Lazer fizikasi fanining tarixi, buguni va kelajagi

30. Geliy-Neon lazeri hususiyatlari.
Geliy-neon lazeri.Geliy-neon lazeri neytral atomlar aso­sida ishlaydigan gaz lazerlariga kiradi. Geliy-neon lazeri keng tarqalgan, birinchi marta ishga tushirilgan gaz lazeridir. Geliy-neon lazeri uch xil to‘lqin uzunligida generatsiya hosil qiladi: л=3,39mkm, л=0,633mkm, л=1,15mkm. Lazer qurilmasi birinchi marta 1961 yilda ishga tushirilgan. Eng keng tarqalgan geliy-neon la­zeri qizil rang chiqaruvchi (л=0.633mkm) lazerdir.
Geliy va neon atomlarining energetik sathlari 46-rasmda tasvirlangan.

46- rasm. Geliy-neonlazeri nurlanishini hosil qiluvchi HevaNe gaz atomlarining energetik sathlari.

Geliy atomining elektron bilan to‘qnashib uyg‘onishi neon atomining uyg‘onishidan samaraliroq va uyg‘ongan geliy atomining metastabil sathlari neon atomlari­ning energetik sathlariga mos keladi. geliy-neon lazerining ishlashi va tuzilishi sxemasi ifodalangan. Geliy-neon gazi joylashgan shisha nayning kesimi rezona­tor o‘qiga Byurster burchagi б_B ostida o‘rnatiladi va lazer nuri rasm tekisligida to‘la qutblangan monoxromak yorug‘lik to‘lqinini hosil qiladi. Uy haroratida (T=300K) geliy-neon gazi dopplercha kengayishga ega bo‘lib, (1.6.13) formulaga asosan spektral kengligi Дv_D=6,3·10^–2sm^–1 (л=0,633mkm) ga teng. Rezonator uzunligi L=15sm bo‘lsa, bir aksial modalar generatsiya nurlanishini hil qilish mumkin, chunki aksial modalar oralig‘i Дv_g=1/2L bilan aniqlanadi

Geliy-neon lazeri nurlanishida barcha gaz lazerlariga xos
eng muhim fizik hodisa to’yinish va „Lemb chuqurligi" kabilarni kuzatishdir. (Keyingi effektni 1964 iilda Lemb nazariy ravishda oldindan aytgan edi.) “Lemb chuqurligi” lazer nurlanishi quvvatining chastotasiga bog’liq taqsimotida kuzatiladigan markaziy botiqliqdir. 48- rasmda. Lemb chuqurligi" ko’rsatilgan.

48-rasm.Ne-Ne lazer generasiyasi quvvatining chastota bo’ylab taqsimoti va “Lemb chuqurligi” ningtasviri.

Gaz lazerlaridagi nurlanish spektrining kengligi uchta effekt bilan aniqlanadi:

31.