Laboratoriya ishlari. Tayyorladi: Ubaydullayeva Dilshoda. Qabul qildi: Turg’unov Bahodir. Laboratoriya ishi №19. Buzzer(Piezo emitent). Laboratoriya ishining maqsadi

Laboratoriya ishi № 21.
Transistorlar kuchaytiruvchi xususiyatlarining namoyishi.
Laboratoriya ishining maqsadi: Transistorlar bilan tanishish, tranzistorning ishlashini tushunarli tarzda namoyish etish va uni loyihalarda qo‘llash.
Laboratoriyaning nazariy qismi.
Transistor (ingliz tilidan transfer- uzatish va resistor- qarshilik) - zaif elektron signallarni kuchaytira oladigan radioelektron komponent.

Transistor nimadan yasalgan?
Ma'lumki, biz hammamiz bir narsadan yaratilganmiz. Odamlar go‘sht, suv va suyaklardan yasalgan. Va ba'zilari umuman boshqa materialdan iborat, shuning uchun ular suvga cho‘kmaydi))). Bizning tranzistorimiz ham shunday - u ham nimadandir. Lekin nimadan?
Hammangizga ma'lumki, materiallar o‘tkazgichlar va dielektriklarga bo‘linadi, ular orasida yarimo‘tkazgichlar bor. Yana bir bor eslatib o‘tamanki, o‘tkazgichlar elektr tokini mukammal o‘tkazadi, dielektrlar elektr tokini o‘tkazmaydi, lekin yarimo‘tkazgichlar elektr tokini o‘tkazadi, lekin juda yomon.
"Va nima uchun bizga bu yarimo‘tkazgichli material kerak?" - deb so‘raysiz. Materialning o‘zi amaliy nuqtai nazardan yarimo‘tkazgichdir, hech qanday qiziqish uyg‘otmaydi, lekin siz unga davriy jadvaldagi ba'zi elementlarning kichik qismini ilmiy jihatdan "ishga tushirganingizda" qo‘shsangiz, biz yarimo‘tkazgichli materialni olamiz, lekin juda g‘alati xususiyatlar.
Eng mashhur yarimo‘tkazgich – kremniy

va germaniy

Ko‘rib turganingizdek, ular unchalik farq qilmaydi.
Silikon yer qobig‘ining deyarli 30% (!), Germaniy 1.5x10-4% ni tashkil qiladi. Balki shuning uchun yarimo‘tkazgichli radioelementlar juda arzon, ayniqsa kremniydan?
P va N yarimo‘tkazgichlar
Kremniyga mishyak qo‘shilsa, juda ko‘p erkin elektronlar kremniyga aylanadi. Va bo‘sh elektronlar ko‘p bo‘lgan materiallarni biz allaqachon o‘tkazgich deb ataymiz. Shunday qilib, silikon, mishyak bilan doping (aralashtirish) dan so‘ng, yarimo‘tkazgichdan juda yaxshi o‘tkazgichga aylanadi. Elektronlar manfiy zaryadga ega va ular yarimo‘tkazgichdagi sahrodagi qum donalariga o‘xshaydi, demak, bunday yarimo‘tkazgich N tipidagi yarimo‘tkazgich deb ataladi. N - ingliz tilidan. Negative - manfiy.