindining  og‘irligi  q  –  bilan  uning  uzunligi  l  orasida  quyidagiga  bog‘lanish 

mavjuddir: 

100

0

p

l

F

q

ф





 

bu erda: r

0

 – zagotovka materialining zichligi  

                       (po‘latlar uchun r

0

=7,8 g/sm

3

) 

0

100

p

l

g

F

ф





 

Qirindining cho‘kish quyidagi formula orqali hisoblanadi: 

tS

p

l

g

F

F

ур

ф

e

0

1000









 



e

 – ning qiymatini hamma sharoitlar uchun aniqlanib, qirindining cho‘kishiga 

kesish  tezligini 



e

=f(v).  Kesish  burchagini 



0

=f(



),  surish  kattaligini 



0

=f(S) 

o‘zgarishini ta’sirini grafik orqali ifodalaniladi. 

 

 

---

Amaliy mashg’ulot topshirig’i 

AmaliyMashg’ulotni o’rganib savollarga 

elektton yoki yozma javob bering !!!!! 

 

1.QIRINDI HOSIL BO‘LISH JARAYONINI 

YOZING . 

2.QIRINDINING CHO‘KISHI VF’LUMOT 

BERING .