Laboratoriya jumisi 4 Tema: Suwdin` oksidleniwshen`ligin aniqlaw

Laboratoriya jumisi - 4 Tema: Suwdin` oksidleniwshen`ligin aniqlaw.


Sabaqtin` maqseti: tu`rli suw dereklerinen aling`an suw u`lgilerinin` oksidleniwshen`ligin aniqlaw usili menen tanisiw.
Sabaqqa kerekli a`sbaplar ha`m reaktivlar: - kolbalar, o`lshew tsilindri, byuretka, gaz gorelkasi, 0,1 n kaliy permanganat (KMp0<sub>4</sub>) eritpesi, Shavel kislotasinin` 0,01n (S₂N₂O₄) eritpesi, 25% li sulfat kislota eritpesi, distillengen suw.
Sabaqtin` mazmuni: Suw quramindag`i jen`il oksidleniwshi organik elementlerdi aniqlawdin` en` jaqsi usili kaliy permanganatinin` titrli eritpesi menen suwdin` oksidleniwin aniqlaw esaplanadi. Bul usil kaliy permanganat eritpesinin` kislotaliq ortaliqta organik elementlerdi oksidlewine yag`niy marganets sulfat payda boliwina tiykarlang`an. Solay etip, suwdin` oksidleniwi dep 1 l suw quramindag`i organik zatlardi oksidlew ushin sarplang`an kislorodtin` (mg) mug`darina aytiladi.
Suwdin` oksidleniwshen`ligin sanitariya ta`repinen bahalawda to`mendegi ko`rsetkishlerge etibar qilinadi:
1. Jaqsi suw - 0,5 - 1,5 mg/l O₂
2. Ortasha suw - 5,0 mg/l O₂
3. Jaman ishiwge jaramaytug`in suw - 20 mg/l ha`m joqari O₂ boladi
Suwdin` oksidleniwshen`ligin aniqlaw ta`rtibi:
1. Kaliy permanganat (KMpO₄) eritpesinin` titrin aniqlaw. Kolbag`a 100ml distillengen suw alinadi. U`stine 5 ml 25% li sulfat kislota eritpesi ha`m 8 ml 0,01 n KMpO₄ (kaliy permanganat) eritpesi qosiladi. Suw shim binafsha ren`ge kiredi. Usi halda 10 minut qaynatiladi. Keyin u`stine 10 ml shavel kislota eritpesi quyiladi. Na`tiyjede kolbadag`i suw ren`sizlenedi. Ren`sizlengen suw aqshil binafsha ren`ge kirgenshe 0,01 n kaliy permanganat eritpesi menen titrlanadi. Titrlawg`a deyin ha`m titrlaw ushin sarplang`an KMpO₄ eritpesinin` mug`dari 10 ml shavel kislotasinin` titrine tuwri keledi ha`m bul waqitta 0,8 mg kislorod ajiraladi.
2. Tekseriletug`in suwdin` oksidleniwshen`lishgin aniqlaw. Kolbag`a 100 ml tekseriletug`in suw alinip, u`stine 5 ml 25% li sulfat kislota ha`m 8 ml 0,01 n KMpO<sub>4</sub> eritpesi quyiladi. Son` 10 minut dawaminda qaynatiladi. Keyin suwitpastan turip u`stine 10 ml 0,01 n shavel kislota qosiladi. Kolbadag`i suw ren`sizlenedi. Ren`sizlengen suw aqshil qizil ren`ge kirgenshe 0,01 n KMpO<sub>4</sub> eritpesi menen titrlanadi. Titrlawg`a deyin ha`m titrlaw ushin sarplang`an kaliy permanganat eritpesinin` mug`dari aniqlanadi. Keyin bolsa 10 ml 0,01 n shavel kislotasinin` mug`darin titrlawg`a sarplang`an kaliy permanganat eritpesinin` mug`dari tabiladi ha`m 1 l suw quramindag`i organik zatlardi oksidlew ushin sarplang`an kislorod mug`dari esaplap shig`ariladi.
Misal: KMpO<sub>4</sub> titrin aniqlawda 10 ml shavel kislotasin titrlawg`a 8 + 3,2 = 11,2 ml KMpO₄ sarplandi.
Tekserilip atirg`an suwdi titrlewde bolsa 8 + 6,3 = 14,3 ml KMpO<sub>4</sub> eritpesi sarplandi. Bunda 100 ml tekseriletug`in suw ushin 14,3 – 11,2 = 3,1 ml KMpO₄ sarp boladi. 1 l suw ushin bolsa 3,1 x 10 = 31 ml KMpO₄ sarplanadi.
Endi 1 l suw quramindag`i organik zatlardi oksidlew ushin sarp bolg`an kislorod mug`darin aniqlaymiz: 11,2 ml KMpO<sub>4</sub> eritpesi o`zinen 0,8 mg kislorod ajiratadi. Bul waqitta 31 ml qansha kislorod ajiratiwin aniqlaymiz: 1,2 ml - 0,8 mg O₂ ajiralip shiqqan
31 ml - X
X = 31 x 0,8 / 11,2 = 2,21 mg/l O₂
Tekseriw soni ko`rsetedi tekserilip atirg`an suwdin` oksidleniwi 2,21 mg/l g`a ten` eken. Sog`an qarap suw quramindag`i organik zatlardin` mug`darin aniqlaw mumkin. Sebebi 1 mg kislorod 20 mg organik zatlardi oksidleydi.
Tapsirma № 1 – Tu`rli suw u`lgilerinin` oksidleniwshen`ligin aniqlan`.

№	Oksidleniwshen`ligi	O`lshew birligi	Suw u`lgileri
			kran	da`rya	qudiq	Salma
1	Jaqsi	mg/l
2	Orta	mg/l
3	Jaman	mg/l

Qadag`alaw sorawlari.
1. Suwdin` oksidleniwinin` a`hmiyeti?
2. Qudiq, ha`wiz ha`m artezian suwlarin oksidleniwin bahalan`?
3. İshimlik suwinin` oksidleniwi qanday boliwi kerek?
4. Suwdin` oksidleniw da`rejesin aniqlaw ta`rtibin aytin`?
5. Suwdin` oksidleniwin sanitariya ta`repinen bahalaw?