Laboratoriya ishi ishlab chiqarish korxonalarida va inshootlarida

Ishni bajarish tartibi 
Ish joylarini tabiiy yoritishni aniqlash 
1. Fotoradiometrni ish mohiyatini o‘rganish. 
2. Fotoradiometrni ishga tayyorlash: Uskunani gorizontal holatga 80 sm yoki 1 m 
balandlikdagi stol ustiga qo‘yib, yning fotoelementi to‘g‘ri ulanganligini tekshirish 
kerak. Agarda fotoelement to‘g‘ri ulangan bo‘lsa,
AUTO tugmasini bosib 
yoqish kerak. Bunda uskuna yonish jarayonida o‘z-o‘zini kalibrovka (yani ulangan 
foto elementni) qilib so‘ngra ishga tayyor holatga keladi. Bunda uning 
ko‘rsatkichlari va o‘lchov birligi Lux degan yozuvni ko‘rsatib turgan bo‘lishi 
kerak. Bu o‘lchov 2 xil usulda amalga oshiriladi.
1) Fotoradiometrning fotoelementidagi qoplamani chiqarib olamiz va 
xonaning 5 ta nuqtasidan o‘lchov olinib. Olingan 5 ta natija qo‘shilib o‘rtacha 
arifmetik amal bajarilib, o‘rtacha qiymatni aniqlaymiz.
2) Derazadan devorgacha bo‘lgan masofani har bir metridan natija olinadi 
va olingan natijalar qiymatlari qo‘shilib o‘rtacha qiymat aniqlanadi. Formula (2) 
asosida ichkarini E
ichki
tashqariga E
tashqi
nisbatan yoritilganlik foizi aniqlanadi. 
Tabiiy va aralash yoritilganlik har biri uchun bir marta o‘lchab chiqiladi. Bularni 
hisoblab chiqqan natijadan ya’ni aralash yoritilganlik qiymatidandan tabiiy 
yoritilganlik qiymatini ayiramiz. Natijada sun’iy yoritilganlik kelib chiqadi 
(kunduzi). Odatda sun’iy yoritilganlikni qorong‘u xonada yoki kechqurun xona 
chiroqlari yoqilgan holda aniqlagan yaxshiroq.
1. 
Xona derazasidan har 1 m. uzoqlikdagi masofada yoritilganlikni 
Fotoradiometr yordamida aniqlang. Ish joyi yoritilganligining derazagacha bo‘lgan 
masofaga bog‘liqligi grafigini tuzing va xulosalang. 
2. 
Xona tashqarisidagi yoritilganlikni fotoradiometr yordamida o lchang. 
3. 
Tabiiy yoritilganlik ko‘rsatkichini aniqlang. Ushbu koeffitsient 
normaga to‘g‘ri kelishini aniqlab, xulosalang. 
4. Ish xonasi uchun quyidagi formula yordamida yorug‘lik koeffitsientini 
aniqlang: 
Ish xonasi uchun quyidagi formula yordamida yorug‘lik koeffitsiyentini 
aniqlang: 
𝑒
𝑟
=
𝑆
0
𝑛
𝑆
𝑥
(1) 
bu yerda; е
r
- hisobiy yorug‘lik koeffitsiyenti: 
yashash xonalari uchun – е
r
=0,1-0,25;
ishlab chiqarish xonalari uchun е
r
=0,25-0,5;
S
0
- bitta derazaning yuzasi, м
2
;
n - derazalar soni;
S
х
- xonaning yuzasi, м
2
; 
Tabiiy yoritilganlik koeffitsiyenti quyidagi formula orqali aniqlanadi: 

---

7 
𝑒
𝑡𝑎𝑏𝑖𝑖𝑦
=
𝐸
𝑖𝑐ℎ𝑘𝑖
𝐸
𝑡𝑎𝑠ℎ𝑞𝑖
∙ 100% (2) 
Bu erda e
tabiiy
- tabiiy yoritilganlik koeffitsienti 
E
ichki
 - Xona ichidagi yoritilganlik, Lk 
E
tashqi
 - Xona tashqarisidagi, Lk 
Sanaot korxonalarini va o‘quv xonalarini tabiiy yorug‘lik bilan yoritish yon 
tomondan maxsus qoldirilgan oynalar orqali amalga oshiriladi. 
Tabiiy yoritilganlikni me’yorlovchi kattalik sifatida, nisbiy kattalik bо‘lmish 
tabiiy yoritilganlik koeffitsiyenti qabul qilingan. Bu ishlab chiqarish xonasi ichidagi 
yoritilganlikni “E
ichki
”, shu vaqtning о‘zida tashqarida gorizontal yuzada ulangan 
yoritilganlikka “E
tashqi
” nisbati bilan foizlarda о‘lchanadigan kattalikdir.
Tabiiy yoritilganlik koeffitsiyenti eksperimental о‘lchovlar asosida 
hisoblanadi. Buning uchun lyuksmetr asbobi yordamida xonaning ichki “E
ichki
” va 
tashqi “E
tashqi
” yoritilganligi gorizontal tekislikda о‘lchanadi. Tashqaridagi 
yoritilganlik о‘lchanganda Fotoradiometrga fotoelementiga atrofdagi bino va 
inshootlarning soyasi tushmasligiga ahamiyat berish kerak.