Laboratoriya işi №9 Qara cismin istilik şüalanmasının öyrənilməsi

Qurğunun təsviri:

1. Prizmalı spektrofotometri şəkil 2-də göstərildiyi kimi optik masanın üzərinə yerləşdirin. Spektrofotometrin masasını Yerlə birləşdirin. Bu eksperimentdə geniş spektrli işıq çevricisindən istifadə edilir.

2. Şəkil 3-də göstərildiyi kimi, spektrofotometr prizmasının tilini elə istiqamətləndirmək lazımdır ki, onun ensiz təpə hissəsi işıq mənbəyinə doğru yönəlsin.

3. Üzərində yarıqları olan diafraqmanı toplayıcı linzanın foksunda yerləşdirin.

4. Mütləq qara cisim rolunu oynayan közərmə lampasının gücləndirici qurğuya, onu isə ScienceWorkshop 750 interface-nin C kanalına birləşdirin.

5. Geniş spektrli işıq çevricisini interfeysin A kanalına, gərginlik dəyişdiricisini B kanalına qoşun. Fırlanma hərəkəti çevricisini isə interfeysin 1 və 2 kanallarına birləşdirin. Közərmə lampasını gərginlik mənbəyinə qoşun.

6. DataStudio-da " Blackbody.ds" faylını açın.

Şəkil 2. Təcrübə qurğusunun ümumi görünüşü

Şəkil4. İşıq çevricisi

İşin gedişi:

1.Diafraqmanın yarığını #4 vəziyyətinə qoyun. İşıq çeviricisinin filtrini #4 yarığı üzərinə yerləşdirin.

2.“Data studio”da “Siqnal generatoru” pəncərəsini açın. Generatoru 10 V-luq sabit cərəyan mənbəyinə qoşun.

Diqqət! Közərmə lampasını uzun müddət 10V-luq gərginlik altında saxlamaq olmaz. Çünki sıradan çıxa bilər. Lampanı dövrəyə yalnız ölçü götürülən anda qoşmaq lazımdır.

3. Prizmalı spektrofotometrin dəstəyini dayağa toxunana qədər fırladın. Bu nöqtə spektrin başlanğıc vəziyyəti olacaqdır.

4. İşıq çevricisinin həssaslıq dərəcəsini “x100” vəziyyətinə gətirərək “Tara” düyməsini basın. “Data studio”da “start” düyməsini basmaqla qurğunu işə salın.

5. Prizmalı spektrofotometrin dönmə bucağı müsbət istiqamətdə fırladılmalıdır. Fırlanma hərəkəti çevricisini interfeysə qoşun və verilən məlumatları yükləyin. Prizmalı spektrofotometrin dəstəyini asta-asta fırladaraq onu bucaqölçəndəki sıfır dərəcə üzərinə qoyun (bu vəziyyət işıq mənbəyi ilə işıq çevricisinin qarşı-qarşıya olduğu hala uyğundur). asılılığının qrafiki dalğa uzunluğunun 2500 nm qiymətində avtomatik dayanır, çinki spektrometrdəki optik şüşə 2500 nm-dən böyük dalğa uzunluqlu şüalları qeyd etmir.

6. İşıq mənbəyi ilə işıq çevricisi bir-birinə paralel olduqda (bu halda şüallar prizmadan deyil, onun yanından keçir) asılılığı özünün maksimum (pik) qiymətini alır. Maksimumun vəziyyəti təcürbənin başlanğıc bucağını dəqiqləşdirməyə imkan verir. Smart kursorundan isifadə edərək, başlanğıc vəziyyətlə mərkəzi pik nöqtəsi arasındakı bucağı təyin edin. “Data studio”da karkulyator pəncərəsində “init” adlandırılan xanaya bu bucağı qeyd edin.

7. Təcürbəni lampaya verilən gərginliyin 4V və 7V qiymətləri üçün təkrar edin.
İşin təhlili

1.Temperatur azaldıqca aslılığın maksimumu yerini hansı tərəfə dəyişir?

2. Temperatur artdıqca şüalanma intensivliyinin qiyməti necə dəyişir?

3. Smart kursorundan istifadə etməklə “Temperatur” qrafikində közərmə telinin temperaturunu təyin edin. (12) tənliyindən istifadə edərək hər bir temperatur üçün əyrisinin maksimumuna uyğun dalga uzunluğunu hesablayın.

4. “Data studio”da Plank düsturunun nəzəri əyrisi qeyd edilmişdir. asılılığının təcürbi əyrisini nəzəri əyri ilə müqayisə edin və onların uyğun gəlib –gəlmədiyini müəyyənləşdirin.

5. Lampanın temperatutunu dəyişməklə spektr rənglərinin necə dəyişməsinə diqqət edin. Hansı dalğa uzunluğu sarı rəngə uyğundur?

6. asılılığında əyrinin altındakı sahənin qiyməti hansı fiziki parametrə uyğundur?

Lampanın közərmə telinin temperaturunu aşağıdakı cədvəl və qrafik vasitəsi ilə təyin etmək olar.

Xüsusi müqavimət (×10^-8Om∙m)	Temperatur (K)	Xüsusi müqavimət (×10^-8Om∙m)	Temperatur (K)
5.65	300	60.06	2100
8.06	400	63.48	2200
10.56	500	66.91	2300
13.23	600	70.39	2400
16.09	700	73.91	2500
19.00	800	77.49	2600
21.94	900	81.04	2700
24.93	1000	84.70	2800
27.94	1100	88.33	2900
30.98	1200	92.04	3000
34.08	1300	95.76	3100
37.19	1400	99.54	3200
40.36	1500	103.3	3300
43.55	1600	107.2	3400
46.78	1700	111.1	3500
50.05	1800	115.0	3600
53.35	1900	115.0	3600
56.67	2000	115.0	3600

Şəkil 5. Volframın xüsusi müqavimətinin temperaturdan asılılığı
Suallar:

1.İstilik şüalanması nəyə deyilir?

2.Mütləq qara cismin nəyə deyilir?

3.Kirxhof qanunu necə ifadə olunur?

4.Stefan-Bolsman qanunu necə ifadə olunur?

5.Vin və Reley-Cins qanunları necə ifadə olunur?

6.Vinin yerdəyişmə qaydası nəyə deyilir?

7. İstilik şüalanması üçün Plank düsturu necə ifadə olunur?

HESABAT VƏRƏQƏSİ
1.Tələbənin adı və soyadı Müəllimin adı və soyadı

_______________________________ ______________________________

2.Fakultə________________________ İmza:_________________________

3.Qrup__________________________ Tarix:_________________________

Laboratoriya işinin adı:___________________________________________________

Ölçmələr: