Laboratoriya mashg’uloti №1 Laboratoriyada ishlashning umumiy qoidalari. Xavfsizlik texnikasi, kimyoviy idishlar va ularni ishga tayyorlash


Analitik kimyo metodlarining klassifikatsiyasi


Download 4.49 Mb.
bet5/5
Sana06.09.2023
Hajmi4.49 Mb.
#1673674
1   2   3   4   5
Bog'liq
1-Laboratoriya mashg\'ulot

Analitik kimyo metodlarining klassifikatsiyasi:

  • Kimyoviy

  • Fizikaviy

  • Fizik-kimyoviy

Analiz turlari
1. Element analiz – namunaning element tarkibini aniqlash
2. Moddiy analiz – analiz qilinadigan komponentning bor yoki yo’qligini aniqlash
3. Funksional analiz – funksional guruhlarni aniqlash
4. Molekulyar analiz – kimyoviy birikmalarni aniqlash (masalan gazlar aralashmasining analizi)
5. Fazali analiz – bir jinslli bo’lmagan ob’yektdagi (masalan minerallarda) qo’shimchalar analizi
6. Izotop analizi – sun’iy elementlar tarkibidagi izotoplarni aniqlash
2-jadval
analiz qilinadigan modda miqdoriga ko’ra analiz metodlarining klassifikatsiyasi

Analiz metodining nomi

Analiz qilinadigan modda miqdori

Namuna massasi, g

Namuna hajmi, ml

Makroanaliz

Gramm-metod

1 – 10

10 – 100

Yarimmikroanaliz

Santigramm-metod

0,05 – 0,5

1 – 10

Mikroanaliz

Milligram-metod

0,01 – 106

0,1 – 104

Ultramikroanaliz

Mikrogram-metod

106 – 109

104 -106

Submikroanaliz

Nanogram-metod

109 – 1012

107 – 1010

3-jadval
sifat analizining turlari

Bo’lib-bo’lib analiz qilish

Sistematik analiz

Bo’lib-bo’libanalizqilishdamoddaningtarkibispetsifikreaksiyalarbilananiqlanadi, bundayreaksiyalaryordamidaboshqaionlarishtirokidahamanalizqilinadiganionlarnianiqlashmumkin

Sistematikanalizdaionlararalashmasiguruhreagentlariyordamidabirnechtaguruhlargabo’linadi, so’ngraharqaysiguruhdagiionlarmuayyanketma-ketlikdaxarakterlireaksiyalarbilananiqlanadi.
Guruh reagenti – bu ionlarning analitik guruhlarini aniqlashda va ajratishda qo’llaniladigan reagentdir.
Guruh reagentiga qo’yiladigan talab-lar:
1. Ionlar guruhlarini amalda to’liq ajratishi kerak;
2. Gurug reagenti ta’sirida ajratilgan analitik guruhga ishlov berish oson bo’lishi kerak;
3. Guruh reagentining ortiqcha miqdori keyingi analiz jarayoniga halaqit bermasligi kerak

4-jadval
analitik reaksiyalarning belgilari

Analitik belgilar

Misol

1. Xarakterli cho’kma hosil bo’lishi

3Fe2+ + 2[Fe(CN)6]3– ↔ Fe3[Fe(CN6)]2

2. Eritma rangining o’zgarishi

Cu2+ + 4NH3 ↔ [Cu(NH3)4]2+
(havorang eritma)

3. Gaz ajralishi

FeS + 2H+ ↔ Fe2+ + H2S↑
(xarakterli hid)

4. Issiqlik chiqishi yoki yutilishi

HCN + NaOH → NaCN + H2O
(issiqlik chiqishi bilan)
CaSO4 + 2H2O → CaSO4·2H2O
(issiqlik yutilishi bilan)

5-jadval


kationlarning kislota-asosli analiz metodi bo’yicha
klassifikatsiyasi

Guruh

Kationlar

Guruh reagenti

Birikmalarning eruvchanligi

I

Na+, K+, NH4+,

Mavjud emas

Xloridlar, sulfatlar va gidroksidlar suvda eriydi.

II

Ba2+, Sr2+, Ca2+

1M H2SO4 eritmasi + C2H5OH

Sulfatlar suvda erimaydi.

III

Al3+, Zn2+, Cr3+, Sn(II), Sn(IV), As(III). As(V)

Mo’l 6M NaOH eritmasi + 3% H2O2

Gidroksidlar suvda erimaydi, lekin mo’l ishqorda eriydi.

IV

Fe2+, Fe3+, Mg2+, Mn2+, Bi3+, Sb(III), Sb (V)

Mo’l kons. NH3·H2O

Gidroksidlar suvda, mo’l ishqorda va ammiakda eri-maydi.

V

Co2+, Ni2+, Cd2+, Cu2+, Hg2+

Mo’l kons. NH3·H2O

Gidroksidlar suvda mo’l ishqorda erimaydi, lekin mo’l ammiakda eriydi.

VI

Ag+, Pb2+, Hg­22+

2M HCl eritmasi

Xloridlar suvda erimaydi

Usulning afzalligi

Kislota-asosli analiz usuli boshqa usullarga nisbatan bir qator afzalliklarga ega:


1. Oddiy, qimmat baho reaktivlar talab qilinmaydi, talabaning o’zlashtirishi oson;
2. Vodorod sulfidli usuldan farqli zaharli vodorod sulfid ishlatilmaydi bu usulda asosiy reagentlar: vodorod xlorid va sulfat kislota, ishqor, ammiakli suv ishlatiladi;
3. Uslubiy tomondan juda qulay bo’lib, analiz davomida talaba asosiy birikmalardan: xloridlar, sulfatlar, gidroksidlar va ammiakli suvning xossalarini o’rganadi.


Usulning kamchiliklari

Kislota-asosli usulda ayrim qiyinchiliklar sababli ba’zan analiz yo’llarini o’zgartirishga to’g’ri keladi.


Oltinchi guruhdagi qo’rg’oshin (II) ioni vodorod xlorid bilan AgCl va Hg2Cl2 birgalikda suvda qisman eruvchan PbCl2 ko’rinishda cho’ktiriladi. Suning uchun u qisman boshqa guruh kationlari o’tib qoladi. Ayrim vaqt V guruhdagi Cu2+ ionini gidroksidi ma’lum miqdorda ortiqcha NaOH da eriydi.
Sb3+ va Sb5+ ning NaOH yoki KOH ga munosabatining har xilligi, Mg(OH)2 ning ortiqcha ammiakda va ammoniy tuzlarida erishi, CaSO4 ning suvda eruvchanligi va boshqalar kationlarni aniq guruhlarga ajratishga olib kelmaydi.
Analiz davomida BaSO4, SrSO4, CaSO4 larni karbonatlarga aylantirish qiyin.
Agar analiz qilinadigan aralashmada fosfat ioni bo’lsa, analizni kislota-asosli usul bilan olib borib bo’lmaydi.
Bunday hollarda halaqit beruvchi anionlar yo’qotiladi yoki analiz ammiak-fosfatli usul bilan olib boriladi.
1-sxema
kislota-asosli analiz metodi bo’yicha kationlarni
guruhlarga ajratish

Analiz qilinadigan eritma


6n HCl + 2n H2SO4





Eritma (III-V guruh kationlari)

Cho’kma ( II, IV guruh)
PbCl2, PbSO4, BaSO4, CaSO4, SbOCl, SrSO4, SbO2Cl


2n NaOH + 3%-li H2O2



Eritma (III, V guruh)
Al(OH)63-, Zn(OH)42-, Sn(OH)62-, CrO42-, AsO43-,
K+, Na+, NH4+

Cho’kma (IV, V guruh)
Fe(OH)3, H2MnO3, Co(OH)3, Cd(OH)2, Ni(OH)2, Cu(OH)2,
Mg(OH)2, SbO(OH)3


2n Na2CO3, NH3(mo’l), t





Cho’kma (IV guruh)
Fe2(OH)2CO3, MnCO3, Mg2(OH)2CO3, SbO(OH)3

Eritma (V guruh)
[Cu(NH3)4]2+, [Cd(NH3)4]2+,
[Co(NH3)6]3+, [Ni(NH3)6]2+

Download 4.49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling